پیشینه
آب مروارید، کدر شدن لنز درون چشم، یک عارضه شدید در افراد مبتلا به یووئیت (uveitis) (التهاب لایه میانی چشم) است. طی جراحی آب مروارید، پس از خارج کردن لنز طبیعی کدر شده، انواع مختلفی از لنزهای مصنوعی (لنزهای داخل چشمی (intraocular lenses; IOLs)) برای جاگذاری در چشم در دسترس قرار دارند. هدف از انجام این مرور، جمع‌بندی تاثیرات لنزهای مصنوعی مختلف در بزرگسالان مبتلا به یووئیت است.
ویژگی‌‌های مطالعه
نویسندگان مرور متون علمی پزشکی را تا آگوست 2013 جست‌وجو کرده و چهار کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (مطالعات بالینی که در آنها افراد به‌طور تصادفی در یکی از دو یا چند گروه درمانی قرار می‌گیرند) را شناسایی کردند که شامل 216 شرکت‌کننده بوده و انواع مختلف لنز را بررسی کردند. مواد لنز مورد مطالعه اکریلیک، سیلیکون، سطح هپارین اصلاح‌شده (heparin surface modified) و پلی(متیل متاکریلات (poly methyl methacrylate) بودند. این کارآزمایی‌ها شامل شرکت‌کنندگان مبتلا به یووئیت با علل مختلف بودند، به مقایسه انواع لنزهای مختلف پرداختند و پیامدهای متفاوتی را گزارش کردند. با توجه به تفاوت‌های موجود در طول کارآزمایی‌ها، متاآنالیز (تجمیع داده‌های کارآزمایی) انجام نشد. بزرگ‌ترین کارآزمایی (140 شرکت‌کننده) توسط یک جامعه حرفه‌ای، حمایت مالی دریافت کرد. سه کارآزمایی دیگر منابع حمایت مالی خود را گزارش نکردند.
نتایج کلیدی
شواهد بسیار محدودی برای تعیین تاثیرات انواع مختلف مواد لنز برای افراد مبتلا به یووئیت وجود دارد. نتایج بزرگ‌ترین کارآزمایی، فقط شواهد اولیه‌ای را ارائه می‌کند مبنی بر اینکه لنزهای اکریلیک ممکن است از نظر بهبود بینایی و کاهش احتمال التهاب و عوارض پس از جراحی، عملکرد بهتری نسبت به لنزهای سیلیکونی داشته باشند. در حال حاضر، داده‌های کافی وجود ندارد برای نتیجه‌گیری در مورد اینکه انواع دیگری از لنزها نسبت به انواع دیگر ترجیح داده می‌شوند یا خیر.
کیفیت شواهد
از آنجا که در این کارآزمایی‌ها تعداد شرکت‌کنندگان در هر یک از چهار گروه از انواع لنز کم بود، نتایج مطالعات با عدم قطعیت همراه است.
بر اساس نتایج کارآزمایی‌های شناسایی‌شده در این مرور، در مورد اینکه کدام نوع از IOL بهترین پیامدهای بینایی و بالینی را در افراد مبتلا به یووئیت تحت جراحی آب مروارید ایجاد می‌کند، هنوز هم عدم قطعیت وجود دارد. این مطالعات کوچک بودند، تمام انواع مواد لنزها در همه مطالعات مقایسه نشدند، و همه مواد لنزها در تمام مراکز مطالعه در دسترس نبودند. شواهد حاکی از برتری تاثیر لنزهای اکریلیک آب‌گریز نسبت به لنزهای سیلیکونی، به ویژه برای پیامدهای سینشیای خلفی، فقط از یک مطالعه واحد با خطر بالای سوگیری عملکرد (performance bias) و سوگیری تشخیص (detection bias) به دست آمد. با این حال، به دلیل کوچک بودن حجم نمونه و ناهمگونی در گزارش پیامد، اطلاعات کافی را برای ارزیابی این نوع مواد IOL برای جراحی آب مروارید در چشم‌های مبتلا به یووئیت به دست نیاوردیم.
آب مروارید یا کاتاراکت (cataract) اغلب در افراد مبتلا به یووئیت (uveitis) رخ می‌دهد. در حال حاضر مشخص نیست کدام نوع از لنزهای داخل چشمی (intraocular lens; IOL) برای استفاده در جراحی آب مروارید برای چشم‌های مبتلا به یووئیت مطلوب است.
