سوال مطالعه مروری
ارزیابی تاثیرات استفاده از سیستمهای یادآور در افزایش انجام تستهای دیابت نوع 2 یا اختلال تحمل گلوکز در زنان با سابقه دیابت ملیتوس بارداری (gestational diabetes mellitus; GDM).
پیشینه
برخی از زنان در طول دوران بارداری، دچار غلظت بالای گلوکز در خون میشوند (که به آن GDM گفته میشود). اگرچه این غلظت بالا معمولا بلافاصله پس از زایمان به حالت طبیعی برمیگردد، زنان مبتلا به GDM، در آینده در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 قرار دارند. بنابراین، انجام تستهای منظم برای بررسی میزان گلوکز خون بالاتر از سطح طبیعی (به منظور تشخیص دیابت نوع 2 یا «اختلال تحمل گلوکز» که مرحله پیش-دیابت بوده و گاهی پیش از دیابت نوع 2 بروز میکند)، چند ماه پس از زایمان، برای این افراد مهم است. با این حال، به دلایل مختلف، بسیاری از زنان پس از ابتلا به GDM، تست گلوکز خون را انجام نمیدهند.
ویژگیهای مطالعه
یک مطالعه واحد با حضور 256 زن مبتلا به GDM، که برای 213 زن یا پزشکان آنها نامههای یادآوری ارسال کرد و 43 زن هیچ یادآوری را دریافت نکردند، به بررسی این موضوع پرداخت که ارسال نامههای یادآور، سه ماه پس از تولد نوزاد، موجب افزایش تعداد زنانی که تست گلوکز خون انجام میدهند، میشود یا خیر.
نتایج کلیدی
این مطالعه نشان داد که ارسال یک یادآوری پستی در مقایسه با عدم یادآوری، حدود دو تا چهار برابر (بسته به تست قند خون مربوطه) بیشتر احتمال داشت که زنان مبتلا به GDM را، سه ماه پس از تولد نوزاد خود، به انجام تست قند خون تشویق کند. به نظر میرسد ارسال یادآوری فقط برای زن، فقط برای پزشک یا برای زن و پزشک هیچ تفاوتی را در نتایج ایجاد نکردند.
این کارآزمایی، کیفیت زندگی زنان، یا اینکه چه تعداد زن پس از زایمان به دیابت نوع 2 یا اختلال در نتایج گلوکز مبتلا شدند، را مورد بررسی قرار نداد.
استفاده از انواع دیگر یادآوریها مانند ایمیل و تلفن باید در مطالعات ارزیابی شوند زیرا ممکن است برای زنان آسانتر و راحتتر از یادآوریهای ارسال شده از طریق پست باشند. باید در مورد ترجیحات و نگرشهای زنان بیشتر بدانیم و همچنین بفهمیم که افزایش احتمال انجام تست دیابت نوع 2 در زنان، به کاهش خطر ابتلا به این بیماری در آینده کمک میکند یا خیر، برای مثال از طریق تشویق به داشتن رژیم غذایی سالمتر و انجام ورزش بیشتر.
کیفیت شواهد
کیفیت کلی شواهد پائین در نظر گرفته شد زیرا تنها مطالعه موجود در این مرور شامل تعداد کمی شرکتکننده بود و نتایج دقیقی را ارایه نکرد.
بهروز بودن شواهد
شواهد تا جون 2013 بهروز است.
نتایج تنها کارآزماییای که با معیارهای ورود مطابقت داشت، شواهدی را با کیفیت پائین برای افزایش قابل توجه در انجام تست دیابت نوع 2 در زنان دارای سابقه ابتلا به GDM به دنبال ارسال یادآورهای پستی ارایه داد. همچنین برای بررسی اینکه با بهکارگیری یادآورهای ارسالی از طریق ایمیل و تلفن میزان انجام تست افزایش مییابد یا خیر، لازم است تاثیرات دیگر اشکال سیستمهای یادآور مورد ارزیابی قرار گیرند. همچنین نیاز به درک بهتر دلایلی داریم که چرا برخی از زنان از فرصتهای غربالگری پس از زایمان استفاده نمیکنند. از آنجایی که هدف نهایی از افزایش تستهای پس از زایمان، پیشگیری از ابتلای به دیابت نوع 2 در آینده است، بررسی این موضوع نیز مهم است که افزایش نرخ انجام تست منجر به افزایش استفاده زنان از راهبردهای پیشگیرانه مانند اصلاح سبک زندگی میشود یا خیر.
ابتدای دوره پس از زایمان، زمان مهمی برای شناسایی خطر ابتلا به دیابت در زنان با سابقه دیابت ملیتوس بارداری (gestational diabetes mellitus; GDM) است. انجام تست تحمل گلوکز خوراکی و دیگر تستها میتوانند به مدیریت سبک زندگی و پایش کاهش خطر ابتلا به دیابت ملیتوس نوع 2 در آینده کمک کنند.
ارزیابی اینکه استفاده از سیستمهای یادآور موجب افزایش انجام تست دیابت نوع 2 یا اختلال تحمل گلوکز در زنان با سابقه GDM میشود یا خیر.
