پیشینه بیماری
احتباس حاد ادرار (acute urinary retention) در مردان یک فوریت پزشکی است که با ناتوانی ناگهانی و اغلب دردناک در دفع ادرار مشخص می‌شود. علل شناخته شده زیادی برای این وضعیت وجود دارند، از جمله انسداد پروستات (به دلیل بزرگ شدن پروستات یا سرطان)، تنگی‌های میزراه (تنگ شدن مجاری ادرار به دلیل بافت اسکار)، عفونت ادراری، یبوست و شرایط عصبی. یک لوله درناژ باریک (کاتتر ادراری) به‌طور موقت از طریق آلت تناسلی وارد مثانه می‌شود تا امکان درناژ ادرار را فراهم کند. پس از خارج کردن کاتتر، برخی از مردان دوباره قادر به دفع ادرار نیستند و نیاز به کاتتریزاسیون مجدد دارند. در این مردان، استفاده مداوم از کاتتر یا جراحی پروستات گزینه‌های درمانی استاندارد هستند. استفاده از کاتترها با خطراتی مانند عفونت همراه هستند و می‌توانند به کیفیت زندگی آسیب برسانند. بنابراین، اقداماتی برای افزایش نرخ خارج کردن موفقیت‌آمیز کاتتر، یعنی توانمندسازی بیماران برای دفع مجدد خودبه‌خودی ادرار، بالقوه مفید هستند. مسدود کننده‌های آلفا (alpha blockers) (برای مثال تامسولوسین (tamsulosin)، آلفوزوسین (alfuzosin)) گروهی از داروها هستند که تاثیرات مثبتی بر نشانه‌های ادراری مانند جریان ضعیف ادرار دارند. اعتقاد بر این است که تاثیر آرام‌سازی آنها روی پروستات همچنین ممکن است احتمال دفع مجدد ادرار را پس از خارج کردن کاتتر افزایش دهد. این مرور شواهد موجود را برای حمایت از این رویکرد ارزیابی کرد.
یافته‌های اصلی این مرور
در نه کارآزمایی بالینی پیش از خارج کردن کاتتر، به مردان یا یک قرص ساختگی (دارونما (placebo)، داروی غیرفعال)، یک مسدود کننده آلفا به مدت یک تا سه روز (در یک مطالعه حداکثر تا هشت روز و در مطالعه دیگری به مدت 32 روز) داده شد یا هیچ درمانی اعمال نشد. در شرایط ایده‌آل، به منظور پیشگیری از بروز سوگیری (bias) در گزارش نتایج، نه بیماران و نه پزشکان نمی‌دانستند چه نوع قرصی تجویز شد. نتایج نشان دادند که درمان با مسدود کننده‌های آلفا احتمال خارج کردن موفقیت‌آمیز کاتتر و بازگشت به دفع طبیعی ادرار را افزایش داد، اگرچه شواهد علمی کلی برای پشتیبانی از این یافته محدود بود. چهار نوع مختلف از مسدود کننده‌های آلفا تست شدند (آلفوزوسین، تامسولوسین، دوکسازوسین (doxazosin) و سیلودوسین (silodosin)). نتایج آنها مشابه بودند به جز دوکسازوسین که به نظر نمی‌رسید تفاوت معنی‌داری ایجاد کند.
عوارض جانبی
عوارض جانبی ناشی از مصرف مسدود کننده‌های آلفا کم و مشابه با دارونما یا عدم درمان بود، اگرچه این شواهد محدود بود. آنها عبارت بودند از انزال پس‌رونده (retrograde ejaculation)، سرگیجه، فشار خون پائین، غش کردن، خواب‌آلودگی، احساس ناخوشی و سردرد.