جمع‌بندی تاثیرات IOLهای مختلف بر حدت بینایی، دیگر پیامدهای بینایی و کیفیت زندگی در افراد مبتلا به یووئیت.
در پایگاه‌های CENTRAL (شامل پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه چشم و بینایی در کاکرین) ( کتابخانه کاکرین ، سال 2013، شماره 7)؛ Ovid MEDLINE؛ Ovid MEDLINE In-Process و دیگر استنادات نمایه نشده؛ Ovid MEDLINE Daily؛ Ovid OLDMEDLINE (ژانویه 1946 تا آگوست 2013)؛ EMBASE (ژانویه 1980 تا آگوست 2013)؛ منابع علمی سلامت آمریکای لاتین و کارائیب (LILACS) (ژانویه 1982 تا آگوست 2013)؛ متا رجیستر کارآزمایی‌های کنترل‌شده ( m RCT) ( www.contrelled-trials.com )؛ ClinicalTrials.gov ( www.clinicaltrials.gov ) و پلتفرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت ( www.who.int/ictrp/search/en ) به جست‌وجو پرداختیم. در جست‌وجوهای الکترونیکی برای یافتن کارآزمایی‌ها، از هیچ محدودیتی در تاریخ انتشار یا زبان نگارش مقاله استفاده نکردیم. آخرین بار، بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی را در 14 آگوست 2013 جست‌وجو کردیم. همچنین به ترتیب در آگوست 2013، یک جست‌وجوی پیش‌رو (forward) و پس‌رو (backward) را با استفاده از Science Citation Index و فهرست منابع مطالعات واردشده انجام دادیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد این مرور کردیم که IOLهای اکریلیک آب‌گریز (hydrophobic) یا آب‌دوست (hydrophilic)، سیلیکونی یا پلی(متیل متاکریلات) (poly methyl methacrylate; PMMA) با یا بدون سطح هپارین اصلاح‌شده (heparin-surface modification; HSM)، را با یکدیگر یا با عدم درمان در بزرگسالان مبتلا به یووئیت، با هر اندیکاسیونی، که تحت جراحی آب مروارید قرار گرفتند، مقایسه کردند.
از فرآیندهای روش‌شناسی (methodology) استاندارد مورد نظر سازمان همکاری کاکرین (Cochrane Collaboration) استفاده کردیم. دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم نتایج جست‌وجو را غربال کرده، خطر سوگیری (bias) را در مطالعات واردشده مورد ارزیابی قرار دادند و داده‌ها را استخراج کردند. برای دستیابی به اطلاعات بیشتر با محققان مطالعه تماس گرفتیم. به دلیل تنوع در گزارش‌ها و فواصل مختلف پیگیری برای پیامدهای اولیه و ثانویه مورد نظر، متاآنالیز را انجام ندادیم.
چهار RCT را شامل 216 شرکت‌کننده (از 2 تا 140 شرکت‌کننده مبتلا به آب مروارید ناشی از یووئیت در هر کارآزمایی) وارد این مرور کردیم که به مقایسه حداکثر چهار نوع IOL پرداختند. بزرگ‌ترین مطالعه، یک مطالعه بین‌المللی با مراکزی در برزیل، مصر، فنلاند، فرانسه، ژاپن، هلند، جمهوری اسلواکی، اسپانیا و ایالات متحده آمریکا بود؛ دو مطالعه در آلمان و یک مطالعه در عربستان سعودی انجام شد. با توجه به سن شرکت‌کنندگان و اتیولوژی‌های یووئیت، ناهمگونی (heterogeneity) قابل توجهی درون و بین مطالعات وجود داشت. طول دوره پیگیری بین مطالعات از 1 تا 24 ماه پس از جراحی آب مروارید متغیر بود. مطالعات در معرض خطر پائین سوگیری انتخاب (selection bias) قرار داشتند، اما دو مورد از چهار مطالعه از روش ماسکه کردن استفاده نکردند و فقط یک مطالعه همه شرکت‌کنندگان تصادفی‌سازی شده را در آنالیزهای نهایی خود گنجاند. محققان بزرگ‌ترین مطالعه (جامعه حرفه‌ای (professional society)) منبع حمایت مالی خود را افشا کردند، اما در سه مورد دیگر این موضوع گزارش نشد. به دلیل وجود ناهمگونی در انواع لنزهای ارزیابی‌شده و پیامدهای گزارش‌شده بین کارآزمایی‌ها، داده‌ها را در متاآنالیز ترکیب نکردیم.
