Transteoretyczny model zmiany jest jedną z kilku teorii zmiany zachowania opartych na modelu zmiany. Sugeruje on, że palacze przechodzą przez serię stadiów motywacyjnych zanim uda im się zaprzestać palenia. Należą do nich: <I> stadium prekontemplacji </I> (bez myślenia o rzuceniu palenia tytoniu), <I> stadium kontemplacji </I>stadium przygotowania </I> (plan rzucenia w ciągu najbliższych 30 dni), <I>stadium działania</I> (skuteczne zaprzestanie palenia tytoniu na okres do 6 miesięcy), oraz <I>stadium podtrzymania </I> (niepalenie tytoniu przez co najmniej 6 miesięcy). Według tej znanej teorii, programy wspomagające rzucenie palenia powinny być dopasowane do stadium gotowości palacza. Takie programy są zaprojektowane tak, aby przeprowadzić palacza przez kolejne stadia do ostatecznego sukcesu. W niniejszym przeglądzie porównano programy rzucania palenia tytoniu oparte na modelu zmiany i standardowe programy (nieoparte na modelu zmiany), standardowe leczenie lub samą ocenę. Odnaleziono 41 badań, obejmujących ponad 33 000 palaczy, oceniających odsetek rzucających palenie przez co najmniej 6 miesięcy po zakończeniu leczenia. Jedynie w 4 spośród 41 badań bezpośrednio porównano tę samą interwencję w wersji standardowej i wersji opartej na modelu zmiany. Wyniki tych badań wskazują na to, że program w wersji opartej na modelu zmiany nie był ani bardziej, ani mniej skuteczny niż program w wersji standardowej. W 18 badaniach porównujących programy samopomocy oparte na modelu zmiany i dowolną grupę kontrolną wykazano większy odsetek powodzenia w grupach stosujących badaną interwencję. W 13 badaniach porównujących indywidualne poradnictwo oparte na modelu zmiany i dowolną grupę kontrolną wykazano podobne korzyści w grupach stosujących badaną interwencję. Doniesienia te potwierdzają skuteczność tych interwencji, zarówno w formie opartej, jak i w formie nieopartej na modelu zmiany. Dane naukowe dotyczące doradztwa telefonicznego opartego na modelu zmiany, interaktywnych programów komputerowych oraz szkolenia lekarzy były mniej jednoznaczne. Niepewność ta może wynikać z mniejszej liczby badań. Na podstawie danych naukowych pochodzących z niniejszego przeglądu wnioskujemy, że programy samopomocy lub korzystanie z poradnictwa jest skuteczniejsze niż leczenie standardowe lub prosta obserwacja. Jednakże dodatkowe korzyści z dopasowania pomocy do stadium, w którym znajduje się palacz, są obecnie niejasne.