پیشینه
غذاهای دانه کامل طیفی را از محصولات در بر گرفته و شامل دانه‌های کامل گندم، برنج، ذرت، و جو می‌شوند. همچنین اصطلاح «دانه کامل (whole grain)» شامل دانه‌های کامل خرد شده از قبیل بلغور جو دوسر (oatmeal) و گندم کره‌ای (wholemeal wheat) است.
ویژگی‌های مطالعه
نه مطالعه تصادفی‌سازی شده را ارزیابی کردیم که به بررسی و مقایسه اثرات رژیم‌های دانه کامل با رژیم‌های حاوی دانه‌های تصفیه شده یا یک رژیم معمول بر سطوح کلسترول خون یا فشار خون (عوامل خطر عمده برای بیماری قلبی‌عروقی شامل حملات قلبی یا سکته مغزی) پرداختند. شواهد تا آگوست 2016 به‌روز است.
نتایج کلیدی
رژیم‌های غذایی حداقل 12 هفته دنبال شدند، اما اغلب مطالعات محدودیت‌های روش‌شناسی داشتند، تعداد شرکت‌کنندگان اندک بود، و کیفیت کلی شواهد پائین. هیچ مطالعه‌ای را پیدا نکردیم که اثر مصرف دانه‌های کامل را بر مرگ‌ومیر ناشی از بیماری قلبی‌عروقی یا حوادث قلبی‌عروقی گزارش کرده باشد. همه نه مطالعه وارد شده، اثرات مصرف رژیم‌های دانه کامل را بر سطوح کلسترول خون یا فشار خون گزارش دادند. هیچ اثر مثبتی را از رژیم‌های دانه‌های کامل بر کلسترول خون یا فشار خون پیدا نکردیم. چهار مطالعه توسط نهادهای مالی مستقل ملی و دولتی تامین شدند، در حالی که مطالعات باقی‌‌مانده همه یا قسمتی را از بودجه خود از سازمان‌های دارای منافع تجاری در غلات دریافت کردند.
نتیجه‌گیری
تا به امروز شواهد ناکافی از کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده حاصل شده که به منظور کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی‌عروقی، یا کلسترول پائین خون یا فشار خون کمتر، مصرف رژیم‌های غذایی حاوی دانه کامل را پیشنهاد می‌دهند.
شواهد ناکافی از RCTها در مورد تاثیر رژیم‌های غذایی حاوی دانه کامل بر پیامدهای قلبی‌عروقی یا بر عوامل خطر جدی CVD مانند چربی خون و فشار خون وجود دارد. کارآزمایی‌ها در معرض خطر سوگیری نامشخص یا بالا با حجم نمونه‌های کوچک و مداخلات نسبتا کوتاه-مدت بودند، و کیفیت کلی شواهد در سطح پائین قرار داشت. نیاز به انجام کارآزمایی‌هایی با قدرت کافی، طراحی خوب با طول دوره‌های طولانی‌تر وجود دارد که حوادث قلبی‌عروقی، همچنین عوامل خطر قلبی‌عروقی را ارزیابی کنند.
شواهدی از مطالعات مشاهده‌ای وجود دارد که غلات دانه کامل (whole grains) می‌توانند تاثیر مثبتی بر خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی (cardiovascular disease; CVD) داشته باشند. نسخه‌های پیشین این مطالعه مروری، عمدتا مطالعات مداخله‌ای کوتاه-مدت را یافتند. در حال حاضر، کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) طولانی-مدت‌تر در دسترس هستند. این مطالعه، به‌روز شده و توسعه یافته مطالعه مروری اصلی است که در سال 2007 انجام شد.
هدف از انجام این مرور سیستماتیک ارزیابی تاثیر غذاها یا رژیم‌های غذایی دانه کامل بر مورتالیتی کلی، حوادث قلبی‌عروقی، و عوامل خطرزای قلبی‌عروقی (چربی خون، فشار خون) در افراد سالم یا افراد مبتلا به بیماری قلبی‌عروقی یا عوامل خطر مرتبط است، که از تمام RCTهای واجد شرایط استفاده می‌کنند.
