پیشینه
صرع (epilepsy) اختلالی است که در آن تخلیه‌های غیر-طبیعی الکتریکی از مغز سبب ایجاد غش کردن یا تشنج‌های مکرر می‌شوند. شواهد حاصل از کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (کارآزمایی‌های بالینی با طراحی خوب که در آنها افراد به‌طور تصادفی برای تست یک داروی خاص، درمان یا مداخله دیگر اختصاص داده می‌شوند) اغلب برای بررسی چگونگی اثربخشی و ایمنی داروهای ضد-صرع در افرادی که دچار چنین تشنج‌هایی می‌شوند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مرور شامل 12 مطالعه و داده‌های به دست آمده از 2607 بیمار مبتلا به تشنج‌های کانونی (تشنج‌هایی که فقط در یک قسمت از مغز رخ می‌دهند) بود.
ویژگی‌های مطالعه
داده‌های حاصل از شش مطالعه در تجزیهوتحلیل ترکیب شدند. همه شرکت‌کنندگان (از جمله بزرگسالان و کودکان) قبلا حداقل یک داروی ضد-صرع را دریافت کرده و همه آنها هم‌چنان دچار تشنج می‌شدند. گاباپنتین (gabapentin) (یک داروی ضد-صرع) یا دارونما (placebo) (یک قرص بدون هیچ دارویی) به رژیم دارویی اضافه شد.
نتایج کلیدی
نتایج نشان دادند هنگامی که گاباپنتین به عنوان یک درمان کمکی استفاده شد، به‌طور موثری تشنج‌ها را کاهش داد. گاباپنتین در مقایسه با یک دارونما، تقریبا دو برابر بیشتر احتمال داشت که تشنج‌ها را تا 50% یا بیشتر کاهش دهد. شایع‌ترین عوارض جانبی مرتبط با گاباپنتین عبارت بودند از آتاکسی (هماهنگی ضعیف و راه رفتن ناپایدار)، سرگیجه، خستگی و خواب‌آلودگی.
کیفیت شواهد
به‌طور کلی، سطح کیفیت شواهد پائین تا متوسط بود، زیرا در برخی از کارآزمایی‌ها اطلاعات مربوط به تمام شرکت‌کنندگان گزارش نشد و برخی از نتایج غیر-دقیق بودند. انجام تحقیق در مورد اثرات استفاده طولانی-مدت از گاباپنتین، و مقایسه آن با سایر داروهای کمکی ضروری است.
شواهد تا 11 آگوست 2020 به‌روز است.
گاباپنتین به عنوان یک درمان کمکی در افراد مبتلا به صرع کانونی مقاوم به دارو دارای اثربخشی است، و به نظر می‌رسد که نسبتا قابل تحمل باشد. با این حال، کارآزمایی‌های بررسی شده، دارای دوره نسبتا کوتاهی بودند و هیچ شواهدی را برای اثربخشی طولانی-مدت گاباپنتین طی یک دوره سه ماهه ارائه نکردند. این نتایج را نمی‌توان به مونوتراپی یا به افراد مبتلا به دیگر انواع صرع تعمیم داد. انجام کارآزمایی‌های بیش‌تری برای ارزیابی اثرات طولانی-مدت گاباپنتین و مقایسه آن با سایر داروهای کمکی مورد نیاز است.
این یک نسخه به‌روزشده از مرور کاکرین است که پیش از این در سال 2018 منتشر شد.
صرع (epilepsy) یک اختلال نورولوژیکی شایع است که با تشنج‌های مکرر شناخته می‌شود. اکثر افراد مبتلا به صرع پیش‌آگهی خوبی دارند و تشنج آنها به خوبی با فقط یک داروی ضد-صرع کنترل می‌شود، اما تا 30% از افراد مبتلا به صرع مقاوم به دارو هستند، به ویژه افرادی که تشنج‌های کانونی دارند. در این مرور، شواهد به دست آمده را از کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) در مورد گاباپنتین (gabapentin)، زمانی که به عنوان یک درمان کمکی برای مدیریت صرع کانونی مقاوم به دارو تجویز می‌شود، خلاصه کردیم.
ارزیابی اثربخشی و تحمل‌پذیری گاباپنتین در صورت استفاده به عنوان یک درمان کمکی برای افراد مبتلا به صرع کانونی مقاوم به دارو.
