سوال مطالعه مروری
اثرات درمان با فلوکستین در بزرگسالان دارای اضافه-وزن یا چاق چه هستند؟
پیشینه
فلوکستین داروی مورد استفاده برای درمان افسردگی است، که عارضه جانبی آن، کاهش اشتها است. بنابراین، این احتمال وجود دارد که بتوان از فلوکستین به‌عنوان یک درمان برای افراد دارای اضافه-وزن یا چاق استفاده کرد. در این گروه از افراد، تجویز فلوکستین به معنای یک درمان بدون تائیدیه (off-label) است، بدان معنی که استفاده از آن برای درمان چاقی مجوز ندارد.
ویژگی‌های مطالعه
تعداد 19 کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده (مطالعات بالینی که در آن افراد به‌صورت تصادفی در یکی از دو یا چند گروه درمان قرار داده می‌شوند) را یافتیم که عمدتا زنان دریافت‌کننده دوزهای مختلف فلوکستین را مورد ارزیابی قرار دادند. در مجموع، 1280 شرکت‌کننده دارای اضافه-وزن یا چاق فلوکستین دریافت کرده و 936 شرکت‌کننده عمدتا با دارونما (placebo) یا یک داروی ضد-چاقی دیگر درمان شدند. شرکت‌کنندگان در مطالعات وارد شده در دوره‌های مختلف بین سه هفته و یک سال پیگیری شدند.
نتایج کلیدی
در گروه مقایسه اصلی - فلوکستین در مقایسه با دارونما - و برای همه دوزهای فلوکستین، 2.7 کیلوگرم کاهش وزن به نفع فلوکستین دیده شد. با این حال، مطمئن نیستیم که انجام یک مطالعه دیگر دوباره منفعتی را برای فلوکستین نشان خواهد داد یا خیر. در مجموع 399 نفر از 627 شرکت‌کننده (63.6%) دریافت‌کننده فلوکستین در مقایسه با 352 نفر از 626 شرکت‌کننده (56.2%) دریافت‌کننده دارونما دچار یک عارضه جانبی شدند. سرگیجه، خواب‌آلودگی، خستگی، بی‌خوابی و تهوع پس از مصرف فلوکستین در مقایسه با دارونما تقریبا دو برابر بود. در مجموع 15 نفر از 197 شرکت‌کننده (7.6%) دریافت‌کننده فلوکستین در مقایسه با 12 نفر از 196 شرکت‌کننده (6.1%) دریافت‌کننده دارونما دچار افسردگی شدند. این مطالعات به گزارش وقوع مرگ به هر علتی، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت و عوارض اجتماعی‌اقتصادی نپرداختند.
شواهد تا دسامبر 2018 به‌روز است.
قطعیت شواهد
به دلیل تعداد اندک مطالعات به ازای هر معیار پیامد و تعداد اندک شرکت‌کنندگان، قطعیت کلی شواهد عمدتا در سطح پائین یا بسیار پائین بود.
شواهدی با قطعیت پائین نشان می‌دهد که فلوکستین بدون تائیدیه (off-label) در مقایسه با دارونما ممکن است وزن را کاهش دهد. با این حال، شواهدی با قطعیت پائین، افزایش خطر ابتلا به سرگیجه، خواب‌آلودگی، خستگی، بی‌خوابی و تهوع را پس از درمان با فلوکستین نشان می‌دهند.
فلوکستین یک مهارکننده بازجذب سروتونین است که برای افسردگی ماژور تجویز می‌شود. همچنین این تصور وجود دارد که فلوکستین، کنترل وزن را تحت تاثیر قرار می‌دهد: به نظر می‌رسد این کنترل از طریق تغییرات ایجادشده در اشتها و در نتیجه کاهش مصرف مواد غذایی و نرمال شدن رفتارهای غیر-معمول در خوردن رخ می‌دهد. با این حال، نسبت منفعت-خطر این داروی بدون تائیدیه نامشخص است.
ارزیابی تاثیرات استفاده از فلوکستین در بزرگسالان دارای اضافه-وزن یا چاق
کتابخانه کاکرین (the Cochrane Library)؛ MEDLINE؛ Embase؛ LILACS؛ پورتال جست‌وجوی ICTRP و ClinicalTrials.gov و پورتال جست‌وجوی ICTRP سازمان جهانی بهداشت (WHO) را جست‌وجو کردیم. آخرین تاریخ جست‌وجو در تمام بانک‌های اطلاعاتی، دسامبر 2018 بود که هیچ محدودیتی را از نظر زبان نگارش مقاله در آن اعمال نکردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که به مقایسه تجویز فلوکستین در مقابل دارونما (placebo)، دیگر داروهای ضد-چاقی، درمان غیر-دارویی یا عدم-درمان در بزرگسالان دارای اضافه-وزن یا چاق بدون افسردگی، بیماری روانی یا الگوهای غیر-طبیعی غذا خوردن پرداختند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم، مرتبط بودن چکیده‌ها و عناوین مقالات را غربالگری کردند. غربالگری برای ورود مقالات، استخراج داده‌ها و ارزیابی خطر سوگیری (bias) توسط یک نویسنده انجام و توسط نویسنده دوم کنترل شد. کارآزمایی‌ها را از لحاظ قطعیت کلی شواهد با استفاده از ابزار درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردیم. برای کسب اطلاعات، ما با نویسندگان کارآزمایی از طریق ایمیل تماس گرفتیم. متاآنالیزهای اثرات-تصادفی (random-effects meta-analyses) را انجام داده و خطر نسبی (RR) را با 95% فاصله اطمینان (95% CI) برای پیامدهای دو-حالتی و تفاوت میانگین (MD) را با 95% CI برای پیامدهای پیوسته محاسبه کردیم.
