پیشینه
پروپوفول دارویی است که اغلب به عنوان بی‌هوشی عمومی به منظور آرام‌بخشی (آرامش) افراد برای جراحی در اتاق عمل استفاده می‌شود. این دارو به داخل ورید تزریق می‌شود. شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که می‌توان پروپوفول را خارج از اتاق عمل، برای آرام‌بخشی افرادی که تحت پروسیجرهای دردناک قرار می‌گیرند (مثلا هنگام جابه‌جایی مفصلی که به دلیل آسیب‌دیدگی از وضعیت طبیعی خود خارج شد) در سیستم بخش اورژانس (ED) استفاده کرد.
سوال مطالعه مروری
شواهد مربوط به استفاده از پروپوفول را برای ایجاد آرام‌بخشی در افرادی که در بخش اورژانس تحت پروسیجرهای دردناک پزشکی هستند، مرور کردیم. ما می‌خواستیم اثربخشی و بی‌خطری (safety) پروپوفول را در مقایسه با دیگر داروهایی که برای القای آرام‌بخشی افراد در ED استفاده می‌شوند، بررسی کنیم.
ویژگی‌های مطالعه
شواهد به دست آمده، تا سپتامبر 2013 به‌روز است. جست‌وجو را در فوریه 2015 مجددا انجام دادیم و هنگام به‌روزرسانی این مرور، با یک مطالعه در انتظار طبقه‌بندی مواجه خواهیم شد. تعداد 10 مطالعه با حضور 813 شرکت‌کننده لحاظ کردیم. مطالعات وارد شده، پروپوفول را با پنج داروی جایگزین دیگر که برای القای آرام‌بخشی افراد در ED استفاده می‌شوند، مقایسه کردند. نتوانستیم نتایج 10 مطالعه را تجمیع کنیم، زیرا هیچ دو مطالعه‌ای گزینه‌های دارویی مشابهی را مقایسه نکردند.
نتایج کلیدی
شواهدی را با کیفیت بسیار پائین برای بررسی تاثیرات پروپوفول و دیگر داروهایی که برای القای آرام‌بخشی افراد در ED استفاده می‌شوند، از نظر عوارض (عوارض جانبی، از جمله درد در محل تزریق) و رضایت شرکت‌کنندگان پیدا کردیم. در مطالعه‌ای که به مقایسه ترکیب پروپوفول/فنتانیل (یک داروی ضد-درد) با میدازولام/کتامین (دارویی که هم به عنوان ضد-درد و هم آرام‌بخش عمل می‌کند) پرداخت، واکنشهای جانبی تاخیری (کابوس‌های شبانه و تغییر رفتار) در 10% از بیماران گروه کتامین/میدازولام مشاهده شد اما هیچ موردی در گروه پروپوفول/فنتانیل دچار آن نشدند.
کیفیت شواهد
به‌طور کلی، کیفیت شواهد بسیار پائین بود.
در مورد تاثیرات مقایسه‌ای تجویز پروپوفول داخل-وریدی، با یا بدون یک داروی ضد-درد کمکی، با مداخلات جایگزین در شرکت‌کنندگانی که تحت PS در سیستم ED قرار می‌گیرند، در زمینه عوارض جانبی (از جمله درد در محل تزریق) و رضایت شرکت‌کنندگان، نمی‌توان هیچ نتیجه‌گیری قطعی گرفت. این مرور محدود بود، زیرا هیچ دو مطالعه وارد شده‌ای، مداخلات مقایسه‌کننده یکسانی را به کار نگرفتند، و به این دلیل که تعداد شرکت‌کنندگان در هشت مطالعه وارد شده کم بود (کمتر از 100 شرکت‌کننده).
شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد پروپوفول (propofol) برای ایجاد آرام‌بخشی طی انجام مداخله (procedural sedation; PS) در بخش اورژانس (emergency department; ED)، موثر و بی‌خطر است. با این حال، پروپوفول دارای پنجره درمانی باریک و فاقد یک عامل معکوس‌کننده است. هدف از این مرور، منسجم کردن پایه شواهد در مورد اثربخشی و مشخصات بی‌خطری (safety) پروپوفول هنگام استفاده در سیستم بخش اورژانس برای PS بود.
شناسایی و ارزیابی همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) که پروپوفول را با داروهای جایگزین (بنزودیازپین‌ها، باربیتورات‌ها، اتومیدات و کتامین) مورد استفاده در سیستم اورژانس برای انجام PS مقایسه کردند.
پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL) (کتابخانه کاکرین؛ سال 2013؛ شماره 9)؛ MEDLINE (سال 1950 تا هفته 2 سپتامبر 2013) و EMBASE (1980 تا هفته 2 سال 2013) را جست‌وجو کردیم. متارجیستر (metaRegister) کارآزمایی‌های کنترل شده فعلی را جست‌وجو کردیم (گردآوری شده توسط Current Science) (سپتامبر 2013). فهرست منابع کارآزمایی‌ها را بررسی کرده و با نویسندگان کارآزمایی تماس گرفتیم. هیچ محدودیتی را از نظر زبان نگارش مقاله اعمال نکردیم. در فوریه 2015 مجددا جست‌وجو را انجام دادیم. هنگام به‌روز کردن این مرور، با یک مطالعه در انتظار طبقه‌بندی روبه‌رو خواهیم شد.
RCTهایی که به مقایسه پروپوفول با داروهای جایگزین (بنزودیازپین‌ها، باربیتورات‌ها، اتومیدات و کتامین) مورد استفاده در سیستم ED برای انجام PS در شرکت‌کنندگان در تمام سنین پرداختند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم استخراج داده‌ها را انجام دادند. دو نویسنده، ارزیابی کیفیت کارآزمایی‌ها را انجام دادند. برای اندازه‌گیری اندازه تاثیرگذاری، از تفاوت میانگین (MD)، نسبت شانس و 95% فاصله اطمینان (CI) استفاده کردیم. دو نویسنده به‌طور جداگانه کیفیت روش‌شناسی هر کارآزمایی را با استفاده از ابزار سازمان همکاری کاکرین (Cochrane Collaboration) برای ارزیابی خطر سوگیری، ارزیابی کردند.
ده مطالعه (813 شرکت‌کننده) واجد معیارهای ورود به مطالعه بودند. دو مطالعه فقط شامل شرکت‌کنندگان 18 سال و جوان‌تر بودند؛ شش مطالعه فقط شامل شرکت‌کنندگان 18 سال و بزرگ‌تر بودند؛ یک مطالعه شامل شرکت‌کنندگان بین 16 و 65 سال بوده و یک مطالعه فقط شامل بزرگسالان بود اما محدوده سنی را مشخص نکرد. هشت مورد از مطالعات وارد شده، خطر بالای سوگیری (bias) داشتند. مطالعات وارد شده از نظر بالینی ناهمگون بودند. هیچ متاآنالیزی (meta-analysis) انجام ندادیم.
معیارهای پیامد اولیه این مرور عبارت بودند از: عوارض جانبی (مطابق با تعریف نویسندگان مطالعه) و رضایت شرکت‌کنندگان (طبق تعریف نویسندگان مطالعه). در یک مطالعه که به مقایسه پروپوفول/فنتانیل با کتامین/میدازولام پرداخت، واکنشهای جانبی تاخیری (کابوس‌های شبانه و تغییر رفتار)، در 10% از گروه کتامین/میدازولام و هیچ موردی در گروه پروپوفول/فنتانیل مشاهده شد. هفت مطالعه جداگانه، هیچ شواهدی را مبنی بر تفاوت در عوارض جانبی میان پروپوفول داخل-وریدی، با و بدون داروهای ضد-درد کمکی، و مداخلات جایگزین گزارش نکردند. سه مطالعه جداگانه، هیچ شواهدی را مبنی بر تفاوت در میزان درد محل تزریق میان پروپوفول داخل-وریدی و مداخلات جایگزین گزارش نکردند. چهار مطالعه جداگانه، هیچ شواهدی را مبنی بر تفاوت در رضایت شرکت‌کننده میان پروپوفول داخل-وریدی، با و بدون داروهای ضد-درد کمکی و مداخلات جایگزین (کتامین، اتومیدات، میدازولام) نشان ندادند. همه مطالعات از پروپوفول بدون استفاده از یک ضد-درد کمکی استفاده کردند و همه، به جز یک مورد، مطالعات کوچک (کمتر از 100 شرکت‌کننده) بودند. کیفیت شواهد برای عوارض جانبی و پیامدهای رضایت شرکت‌کننده، بسیار پائین بود.
نه مطالعه وارد شده (هشت مقایسه) همه معیارهای پیامد ثانویه مرور را به جز مورتالیتی گزارش کردند. امکان ادغام نتایج مطالعات وارد شده برای هیچ یک از معیارهای پیامد ثانویه وجود نداشت، زیرا مداخلات مقایسه‌کننده متفاوت بوده و معیارها به روش‌های مختلفی گزارش شدند. هفت مطالعه جداگانه، هیچ شواهدی را مبنی بر تفاوت در بروز هیپوکسی میان پروپوفول داخل-وریدی، با و بدون داروهای ضد-درد کمکی و مداخلات جایگزین گزارش نکردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.