پیشینه
صرع (epilepsy) یک اختلال مغزی شایع است که اغلب با کاربامازپین (carbamazepine) درمان می‌شود. افراد تحت درمان اغلب تشنج‌های کمتری دارند اما بسیاری از افراد دچار عوارض جانبی می‌شوند. زمانی که کاربامازپین بلعیده می‌شود، به سرعت وارد جریان خون شده و سطوح دارو در خون به بالاترین میزان خود می‌رسد. این نقاط بیشینه (peaks) ممکن است با بروز عوارض جانبی از جمله سرگیجه، دو-بینی، خواب‌آلودگی، عدم تعادل و هماهنگی ضعیف رابطه داشته باشد. نوعی از کاربامازپین که دارو را با سرعت کمتری به درون خون آزاد می‌کند ممکن است این نقاط بیشینه را کمتر کند، که این یعنی کاهش احتمال بروز عوارض جانبی.
این مرور مطالعاتی را با هم مقایسه کرد که به بررسی تفاوت‌ها میان یک کاربامازپین سریع‌الرهش و یک کاربامازپین با رهش آهسته پرداختند.
شركت‌كنندگان
تمامی شرکت‌کنندگان برای ورود به این مرور لازم بود مبتلا به صرع بوده و به تازگی شروع به درمان با کاربامازپین کرده یا از قبل تحت درمان با این دارو قرار داشته و دچار عوارض جانبی غیرقابل تحملی شده باشند. شرکت‌کنندگان می‌توانستند از هر گروه سنی و با هر جنسیتی باشند.
مطالعات
ده کارآزمایی با مجموع 296 فرد مبتلا به صرع در این مرور وارد شدند. تمامی 10 کارآزمایی از نوع کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده (بیماران در گروه‌هایی با هم مقایسه شدند که به صورت تصادفی اختصاص یافتند) بودند. تمامی مطالعات حداقل دو گروه داشتند، یک گروه کاربامازپین سریع‌الرهش دریافت کرده و گروه دیگر کاربامازپین با رهش آهسته، و برخی مطالعات نیز یک گروه کنترل داشتند (گروهی متشکل از افراد بدون صرع). شواهد تا آگوست 2016 به‌روز است.
نتایج
فقط یک مورد از 10 مطالعه تفاوت معنی‌داری را میان دو نوع کاربامازپین از نظر تعداد تشنج‌های رخ داده به دست آوردند، به طوری که بیمارانی که برای آنها کاربامازپین با رهش آهسته تجویز شد، دچار تعداد تشنج‌های کمتری نسبت به بیمارانی شدند که داروی سریع‌الرهش را دریافت کردند. بیمارانی که از کاربامازپین با رهش آهسته استفاده می‌کنند، دچار عوارض جانبی کمتری می‌شوند.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد در فقط یک مورد از 10 کارآزمایی وارد شده در این مرور در سطح خوب ارزیابی شد، و بنابراین کیفیت شواهد این مرور در سطح پائین ارزیابی شدند. این نکته باید مورد تاکید قرار گیرد که تعداد مطالعاتی که به بررسی تفاوت‌ها میان این دو نوع کاربامازپین پرداختند، زیاد نیست و قبل از اینکه بتوان درباره برتری یکی بر دیگری نتیجه‌گیری قطعی به‌عمل آورد، به انجام مطالعات بیشتری نیاز است.
برای این نسخه به‌روز شده هیچ مطالعه واجد شرایطی شناسایی نشد و نتیجه‌گیری به عمل آمده از مرور اولیه، بدون تغییر باقی می‌ماند.
در حال حاضر، داده‌های به دست آمده از کارآزمایی‌ها برتری CR CBZ را بر IR CBZ از نظر فراوانی بروز تشنج‌ها یا بروز عوارض جانبی در بیماران مبتلا به صرع تازه به تشخیص رسیده تائید یا رد نمی‌کنند.
برای کارآزمایی‌های در بر گیرنده بیماران مبتلا به صرع که از قبل تحت درمان با IR CBZ قرار داشتند، هیچ نتیجه‌گیری‌ای را در رابطه با برتری CR CBZ از نظر فراوانی بروز تشنج‌ها نمی‌توان به‌عمل آورد.
میزان بروز عوارض جانبی با CR CBZ در مقایسه با IR CBZ کمتر بود. بنابراین تغییر در رویه درمان به CR CBZ، ممکن است استراتژی ارزشمندی در بیمارانی باشد که در نتیجه استفاده از IR CBZ کنترل قابل قبولی را روی تشنج به دست می‌آوردند، اما به قیمت عوارض جانبی غیر-قابل قبول بیشتر. کارآزمایی‌های وارد شده حجم نمونه کوچکی داشته و از نظر کیفیت روش‌شناختی اعتبار این نتیجه‌گیری را محدود کردند.
برای آگاهی‌بخشی پیرامون انتخاب فرمولاسیون‌های CBZ برای بیماران مبتلا به صرع تازه به تشخیص رسیده، انجام کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای مورد نیاز است که به مقایسه CR CBZ با IR CBZ بپردازند.