بانکهای اطلاعاتی MEDLINE و EMBASE (آخرین جستوجو در 1 جون 2013) و کتابخانه کاکرین (آخرین جستوجو در اپریل 2013) را جستوجو کردیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی شدهای را در این مرور وارد کردیم که شامل زنان مبتلا به GDM در بارداری شاخص بوده و سپس برای انجام تست دیابت نوع 2 پس از زایمان، هر نوع یادآوری (یا کنترل) برای آنها ارسال شد.
دو نویسنده بهطور مستقل از هم، عناوین و چکیدهها را از نظر مرتبط بودن آنها غربالگری کردند. یک نویسنده دادهها را استخراج کرد، ارزیابیهای «خطر سوگیری (bias)» را انجام داد و کیفیت کلی مطالعه را بر اساس معیارهای درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) ارزیابی کرد؛ نویسنده دیگر این فرآیندها را دوباره بررسی کرد. انجام متاآنالیز امکانپذیر نبود زیرا فقط یک مطالعه برای ورود واجد شرایط بود.
فقط یک کارآزمایی با خطر نامشخص سوگیری در اکثر حوزهها در مطالعه گنجانده شد؛ کیفیت کلی مطالعه، در سطح پائین ارزیابی شد. این کارآزمایی فاکتوریال (factorial trial) با حضور 256 زن، سه نوع راهبرد یادآوری پستی (در مجموع 213 زن) را با مراقبتهای معمول (بدون یادآوری پستی، 43 زن) مقایسه کرده و میزان انجام چهار نوع تست سنجش سطح گلوکز را گزارش کرد. سه راهبرد مورد بررسی عبارت بودند از: یادآوریهایی که هم برای زن و هم برای پزشک ارسال شدند؛ یادآوریهایی که فقط برای زن ارسال شدند؛ و یادآوریهایی که فقط برای پزشک ارسال شدند، همه آنها تقریبا سه ماه پس از زایمان زن فرستاده شدند.
شواهدی با کیفیت پائین نشان داد که هر سه مداخله یادآوری باعث افزایش انجام تستهای تحمل گلوکز خوراکی در مقایسه با مراقبتهای معمول (بدون سیستم یادآوری) شدند: یادآوریهایی که هم برای زن و هم برای پزشک ارسال شدند (60% در برابر 14%): خطر نسبی: 4.23 (95% فاصله اطمینان (CI): 1.85 تا 9.71)؛ 116 شرکتکننده)؛ یادآوریهایی که فقط برای زن ارسال شدند (55% در برابر 14%): RR: 3.87؛ (95% CI؛ 1.68 تا 8.93)؛ 111 شرکتکننده)؛ یادآوریهایی که فقط برای پزشک ارسال شدند (52% در برابر 14%): RR: 3.61؛ (95% CI؛ 1.50 تا 8.71)؛ 66 شرکتکننده). این یافته افزایش انجام تست را از 14% در گروه بدون یادآوری به 57% در هر سه گروه یادآوری نشان داد. همچنین افزایشی در انجام تستهای گلوکز ناشتا در گروه یادآوری در مقایسه با گروه مراقبت معمول مشاهده شد: ارسال یادآور هم برای زن و هم برای پزشک در برابر عدم ارسال یادآوری (63% در برابر 40%): RR: 1.57؛ (95% CI؛ 1.01 تا 2.44)؛ ارسال یادآور فقط برای زن (71% در برابر 40%): RR: 1.78؛ (95% CI؛ 1.16 تا 2.73)؛ ارسال یادآور فقط برای پزشک (68% در برابر 40%): RR: 1.69؛ (95% CI؛ 1.06 تا 2.72). میزان انجام تست گلوکز تصادفی و تست هموگلوبین گلیکوزیله A1c کم بود و هیچ تفاوتی با اهمیت آماری میان گروههای یادآور و بدون یادآور برای این تستها مشاهده نشد. انجام هر تست در هر یک از گروههای یادآور در مقایسه با گروه بدون یادآور بیشتر بود (RR: 1.65؛ (95% CI؛ 1.12 تا 2.41)؛ 1.73 (95% CI؛ 1.18 تا 2.52)؛ و 1.55 (95% CI؛ 1.01 تا 2.38) در گروههای متناظر یادآور).
کارآزمایی مذکور گزارشی را از دیگر پیامدهای اولیه این مرور (نسبتی از زنان که مبتلا به دیابت نوع 2 یا اختلال تحمل گلوکز یا اختلال گلوکز ناشتا پس از زایمان تشخیص داده شدند؛ یا کیفیت زندگی مرتبط با سلامت) ارایه نداد. هیچیک از پیامدهای ثانویه مرور را از جمله موربیدیتی مرتبط با دیابت، تغییرات سبک زندگی، نیاز به انسولین، عود GDM یا دیدگاه زنان و/یا متخصصان سلامت در مورد مداخله، نیز گزارش نکرد. بروز هیچ موردی از عارضه جانبی ناشی از مداخله گزارش نشد.
تستهای تعاملی زیرگروه (subgroup interaction tests) هیچ نشانهای را نشان ندادند مبنی بر اینکه ارسال یادآورهای دوگانه (هم برای زنان و هم برای پزشکان) موفقتر از یادآورهای واحد ارسالشده برای زنان یا پزشکان به تنهایی بودند. همچنین مشخص نیست که میزان انجام تست میان زنان در گروههای یادآور و بدون یادآور بر اساس نوع تست گلوکز انجامشده متفاوت بود یا خیر.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.