به جست‌وجو در CENTRAL (شماره 8، 2016) در کتابخانه کاکرین؛ MEDLINE (1946 تا 31 آگوست 2016)؛ Embase (1980 تا هفته 35ام 2016)، و CINAHL Plus (1937 تا 31 آگوست 2016) در 31 آگوست 2016 پرداختیم. همچنین ClinicalTrials.gov را در 5 جولای 2017 و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت (WHO ICTRP) را در 6 جولای 2017 جست‌وجو کردیم. فهرست منابع مقالات مرتبط را بررسی کرده و هیچ‌گونه محدودیت زبانی را اعمال نکردیم.
ما RCTهایی را انتخاب کردیم که به ارزیابی اثرات غذاهای دانه کامل یا رژیم‌های غذایی حاوی دانه کامل، در مقایسه با غذاها یا رژیم‌های غذایی با ترکیبی مشابه به آن‌ها، پس از گذشت حداقل 12 هفته، بر بیماری‌های قلبی‌عروقی و عوامل خطر مرتبط پرداختند. واجد شرایط بودن افراد برای ورود عبارت بود از بزرگسالان سالم، کسانی که در معرض خطر بالای ابتلا به CVD بودند، یا کسانی که قبلا در آن‌ها CVD تشخیص داده شده بود.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم مطالعات را انتخاب کردند. داده‌ها استخراج شدند و بازبینی کیفیت مطالعه توسط یک نویسنده و بررسی دوباره توسط نویسنده دوم مطالعه مروری انجام شد. نویسنده دوم مرور آنالیزها را بررسی کرد. تاثیر درمان را با استفاده از تفاوت میانگین (mean difference) در یک مدل اثر ثابت (fixed-effect model) و ناهمگونی (heterogeneity) را با استفاده از آماره I2 و تست Chi2 ناهمگونی، ارزیابی کردیم. کیفیت کلی شواهد را با استفاده از سیستم درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) با نرم‌افزار GRADEpro ارزیابی کردیم.
ما نه RCT را وارد کردیم که مجموعا 1414 شرکت‌کننده (محدوده سنی 24 تا 70؛ میانگین سنی 45 تا 59، اگر گزارش شد) را به‌طور تصادفی در گروه مصرف دانه کامل در مقابل گروه کنترل دانه کامل پائین‌تر (lower whole grain) یا دانه تصفیه شده (refined grain) قرار دادند. هیچ مطالعه‌ای را نیافتیم که اثر مصرف رژیم‌های غذایی حاوی دانه کامل را بر مورتالیتی کلی قلبی‌عروقی یا حوادث قلبی‌عروقی (مجموع انفارکتوس میوکارد، آنژین ناپایدار، جراحی بای‌پس گرافت شریان کرونر، آنژیوپلاستی کرونری ترانس‌لومینال از راه پوست (percutaneous transluminal coronary angioplasty)، سکته مغزی کل) گزارش کرده باشد. همه مطالعات وارد شده، اثر مصرف رژیم‌های غذایی دانه کامل را بر عوامل خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی شامل چربی خون و فشار خون گزارش دادند. تمام مطالعات در جمعیت‌های پیشگیری اولیه انجام شده و خطر بالا یا غیر-شفاف سوگیری (bias) داشتند، و هیچ مطالعه‌ای دوره مداخله‌ای بیشتر از 16 هفته نداشت.
به‌طور کلی، هیچ تفاوتی را بین گروه‌های کنترل و دانه کامل در خصوص کلسترول توتال یافت نکردیم (تفاوت میانگین (MD): 0.07؛ 95% فاصله اطمینان(CI): 0.07- تا 0.21؛ 6 مطالعه (7 مقایسه)؛ 722 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین).
با استفاده از GRADE، کیفیت کلی شواهد موجود را در مورد کلسترول در سطح پائین ارزیابی کردیم. چهار مطالعه توسط نهادهای مالی مستقل ملی و دولتی تامین شدند، در حالی که مطالعات باقی‌‌مانده همه یا قسمتی را از بودجه خود از سازمان‌های دارای منافع تجاری در غلات دریافت کردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.