در بزرگ‌ترین مطالعه (140 شرکت‌کننده)، چشم مورد مطالعه هر شرکت‌کننده برای دریافت یکی از چهار نوع IOL تصادفی‌سازی شد: اکریلیک آب‌گریز، سیلیکونی، HSM PMMA یا PMMA اصلاح‌نشده. در پیگیری یک سال، نسبت شرکت‌کنندگان در هر چهار گروه درمانی که دیدشان به اندازه یک خط یا بیشتر در نمودار اسنلن (Snellen) بهبود یافت، مشابه بود: 45 نفر از 48 نفر (94%) در گروه IOL اکریلیک آب‌گریز، 39 نفر از 44 نفر (89%) در گروه IOL سیلیکونی، 18 نفر از 22 نفر (82%) در گروه IOL با HSM PMMA و 22 نفر از 26 نفر (85%) در گروه IOL با PMMA اصلاح‌نشده. هنگام مقایسه IOLهای اکریلیک آب‌گریز با IOLهای سیلیکونی، خطر نسبی (RR) برابر با 1.06 (95% فاصله اطمینان (CI): 0.93 تا 1.20) بود. در پیگیری یک سال، تعداد کمتری از چشمانی که برای دریافت لنزهای IOL اکریلیک آب‌گریز تصادفی‌سازی شدند، در مقایسه با چشمانی که IOLهای سیلیکونی دریافت کردند، دچار سینشیای (synechiae) خلفی شدند (RR: 0.18؛ 95% CI؛ 0.04 تا 0.79)؛ تاثیر مداخلات بر بروز کدورت کپسول خلفی (posterior capsule opacification; PCO) (RR: 0.74؛ 95% CI؛ 0.41 تا 1.37)، ادم قرنیه (RR: 0.49؛ 95% CI؛ 0.22 تا 1.12)، ادم سیستوئید ماکولار (cystoid macular edema) (RR: 0.10؛ 95% CI؛ 0.01 تا 1.84)، یا در مرکز قرار نگرفتن IOL (RR: 0.92؛ 95% CI؛ 0.06 تا 14.22) میان این گروه‌ها چندان قطعی نبود.
دو مطالعه درون-فردی، IOLهای HSM PMMA را با IOLهای PMMA اصلاح‌نشده در مدت سه یا شش ماه پیگیری نیز مقایسه کردند. این مطالعات، که در مجموع شامل 16 شرکت‌کننده مبتلا به یووئیت بودند، دارای قدرت کافی برای تشخیص تفاوت در پیامدها بین چشم‌های افراد مبتلا به یووئیت نبودند که به صورت تصادفی برای دریافت IOLهای HSM PMMA، در مقایسه با چشم‌های دیگر آنها که IOLهای PMMA اصلاح‌نشده دریافت کردند، انتخاب شدند.
در مطالعه چهارم (60 شرکت‌کننده)، چشم مورد مطالعه هر شرکت‌کننده به صورت تصادفی برای دریافت IOL اکریلیک آب‌گریز یا آب‌دوست انتخاب شد. در مدت سه ماه، هیچ تفاوت آماری یا بالینی میان انواع IOL اکریلیک آب‌گریز و آب‌دوست از نظر نسبتی از شرکت‌کنندگان که دیدشان به اندازه دو خط یا بیشتر در نمودار اسنلن بهبود یافت، وجود نداشت (RR: 1.03؛ 95% CI؛ 0.87 تا 1.22). در مدت شش ماه پیگیری، نرخ بروز PCO میان گروه IOLهای اکریلیک آب‌گریز یا آب‌دوست مشابه بود (RR: 1.00؛ 95% CI؛ 0.80 تا 1.25). تاثیر لنزها بر بروز سینشیای خلفی در مدت شش ماه پیگیری نامطمئن بود (RR: 0.50؛ 95% CI؛ 0.05 تا 5.22).
هیچ یک از مطالعات واردشده، پیامدهای کیفیت زندگی را گزارش نکردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.