نتیجه‌گیری‌ها
شواهدی وجود داشت که مسدود کننده‌های آلفا همچنین خطر ابتلا به یک اپیزود دیگر (عود) از احتباس ادرار را پس از خارج کردن موفقیت‌آمیز کاتتر کاهش می‌دهند، اگرچه هنوز مشخص نیست که آنها نیاز به جراحی پروستات را در آینده کاهش می‌دهند یا خیر. بنابراین، هنوز مشخص نیست که آیا، و برای چه مدت زمانی، درمان با مسدود کننده‌های آلفا پس از خارج کردن موفقیت‌آمیز کاتتر ادراری باید ادامه یابد، و اینکه هزینه‌های درمان با مسدود کننده‌های آلفا در چنین مواردی توجیه‌پذیر هستند یا خیر. برای پاسخ به این سوالات، انجام پژوهش‌های بیشتری لازم است.
شواهدی وجود داشت که نشان داد مسدود کننده‌های آلفا نرخ موفقیت در دفع ادرار را بدون نیاز به کاتتر افزایش می‌دهند، و بروز عوارض جانبی نیز کم بود. شواهدی مبنی بر کاهش بروز احتباس حاد ادرار به دست آمد. اطلاعاتی در مورد نیاز به جراحی بیشتر، مقرون‌به‌صرفه بودن و مدت زمان توصیه‌شده برای درمان با مسدود کننده آلفا پس از دفع موفقیت‌آمیز ادرار بدون نیاز به کاتتر هنوز هم ناشناخته باقی می‌ماند زیرا این موارد توسط هیچ کارآزمایی‌ای گزارش نشدند. هیچ توافق بین‌المللی بر سر معیارهای پیامد موفقیت در دفع ادرار بدون نیاز به کاتتر وجود ندارد. این امر انجام متاآنالیز را دشوار می‌سازد. انجام کارآزمایی‌های کنترل‌شده در ابعاد بزرگ و با طراحی خوب که از توصیه‌های ارائه‌شده در بیانیه CONSORT پیروی کرده و شامل معیارهای پیامد مهم بالینی باشند، ضروری است.
احتباس حاد ادرار (acute urinary retention) یک مورد اورژانسی اورولوژی در مردان بوده و نیاز به کاتتریزاسیون (catheterisation) فوری دارد. هر مداخله‌ای که با هدف بهبود نشانه‌های ادراری پس از یک اپیزود از احتباس حاد ادرار انجام شود، می‌تواند بالقوه مفید باشد. مسدود کننده‌های آلفا (alpha blockers) سلول‌های عضله صاف پروستات را شل کرده و در نتیجه مقاومت را در برابر جریان ادرار کاهش می‌دهند و با این کار می‌توانند نشانه‌های ادراری را بهبود بخشند.
ارزیابی اثربخشی مسدود کننده‌های آلفا بر از سرگیری موفقیت‌آمیز دفع ادرار به دنبال خارج کردن کاتترهای مجاری ادرار پس از یک اپیزود احتباس حاد ادرار در مردان. در نبود معیارهای پیامد پذیرفته‌شده بین‌المللی برای موفقیت در دفع ادرار بدون نیاز به کاتتر، موفقیت به صورت بازگشت به دفع ادرار رضایت‌بخش بدون نیاز به کاتتریزاسیون مجدد طی 24 ساعت تعریف شد.
پایگاه ثبت تخصصی کارآزمایی‌های گروه بی‌اختیاری در کاکرین را جست‌وجو کردیم، که عبارت بود از کارآزمایی‌های شناسایی‌شده از پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE؛ MEDLINE in process؛ و جست‌وجوی دستی مجلات و خلاصه مقالات کنفرانس‌ها (در 9 اکتبر 2013 جست‌وجو شد)، CENTRAL (سال 2013، شماره 5) (در 5 جون 2013 جست‌وجو شد)، MEDLINE از 1946 تا هفته 4 ماه می سال 2013؛ MEDLINE in Process (تا 3 جون 2013)؛ EMBASE Classic و EMBASE از سال 1947 تا 2013، هفته 22 (همگی در 4 جون 2013 جست‌وجو شدند) و فهرست منابع مقالات مرتبط. محدودیت زبانی یا محدودیت‌های دیگر در این جست‌وجوها اعمال نشد.