تعداد 1036 رکورد را شناسایی کرده، متن کامل 52 مقاله را بررسی کرده، و 19 مورد RCT کامل‌شده (یک کارآزمایی در انتظار ارزیابی) را وارد کردیم. در مجموع 2216 شرکت‌کننده وارد کارآزمایی‌ها شدند، 1280 شرکت‌کننده به‌طور تصادفی به فلوکستین (60 میلی‌گرم/روز؛ 40 میلی‌گرم/روز؛ 20 میلی‌گرم/روز و 10 میلی‌گرم/روز) و 936 شرکت‌کننده به‌طور تصادفی به گروه‌های مختلف مقایسه اختصاص داده شدند (دارونما؛ داروهای ضد-چاقی دی‌اتیل‌پروپیون (diethylpropion)، فنپروپورکس (fenproporex)، مازیندول (mazindol)، سیبوترامین (sibutramine)، متفورمین (metformin)، فن‌فلورامین (fenfluramine)، دکس‌فن‌فلورامین (dexfenfluramine)، فلووکسامین (fluvoxamine)، 5-هیدروکسی-تریپتوفان (5-hydroxy-tryptophan)؛ عدم درمان؛ و ژل امگا-3 (omega-3 gel)). تعداد 56 بازوی کارآزمایی داخل 19 RCT وجود داشت. پانزده کارآزمایی از نوع RCTهای موازی و چهار مورد از نوع RCTهای متقاطع (cross-over) بودند. شرکت‌کنندگان در مطالعات وارد شده در دوره‌های مختلف بین سه هفته و یک سال پیگیری شدند. سطح قطعیت شواهد پائین یا بسیار پائین بود: اکثر کارآزمایی‌ها در یک یا چند حوزه خطر سوگیری، در معرض خطر بالا قرار داشتند.
برای گروه مقایسه اصلی - فلوکستین در مقابل دارونما - و در تمام دوزهای فلوکستین و مدت زمان درمان، MD برابر با 2.7- کیلوگرم (95% CI؛ 4- تا 1.4-؛ 0.001 > P؛ 10 کارآزمایی؛ 956 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) بود. %95 فاصله پیش‌بینی شده بین 7.1- کیلوگرم و 1.7 کیلوگرم متغیر بود. کاهش MD در شاخص توده بدنی (BMI) با تمام دوزهای فلوکستین در مقایسه با دارونما 1.1- کیلوگرم/متر² (m²) (95% CI؛ 3.7- تا 1.4؛ 3 کارآزمایی، 97 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) بود. فقط نه کارآزمایی کنترل‌شده با دارونما عوارض جانبی را گزارش کردند. در مجموع 399 نفر از 627 شرکت‌کننده (63.6%) دریافت‌کننده فلوکستین در مقایسه با 352 نفر از 626 شرکت‌کننده (56.2%) دریافت‌کننده دارونما دچار یک عارضه جانبی شدند. متاآنالیز اثرات-تصادفی، افزایش خطر ابتلا به حداقل یک عارضه جانبی را از هر نوع در گروه فلوکستین در مقایسه با دارونما نشان داد (RR: 1.18؛ 95% CI؛ 0.99 تا 1.42؛ 0.07 = P؛ 9 کارآزمایی، 1253 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). %95 فاصله پیش‌بینی شده بین 0.74 و 1.88 متغیر بود. بروز عوارض جانبی سرگیجه، خواب‌آلودگی، خستگی، بی‌خوابی و تهوع پس از درمان با فلوکستین در مقایسه با دارونما تقریبا دو برابر بود. در مجموع 15 نفر از 197 شرکت‌کننده (7.6%) دریافت‌کننده فلوکستین در مقایسه با 12 نفر از 196 شرکت‌کننده (6.1%) دریافت‌کننده دارونما دچار افسردگی شدند. RR در تمام دوزهای فلوکستین در مقایسه با دارونما 1.20 (95% CI؛ 0.57 تا 2.52؛ 0.62 = P؛ 3 کارآزمایی، 393 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) بود. مورتالیتی به هر علتی، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت و اثرات اجتماعی‌اقتصادی گزارش نشدند.
مقایسه‌های فلوکستین با دیگر داروهای ضد-چاقی (3 کارآزمایی، 234 شرکت‌کننده)، ژل امگا-3 (1 کارآزمایی، 48 شرکت‌کننده) و عدم-درمان (1 کارآزمایی، 60 شرکت‌کننده) نتایج مبهمی را نشان دادند (شواهد با قطعیت بسیار پائین).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.