سوال مطالعه مروری
آیا درمان‌های غیر-دارویی در مقایسه با درمان غیر-فعال، منجر به بهبود درد مزمن در بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس می‌شود؟
پیشینه
درد مزمن در افراد مبتلا به MS؛ (people with MS; pwMS) شایع است، و درمان با داروها می‌تواند مرتبط با عوارض جانبی مانند گیجی، افتادن، سرگیجه و خواب‌آلودگی بوده و این عوارض درمان را محدود کنند. بسیاری از درمان‌های غیر-دارویی برای درمان درد مزمن در pwMS استفاده می‌شوند که شامل ورزش، روان‌شناسی، درمان تحریک الکتریکی، رفلکسولوژی و درمان‌های دیگر هستند.
تاریخ جست‌وجو
ما تمام کارآزمایی‌های بالینی و تصادفی‌سازی شده‌ای (مطالعات بالینی که در آن افراد به صورت تصادفی در یکی از دو یا چند گروه مداخله قرار می‌گیرند) را وارد کردیم که تا دسامبر 2017 منتشر شدند.
ویژگی‌های مطالعه
به‌طور کلی، ما 10 مطالعه را یافتیم که به ارزیابی درمان‌های غیر-دارویی مختلف برای درمان درد مزمن در افراد مبتلا به MS پرداخته بودند. درمان‌های ارزیابی شده عبارت بودند از: تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (transcutaneous electrical nerve stimulation)، تحریک مستقیم ترانس‌کرانیال (transcranial direct stimulation)، تحریک صوتی تصادفی ترانس‌کرانیال (transcranial random noise stimulation)، رفلکسولوژی (reflexology)، روان‌درمانی و هیدروتراپی. این مطالعات شامل 565 شرکت‌کننده بودند و از طیف وسیعی از روش‌های مختلف برای اندازه‌گیری درد و سایر پیامدها استفاده کردند. گروه‌های مقایسه نیز متفاوت بودند.
نتایج کلیدی
نتایج این مطالعات، شواهدی را با کیفیت بسیار پائین در مورد استفاده از درمان‌های غیر-دارویی برای درد مزمن در افراد مبتلا به MS نشان می‌دهند.
کیفیت شواهد
ما کیفیت کلی مطالعات را بسیار پائین ارزیابی کردیم، زیرا بسیاری از مطالعات، فقط تعداد اندکی شرکت‌کننده را وارد کرده و دارای مسائل روش‌شناسی دیگری بودند. پژوهش بیش‌تری با کیفیت روش‌شناسی خوب و تعداد زیادی شرکت‌کننده برای تعیین اثربخشی چنین درمان‌هایی مورد نیاز هستند.
علیرغم استفاده از طیف گسترده‌ای از مداخلات غیر-دارویی برای درمان درد مزمن در pwMS، شواهد مربوط به این مداخلات هنوز هم محدود یا ناکافی، یا هر دو، هستند. مطالعات بیش‌تر با متدولوژی قوی و تعداد بیش‌تری از شرکت‌کنندگان برای توجیه تاثیر این مداخلات برای مدیریت درد مزمن در PwMS مورد نیاز هستند.
درد مزمن شایع است و تاثیر قابل‌توجهی بر زندگی افراد مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس (persons with multiple sclerosis; pwMS) دارد. انواع مختلفی از مداخلات غیر-دارویی در بیمارستان‌ها و مراکز سرپایی/متحرک برای بهبود کنترل درد در pwMS به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما اثربخشی و ایمنی بسیاری از روش‌های غیر-دارویی هنوز ناشناخته است.
هدف این مرور، بررسی اثربخشی و ایمنی درمان‌های غیر-دارویی برای مدیریت درد مزمن در pwMS است. سوالات خاصی که باید در این مرور مورد توجه قرار گیرند، عبارتند از:
آیا مداخلات غیر-دارویی (توانبخشی تک-رشته‌ای و/یا چند-رشته‌ای) در کاهش درد مزمن در pwMS موثر هستند؟
چه نوع مداخلات غیر-دارویی (توانبخشی یک-جانبه و/یا چند-جانبه) و در چه مراکزی، در کاهش درد مزمن در pwMS موثر هستند (حداقل و حداکثر اثربخشی)؟
جست‌وجوی منابع با استفاده از پایگاه ثبت تخصصی گروه مالتیپل اسکلروزیس و بیماری‌های نادر دستگاه سیستم عصبی مرکزی (CNS) در کاکرین؛ با استفاده از مراکز ثبت تخصصی کارآزمایی‌های گروه مالتیپل اسکلروزیس در کاکرین انجام شد که شامل CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ CINAHL؛ LILACUS؛ Clinical trials.gov و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی در 10 دسامبر 2017 بودند. جست‌وجوی دستی مجلات مرتبط و غربالگری فهرست منابع مطالعات مرتبط انجام شد.
تمام کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) و مطالعات متقاطع منتشر شده‌ای وارد شدند که درمان‌های غیر-دارویی را با یک مداخله کنترل برای مدیریت درد مزمن در PwMS مقایسه کردند. کارآزمایی‌های بالینی کنترل شده (clinical controlled trials; CCTs) برای ورود واجد شرایط بودند.
هر سه نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم به انتخاب مطالعات، استخراج داده‌ها و ارزیابی کیفیت روش‌شناسی مطالعات با استفاده از ابزار درجه‌بندی توصیه‌ها، ارزیابی، ارتقا و بررسی (Grades of Recommendation, Assessment, Development and Evaluation; GRADE) برای ترکیب بهترین شواهد پرداختند. ترکیب داده‌ها برای متاآنالیز (meta‐analysis) به علت ناهمگونی روش‌شناسی، بالینی و آماری مطالعات وارد شده، امکان‌پذیر نبود.
به‌طور کلی، 10 RCT با 565 شرکت‌کننده که به بررسی مداخلات غیر-دارویی مختلف برای مدیریت درد مزمن در MS پرداخته بودند، معیارهای ورود را به این مرور داشتند. مداخلات غیر-دارویی ارزیابی شده عبارت بودند از: تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (transcutaneous electrical nerve stimulation; TENS)، روان‌درمانی (خود-مدیریتی از طریق تلفن، بیوفیدبک هیپنوز و الکتروانسفالوگرام (electroencephalogram; EEG))، تحریک نویز تصادفی ترانس‌کرانیال (transcranial random noise stimulation; tRNS)، تحریک مستقیم ترانس‌کرانیال (transcranial direct stimulation; tDCS)، هیدروتراپی (Ai Chi) و رفلکسولوژی (reflexology).
شواهدی با سطح بسیار پائین در مورد استفاده از مداخلات غیر-دارویی برای درد مزمن مانند TENS؛ Ai Chi؛ tDCS؛ tRNS؛ برنامه خود-مدیریتی ارائه شده از طریق تلفن، بیوفیدبک EEG و رفلکسولوژی در شدت درد در pwMS وجود دارد. اگر چه تغییرات بهبود یافته‌ای در نمرات درد و پیامدهای ثانویه (مانند خستگی، نشانه‌های روانی، اسپاسم در برخی از مداخلات) وجود داشت، این تغییرات با سوگیری‌های (bias) روش‌شناسی در داخل مطالعات محدود شدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.