فقط کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌سازی و شبه-تصادفی‌سازی شده‌ای در این مرور گنجانده شدند که به بررسی تاثیر مسدود کننده‌های آلفا بر امکان دفع ادرار بدون نیاز به کاتتر ادراری پس از یک اپیزود احتباس حاد ادرار در مردان پرداختند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم تمامی استنادها و چکیده‌های به دست آمده را از راهبرد جست‌جو بررسی کردند. هرگونه اختلاف‌نظر در مورد انتخاب و گنجاندن کارآزمایی با بحث و گفتگو حل شد. در صورت ادامه اختلاف‌نظر، نظر فرد مستقل سوم درخواست شد. دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم داده‌ها را طبق توضیح ارائه‌شده در کتابچه راهنمای کاکرین برای مرورهای سیستماتیک مداخلات (Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Intervention) ، استخراج، بررسی و پردازش کردند. کیفیت شواهد مربوط به پیامدهای مهم با استفاده از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) مورد بررسی قرار گرفت.
تعداد نه کارآزمایی بالینی تصادفی‌سازی شده وارد این مرور شدند. هشت کارآزمایی مسدود کننده‌های آلفا را در برابر دارونما (placebo) مقایسه کردند (پنج کارآزمایی آلفوزوسین (alfuzosin) و دو کارآزمایی تامسولوسین (tamsulosin) را تست کردند، یک کارآزمایی هم آلفوزوسین و هم تامسولوسین، یک کارآزمایی نیز سیلودوسین (silodosin) را تست کرد) و یک کارآزمایی یک مسدود کننده آلفا (دوکسازوسین (doxazosin)) را در برابر عدم درمان مقایسه کرد. در هفت کارآزمایی، دفع ادرار بدون نیاز به کاتتر پس از یک تا سه روز درمان با دارو، و در دو کارآزمایی دیگر به ترتیب پس از هشت و 32 روز درمان صورت گرفت. شواهدی با کیفیت متوسط وجود داشت که نشان داد، نرخ موفقیت در دفع ادرار بدون نیاز به کاتتر به نفع مسدود کننده‌های آلفا در مقایسه با دارونما بود (366/608 نفر، 60.2%، از مردانی که از مسدود کننده آلفا استفاده کردند، و 185/486 نفر، 38.1%، از مردانی که دارونما دریافت کردند، توانستند پس از خارج کردن کاتتر به‌طور خودبه‌خودی ادرار کنند، خطر نسبی (RR): 1.55؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.36 تا 1.76). بروز عود احتباس ادرار حاد در گروه‌های تحت درمان با مسدود کننده آلفا کمتر بود (RR: 0.69؛ 95% CI؛ 0.60 تا 0.79). این شواهد کیفیت متوسطی داشته و برای آلفوزوسین، تامسولوسین و سیلودوسین از اهمیت آماری برخوردار بودند، اما برای دوکسازوسین معنی‌دار نبود. کارآزمایی‌هایی که بروز عوارض جانبی را ذکر کردند (برای مثال، هیپوتانسیون وضعیتی، سرگیجه)، اطلاعات کافی را برای تشخیص تفاوت‌هایی با اهمیت آماری میان گروه‌ها ارائه ندادند (RR: 1.19؛ 95% CI؛ 0.75 تا 1.89)، از طرفی کیفیت شواهد در سطح پائین بود. به‌طور کلی، نرخ عوارض جانبی هم برای دارونما و هم برای مسدود کننده‌های آلفا کم بود، برای مثال، عوارض جانبی مرتبط با وازودیلاتاسیون (vasodilatation) در اغلب موارد منجر به قطع درمان نشد. با این حال، داده‌های این مرور به دلیل حجم زیادی از داده‌های منتشرنشده که در دسترس ما نبودند، محدود هستند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.