Pytanie badawcze

Dokonaliśmy przeglądu danych naukowych dotyczących wpływu stosowania glikokortykosteroidów na ryzyko zgonu, uszkodzenie słuchu i/lub powikłania neurologiczne (takie jak uszkodzenie słuchu, ubytki neurologiczne) u dorosłych i u dzieci chorych na ostre bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Wprowadzenie

Ostre bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych to zakażenie opon mózgowo-rdzeniowych (systemu błon, które otaczają mózg i rdzeń kręgowy), które często powoduje uszkodzenie słuchu. Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, pomimo leczenia odpowiednimi antybiotykami, prowadzi do śmierci 5-40% dzieci oraz 20-50% dorosłych. Chorobę wywołują bakterie, które zazwyczaj rozprzestrzeniają się z zakażenia ucha lub układu oddechowego i leczy się ją za pomocą antybiotyków.

Glikokortykosteroidy to leki, które mogą zmniejszać nasilenie stanu zapalnego spowodowanego zakażeniem. W badaniach na zwierzętach dotyczących zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych stwierdzono, że taki stan zapalny uszkadza układ nerwowy. Badania dotyczące stosowania glikokortykosteroidów w leczeniu wspomagającym, obok antybiotyków, prezentują sprzeczne wyniki.

Naszym celem było sprawdzenie, czy stosowanie glikokortykosteroidów jest lepsze czy gorsze niż placebo.

Charakterystyka badania

Dane naukowe są aktualne do lutego 2015 r. Zidentyfikowaliśmy 25 badań, obejmujących łącznie 4121 chorych na ostre zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Siedem z tych badań przeprowadzono wśród dorosłych (powyżej 16. roku życia), dwa obejmowały zarówno dzieci jak i dorosłych, a do jednego włączono wyłącznie dzieci. W 22 badaniach stosowano deksametazon, w pozostałych trzech hydrokortyzon lub prednizon. Dziewięć badań przeprowadzono w krajach o niskim dochodzie, a szesnaście badań w krajach o wysokim dochodzie.

Główne wyniki

W niniejszym przeglądzie wykazano, że stosowanie deksametazonu (glikokortykosteroidu) nie zmniejsza istotnie częstości zgonów (17,8% vs 19,9%). W grupie pacjentów leczonych glikokortykosteroidami odnotowano istotnie mniejszy odsetek ciężkiego uszkodzenia słuchu (6,0% w porównaniu do 9,3%), utraty słuchu (13,8% w porównaniu do 19,0%) i powikłań neurologicznych (17,9% w porównaniu do 21,6%).

W analizie uwzględniającej rodzaj bakterii wywołującej zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wykazano, że u chorych na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wywołane przez Streptococcus pneumoniae (S. pneumoniae) leczonych glikokortykosteroidami mniejsza była częstość zgonów (29,9% vs 36%), podczas gdy nie wykazano wpływu na ryzyko zgonu u chorych z zakażeniem Haemophilus influenzae (H. influenzae) oraz Neisseria meningitidis (N. meningitidis).

W krajach o wysokim dochodzie, stosowanie glikokortykosteroidów zmniejszyło ryzyko ciężkiego uszkodzenia słuchu, jakiegokolwiek uszkodzenia słuchu oraz zaburzeń neurologicznych. Nie stwierdzono korzystnego wpływu leczenia glikokortykosteroidami w krajach o niskim dochodzie.

Leczenie glikokortykosteroidami zmniejszyło częstość uszkodzenia słuchu u dzieci chorych na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wywołane przez H. influenzae (4% vs 12%), natomiast nie stwierdzono takiego efektu w przypadku zakażenia inną bakterią.

Leczenie deksametazonem wiązało się z większą częstością nawrotów gorączki (28% vs 22%), ale jego stosowanie nie powodowało innych objawów niepożądanych.

Jakość danych naukowych

Spośród 25 badań, 4 badania były wysokiej jakości, 14 badań - umiarkowanej jakości, a 7 badań - niskiej jakości, tym samym ogólna jakość danych naukowych była umiarkowana.