هدف از این مرور چیست؟
این مرور کاکرین را برای یافتن پاسخ این سوال انجام دادیم که قطره‌های چشمی حاوی سرم اتولوگ به عنوان درمان برای خشکی چشم چگونه عمل می‌کنند. محققان کاکرین همه مطالعات مرتبط را برای پاسخ به این سوال جست‌وجو کرده و پنج مطالعه را یافتند.
پیام‌های کلیدی این مرور چه هستند؟
قطره‌های چشمی حاوی سرم اتولوگ ممکن است در بهبود نشانه‌های خشکی چشم در کوتاه-مدت (دو هفته) بهتر از قطره‌های اشک مصنوعی باشند. اطلاعات بسیار کمی را در مورد اینکه قطره‌های چشمی حاوی سرم اتولوگ در طولانی-مدت یا برای معیارهای بالینی خشکی چشم چگونه عمل می‌کنند، یافتیم.
در این مرور چه موضوعی مورد مطالعه قرار گرفت؟
خشکی چشم یک اختلال شایع است در غشای اشک، یعنی لایه اشکی پوشش دهنده سطح چشم. خشکی چشم بسیاری از بزرگسالان بالای 40 سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد. افراد مبتلا به این وضعیت ممکن است در یک یا هر دو چشم احساس ناراحتی کرده و به نور حساسیت داشته باشند. تست‌های بالینی وجود دارند که توسط متخصصان مراقبت سلامت برای اندازه‌گیری مقدار اشکی که چشم تولید می‌کند و اینکه اشک چقدر سریع از چشم پائین می‌آید، استفاده می‌شوند. گاهی اوقات این معیارهای بالینی با نشانه‌ها مطابقت ندارند؛ ممکن است فردی خشکی چشم شدید و نتایج طبیعی تست بالینی، یا خشکی خفیف چشم و نتایج غیر-طبیعی تست بالینی داشته باشد.
درمان معمول برای خشکی چشم، استفاده از اشک مصنوعی است که سطح چشم را خیس می‌کند. با این حال، اشک مصنوعی فاقد مواد مغذی بیولوژیکی موجود در اشک طبیعی است که برای حفظ غشای اشک بسیار ضروری هستند. قطره‌های چشمی که با جداسازی اجزای مایع و سلولی خون بیمار ساخته شده و به نام قطره‌های چشمی حاوی سرم اتولوگ شناخته می‌شوند، نشان دادند که مشابه بسیاری از مواد مغذی بیولوژیکی موجود در اشک طبیعی هستند. به همین دلیل، تصور می‌شود که قطره‌های چشمی سرم اتولوگ، جایگزین بهتری بوده و برای درمان خشکی چشم پیشنهاد شده‌اند.
نتایج اصلی این مرور چه هستند؟
پنج مطالعه را با حضور افراد مبتلا به خشکی چشم در استرالیا، شیلی، ژاپن، و ترکیه یافتیم. این مطالعات، قطره‌های چشمی حاوی سرم اتولوگ را در مقابل اشک مصنوعی مرسوم یا محلول سالین برای درمان خشکی چشم مقایسه کردند. با توجه به وجود تفاوت در آنچه که هر مطالعه مورد بررسی قرار داد، نتوانستیم نتایج به‌دست آمده را از پنج مطالعه در تحلیل‌ها ترکیب کنیم. در یک مطالعه، افرادی که قطره‌های چشمی حاوی سرم اتولوگ دریافت کردند، نسبت به کسانی که با اشک مصنوعی درمان شدند، پس از دو هفته بهبودی بهتری را در نشانه‌ها نشان دادند. با این حال، نتایج پس از درمان طولانی‌تر (چهار هفته یا بیشتر) و برای دیگر پیامدها، مشکلاتی را در پی داشتند که نتوانستند به ما بگویند سرم اتولوگ واقعا بهتر از قطره‌های اشک مصنوعی یا سالین هستند یا خیر. نویسندگان این مرور نتیجه گرفتند که سرم اتولوگ در مقابل اشک مصنوعی ممکن است در کوتاه-مدت، مزایایی را برای درمان خشکی چشم ایجاد کند. با این حال، به‌نظر می‌رسد که فعلا مزایای کلی مشخص نبوده، و انجام تحقیقات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
نویسندگان مرور کاکرین، به دنبال یافتن مطالعاتی بودند که تا 5 جولای 2016 منتشر شدند.