کاربامازپین (carbamazepine; CBZ) یک دارو با استفاده متداول در درمان صرع (epilepsy) است که با بروز عوارض جانبی آزار دهنده‌‌ای شامل سرگیجه، دو-بینی، خواب‌آلودگی، عدم هماهنگی و تعادل همراه می‌شود. این عوارض جانبی اغلب در طول حداکثر میزان غلظت پلاسمایی دارو رخ می‌دهند. این عوارض ممکن است مصرف دوز روزانه‌ای را از CBZ محدود کند، که قابل تحمل بوده و شانس کنترل تشنج را در بیماران نیازمند دوزهای بالاتر کاهش می‌دهند. فرمولاسیون رهش کنترل شده (controlled-release) از CBZ در مقایسه با فرمولاسیون استاندارد سریع‌الرهش (immediate-release) آن، دوز مشابهی را در طول یک دوره زمانی طولانی‌تر به بدن می‌رساند، بنابراین پیک‌های پس از دوز در غلظت پلاسمایی CBZ در نتیجه عوارض جانبی ناشی را از این دارو کاهش می‌دهد.
این مرور نسخه به‌روز شده‌ای از مرور اصیل کاکرین است که در شماره 12، سال 2014 منتشر شد.
تعیین اثربخشی CBZ سریع‌الرهش (IR CBZ) در مقابل CBZ با رهش کنترل شده (CR CBZ) در بیماران مبتلا به صرع.
سوالات زیر در این مرور مورد بررسی قرار گرفتند.
(1) برای آغاز درمان با CBZ در بیمارانی که بیماری آنها به تازگی تشخیص داده شده، اثربخشی و تحمل‌پذیری فرمولاسیون‌های IR و CR نسبت به یکدیگر چگونه مقایسه می‌شوند؟
(2) برای بیماران تحت درمان با IR CBZ که دچار عوارض جانبی غیر-قابل قبولی می‌شوند، اثرات آن بر کنترل صرع و تغییر رویه درمان به فرمولاسیون CR در مقابل دیگر فرمولاسیون IR چیست؟
در پایگاه ثبت تخصصی شده گروه صرع در کاکرین، CENTRAL، و MEDLINE (Ovid) از شماره نخست تا 30 آگوست 2016 به جست‌وجو پرداختیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) که به مقایسه IR CBZ با CR CBZ در بیمارانی پرداختند که درمان را با تک-درمانی آغاز کرده و بیمارانی که تحت درمان با IR CBZ قرار گرفتند اما دچار عوارض جانبی غیر-قابل تحملی شدند.
معیارهای پیامد اولیه عبارت بودند از فراوانی تشنج، بروز عوارض جانبی، نسبتی از بیماران با شکست درمان و معیارهای کیفیت زندگی.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم به ارزیابی کارآزمایی‌ها برای ورود به مرور، استخراج داده‌ها و ثبت اطلاعات مرتبط بر مبنای یک فرم استخراج استاندارد شده داده‌ها پرداختند. برای ارزیابی کیفیت روش‌شناختی مطالعات وارد شده از ابزار خطر سوگیری (bias) کاکرین استفاده کردیم.
ناهمگونی در کارآزمایی‌های وارد شده از نظر گزارش‌دهی پیامدها منجر به ارائه آنالیزها صرفا به صورت نقل قول (narrative) و توصیفی برای هر دو نوع داده‌های رتبه‌ای (categorical) و زمان-تا-رویداد (time-to-event) شد.
ده کارآزمایی (شامل 296 شرکت‌کننده) با معیارهای ورود به این مرور سازگار بودند. فقط یک مطالعه خطر پائین سوگیری داشت. دو مطالعه با خطر بالای سوگیری و بقیه مطالعات با خطر نامشخص سوگیری رتبه‌بندی شدند. یک کارآزمایی بیمارانی را وارد کرد که بیماری صرع در آنها به تازگی تشخیص داده شده و نه کارآزمایی شامل بیماران تحت درمان با IR CBZ بودند.
هشت کارآزمایی معیارهای ناهمگونی را از فراوانی تشنج با نتایج متعارض گزارش کردند. فقط در یک کارآزمایی تفاوت آماری معنی‌داری مشاهده شد، که بیماران تحت درمان با CR CBZ در مقایسه با بیماران درمان شده با IR CBZ کمتر دچار تشنج شدند.
نه کارآزمایی معیارهای عوارض جانبی را گزارش کردند. چهار کارآزمایی کاهش معنی‌داری را در میزان بروز عوارض جانبی به نفع CR CBZ در مقایسه با IR CBZ گزارش کردند. دو کارآزمایی دیگر بروز عوارض جانبی کمتری را در درمان با CR CBZ گزارش کردند، هر چند از نظر آماری معنی‌دار نبود. یک کارآزمایی هیچ تفاوتی را در میزان بروز عوارض جانبی به دست نیاورد، و کارآزمایی دیگر عوارض جانبی بیشتری را در گروه تحت درمان با CR CBZ نسبت به گروه IR CBZ گزارش کرد، اگرچه میزان افزایش به لحاظ آماری معنی‌دار نبود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.