برای آخرین به‌روزرسانی، پایگاه ثبت مطالعات کاکرین (CRS Web) و MEDLINE Ovid را در 11 آگوست 2020 جست‌وجو کردیم. CRS Web شامل کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی یا شبه-تصادفی‌سازی و کنترل شده از PubMed؛ Embase؛ ClinicalTrials.gov؛ پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت (ICTRP)؛ پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)، و پایگاه‌های ثبت تخصصی گروه‌های مرور کاکرین شامل صرع (Epilepsy) بود. هیچ‌گونه محدودیت زبانی را در جست‌وجو اعمال نکردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده، کنترل شده با دارونما (placebo)، دوسو-کور، با محوریت تجویز درمان کمکی گاباپنتین در افراد مبتلا به صرع کانونی مقاوم به دارو. هم‌چنین کارآزمایی‌هایی را وارد کردیم که از یک گروه کنترل با داروی فعال استفاده کردند یا به مقایسه دوزهای مختلف گاباپنتین پرداختند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم کارآزمایی‌ها را برای ورود انتخاب کرده و داده‌های مرتبط را استخراج کردند. پیامدهای زیر را ارزیابی کردیم: فراوانی تشنج، رهایی از تشنج، خروج از درمان (به هر علتی) و عوارض جانبی. تجزیهوتحلیل اولیه با قصد درمان (intention-to-treat) بود. هم‌چنین تجزیه‌و‌تحلیل‌های حساسیت بهترین و بدترین حالت را انجام دادیم. خلاصه‌ای را از خطر نسبی (RR) برای هر پیامد برآورد کرده و دوز-پاسخ را در مدل‌های رگرسیون بررسی کردیم.
هیچ مطالعه جدیدی را برای این به‌روزرسانی پیدا نکردیم، بنابراین، نتایج و نتیجه‌گیری‌ها بدون تغییر باقی ماندند.
در به‌روزرسانی قبلی این مرور، داده‌های شش کارآزمایی را در متاآنالیز 1206 شرکت‌کننده تصادفی‌سازی شده ترکیب کردیم. خطر نسبی (RR) کلی برای کاهش 50% یا بیشتر در فراوانی تشنج در مقایسه با دارونما 1.89 (95% فاصله اطمینان (CI): 1.40 تا 2.55؛ 6 کارآزمایی؛ 1206 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) گزارش شد. تجزیهوتحلیل رگرسیون دوز (dose regression) (برای کارآزمایی‌های مربوط به بزرگسالان) نشان داد که با افزایش دوز دارو اثربخشی آن هم افزایش یافت، به طوری که 25.3% (95% CI؛ 19.3 تا 32.3) از افراد به گاباپنتین 1800 میلی‌گرم در مقایسه با 9.7% به دارونما پاسخ دادند، یعنی 15.5% افزایش در نرخ پاسخ (95% CI؛ 8.5 تا 22.5). RR برای خروج از درمان در مقایسه با دارونما معادل 1.05 (95% CI؛ 0.74 تا 1.49؛ 6 کارآزمایی؛ 1206 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) بود. عوارض جانبی به‌طور قابل توجهی با گاباپنتین در مقایسه با دارونما ارتباط داشتند. مقادیر RR به ترتیب عبارت بودند از: آتاکسی (ataxia): 2.01؛ (99% CI؛ 0.98 تا 4.11؛ 3 مطالعه؛ 787 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)، سرگیجه (dizziness): 2.43؛ (99% CI؛ 1.44 تا 4.12؛ 6 مطالعه؛ 1206 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط)، خستگی (fatigue): 1.95؛ (99% CI؛ 0.99 تا 3.82؛ 5 مطالعه؛ 1161 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) و خواب‌آلودگی (somnolence): 1.93؛ (99% CI؛ 1.22 تا 3.06؛ 6 مطالعه؛ 1206 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط). تفاوت معنی‌داری از لحاظ عوارض جانبی سردرد (RR: 0.79؛ 99% CI؛ 0.46 تا 1.35؛ 6 مطالعه؛ 1206 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) یا حالت تهوع (RR: 0.95؛ 99% CI؛ 0.52 تا 1.73؛ 4 کارآزمایی؛ 1034 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) وجود نداشت. به‌طور کلی، این مطالعات در معرض خطر پائین تا نامشخص سوگیری ارزیابی شدند زیرا اطلاعات مربوط به خطر سوگیری (bias) در هر حوزه در دسترس نبود. قطعیت کلی شواهد (با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE)) را به دلیل وجود سوگیری بالقوه ریزش نمونه (attrition bias) ناشی از داده‌های گم‌شده پیامد و عدم دقت نتایج با فواصل اطمینان گسترده، در سطح پائین تا متوسط قضاوت کردیم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.