به‌طور کلی، محققان درباره فواید احتمالی AS در بهبود نشانه‌های گزارش شده توسط شرکت‌کنندگان و دیگر معیارهای بالینی مورد نظر ناهمگونی یافتند. ممکن است مزایایی در نشانه‌ها با AS در مقایسه با اشک مصنوعی در کوتاه-مدت وجود داشته باشد، اما هیچ شواهدی را از تاثیر آن پس از دو هفته درمان نیافتیم. برای ارزیابی مزایای AS درمانی در مدیریت خشکی چشم، انجام RCTهایی با برنامه‌ریزی خوب، بزرگ، و با کیفیت بالا به منظور بررسی شرکت‌کنندگان مبتلا به خشکی چشم با شدت‌های مختلف با استفاده از پرسشنامه‌های استاندارد سنجش پیامدهای گزارش شده توسط شرکت‌کنندگان، همچنین تست‌های بالینی عینی (objective) و بیومارکرهای عینی، ضروری است.
از لحاظ تئوری، قطره‌های چشمی حاوی سرم اتولوگ (autologous serum; AS) مزیت بالقوه‌ای نسبت به درمان‌های مرسوم و رایج دارند که نشان می‌دهد AS نه تنها جایگزین اشک برای خیس نگه داشتن چشم است بلکه حاوی اجزای بیوشیمیایی دیگری است که اجازه می‌دهد ترکیبی بسیار نزدیک اشک طبیعی داشته باشد. استفاده از AS به‌عنوان درمان خط دوم برای بیماران مبتلا به خشکی چشم محبوبیت زیادی به دست آورده است. مطالعات منتشر شده در این زمینه نشان می‌دهند که سرم اتولوگ می‌تواند درمان موثری برای خشکی چشم باشد.
این مرور را برای ارزیابی اثربخشی و ایمنی AS به‌تنهایی یا در ترکیب با اشک‌های مصنوعی در مقایسه با اشک مصنوعی به‌تنهایی، محلول سالین، دارونما (placebo)، یا عدم-درمان برای بزرگسالان مبتلا به خشکی چشم انجام دادیم.
ما CENTRAL (شامل پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه چشم و بینایی کاکرین) (2016، شماره 5)؛ Ovid MEDLINE؛ Ovid MEDLINE In-Process and Other Non-Indexed Citations؛ Ovid MEDLINE Daily؛ Ovid OLDMEDLINE (ژانویه 1946 تا جولای 2016)؛ Embase (ژانویه 1980 تا جولای 2016)؛ ISRCTN registry (LILACS) (ژانویه 1982 تا جولای 2016)؛ ISRCTN registry (www.isrctn.com/editAdvancedSearch)؛ ClinicalTrials.gov (www.clinicaltrials.gov) و World Health Organization (WHO) International Clinical Trials Registry Platform (ICTRP) (www.who.int/ictrp/search/en) را جست‌وجو کردیم. همچنین بانک اطلاعاتی Science Citation Index Expanded (دسامبر 2016) و فهرست منابع مطالعات وارد شده را جست‌وجو کردیم. هیچ محدودیتی را در تاریخ انتشار یا زبان نگارش مقاله در جست‌وجوهای الکترونیکی کارآزمایی‌ها اعمال نکردیم. اخیرا بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی را در 5 جولای 2016 جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که AS را در مقابل اشک مصنوعی برای درمان بزرگسالان مبتلا به خشکی چشم مقایسه کردند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم تمام عناوین و چکیده‌ها را غربالگری کرده و گزارش‌های متن کامل کارآزمایی‌های بالقوه واجد شرایط را ارزیابی کردند. دو نویسنده مرور داده‌ها را استخراج و خطر سوگیری (bias) و ویژگی‌های کارآزمایی‌های وارد شده را ارزیابی کردند. برای به دست آوردن اطلاعات از دست رفته با محققان تماس گرفتیم. برای پیامدهای اولیه و ثانویه، تفاوت‌های میانگین (MD) را با 95% فاصله اطمینان (CI) متناظر آنها برای پیامدهای پیوسته ارائه دادیم. با توجه به وجود تفاوت‌ها در ارزیابی‌های پیامد در طول کارآزمایی‌ها، متاآنالیز را انجام ندادیم.
پنج RCT واجد شرایط (92 شرکت‌کننده) را شناسایی کردیم که AS را در مقابل اشک مصنوعی یا محلول سالین در افراد مبتلا به خشکی چشم با علل مختلف (خشکی چشم مرتبط با سندرم شوگرن (Sjögren's syndrome)، خشکی چشم سندرم غیر-شوگرن، و خشکی چشم پس از جراحی ناشی از کراتومیلئوزیس in situ با کمک لیزر (keratomileusis) (laser-assisted in situ keratomileusis; LASIK)) مقایسه کردند. به دلیل فقدان گزارش از داده‌های کمّی برای اغلب پیامدها و وجود خطر نامشخص یا بالای سوگیری، کیفیت شواهد را پائین یا بسیار پائین ارزیابی کردیم. با توجه به ارائه گزارش ناکافی از ویژگی‌های کارآزمایی، بیشتر حوزه‌های خطر سوگیری را در دو کارآزمایی نامشخص ارزیابی کرده، و یک کارآزمایی را در اکثر زمینه‌ها در معرض خطر بالای سوگیری در نظر گرفتیم. دو کارآزمایی باقی‌مانده در معرض خطر پائین سوگیری قرار داشتند؛ با این حال، این کارآزمایی‌ها از طراحی متقاطع استفاده کرده و داده‌ها را به گونه‌ای گزارش نکردند که برای مقایسه پیامدها بین گروه‌های درمانی استفاده شوند. گزارش‌دهی ناقص از پیامد و ناهمگونی بین پیامدها و دوره‌های پیگیری، از ورود این کارآزمایی‌ها در خلاصه متاآنالیز پیشگیری کرد.
سه کارآزمایی AS را با اشک مصنوعی مقایسه کردند؛ با این حال، فقط یک مطالعه، داده‌های کمّی را برای آنالیز ارائه داد. شواهدی با قطعیت پائین از یک کارآزمایی نشان داد که AS در مقایسه با اشک مصنوعی ممکن است نشانه‌های گزارش شده را توسط خود شرکت‌کنندگان پس از دو هفته درمان بهبود بخشند؛ تفاوت میانگین (MD) در میانگین تغییر نمرات نشانه‌ها، اندازه‌گیری شده بر اساس مقیاس آنالوگ بصری (محدوده 0 تا 100، نمرات بالاتر نشان‌دهنده نشانه‌های بدتر شدن است)، 0.12- (95% فاصله اطمینان (CI): 20.16- تا 3.84-؛ 20 شرکت‌کننده) گزارش شد. همان کارآزمایی نتایج مختلفی را با توجه به پیامدهای سطح چشم یافت؛ تفاوت میانگین در میانگین تغییر نمرات بین AS و اشک مصنوعی برای رنگ‌آمیزی فلوروسئین (fluorescein staining) معادل 0.9- (95% CI؛ 1.47- تا 0.33-؛ 20 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین) و برای رنگ‌آمیزی رز بنگال (Rose Bengal staining)، 2.2- (95% CI؛ 2.73- تا 1.67-؛ 20 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) بود. هر دو مقیاس رنگ‌آمیزی در محدوده 0 تا 9 قرار داشتند، نمرات بالاتر نشان دهنده نتایج بدتر بود. میانگین تغییر در زمان شکسته شدن غشای اشک در گروه AS در مقایسه با گروه اشک مصنوعی، 2.00 ثانیه طولانی‌تر (95% CI؛ 0.99 تا 3.01؛ 20 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) بود. محققان هیچ تفاوتی بالینی معنی‌داری را در نمرات آزمون شیرمر (Schirmer’s test scores) بین گروه‌ها گزارش نکردند (تفاوت میانگین (MD): 0.40- میلی‌متر؛ 95% CI؛ 2.91- تا 2.11-؛ 20 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). هیچ یک از این سه کارآزمایی هیپراسمولاریته اشک (tear hyperosmolarity) و عوارض جانبی را گزارش نکردند.
دو کارآزمایی، AS را در مقابل محلول سالین مقایسه کردند؛ با این حال، فقط یک مطالعه، داده‌های کّمی را برای آنالیز فقط یک پیامد (رنگ‌آمیزی Rose Bengal) گزارش کرد. محققان کارآزمایی دو مطالعه، هیچ تفاوتی را در نمرات نشانه، نمرات رنگ‌آمیزی فلوروسئین، زمان شکسته شدن غشای اشک، یا نمرات تست شیرمر بین گروه‌ها در دو تا چهار هفته پیگیری گزارش نکردند. شواهد به دست آمده از یک کارآزمایی با قطعیت بسیار پائین نشان داد که AS ممکن است بهبودی را در نمرات رنگ‌آمیزی رز بنگال در مقایسه با محلول سالین پس از چهار هفته درمان فراهم کند؛ تفاوت میانگین در نمره رنگ‌آمیزی رز بنگال 0.60- (محدوده بین 0 و 9، نمرات بالاتر نشان دهنده نتایج بدتر) (95% CI؛ 1.11- تا 0.09-؛ 35 شرکت‌کننده) بود. هیچ یک از کارآزمایی‌ها، پیامدهای هیپراسمولاریته اشک را گزارش نکردند. یک کارآزمایی عوارض جانبی را گزارش کرد؛ دو بیمار از 12 شرکت‌کننده، علائم کنژکتیویت را با کشت منفی نشان دادند که برطرف شد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.