موضوع چیست؟
هدف از این مرور کاکرین آن بود که با توجه به نتایج کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده بدانیم داروها و درمانهای دیگر تا چه حد در کاهش تهوع و استفراغ حین و پس از زایمان سزارین با بیحسی اپیدورال یا نخاعی، در مقایسه با یک کنترل کننده غیر-فعال، موثر هستند. برای پاسخ به سوال مرور، برای یافتن تمام مطالعات مرتبط جستوجو کردیم (اپریل 2020).
چرا این موضوع مهم است؟
زنان معمولا ترجیح میدهند برای زایمان فرزند خود هوشیار باشند، بنابراین در جایی که امکانپذیر است، زایمان سزارین تحت بیحسی منطقهای (نخاعی یا اپیدورال) انجام میشود. تهوع و استفراغ معمولا حین و بلافاصله پس از زایمان سزارین با بیحسی منطقهای رخ میدهد. این وضعیت برای زنان ناراحت کننده و ناخوشایند است. بروز استفراغ حین جراحی نیز میتواند جراح را به چالش کشانده و مادر را در معرض خطر بازگشت مایعات از معده به داخل مری قرار دهد.
داروهای متعددی معمولا برای کاهش تهوع و استفراغ مورد استفاده قرار میگیرند. رویکردهای غیر-دارویی اندکی مانند طب فشاری/طب سوزنی و استفاده از زنجبیل نیز وجود دارند. عوارض جانبی که بروز آنها امکانپذیر است، عبارتند از سردرد، سرگیجه، فشار خون پائین و خارش.
چه شواهدی را یافتیم؟
ما 69 مطالعه تصادفیسازی و کنترل شده (شامل 8928 زن) را شناسایی کردیم که دادههایی را ارائه دادند. دادهها اغلب در مورد سزارینهای غیر-اورژانسی بوده و بیشتر یافتهها فقط با شواهدی با قطعیت پائین یا بسیار پائین حمایت شدند. این موضوع به دلیل قدیمی بودن بسیاری از مطالعات، و کم بودن تعداد شرکتکنندگان یا متدولوژی نامشخص بود. چند پیامد اندک شواهدی با قطعیت متوسط داشتند.
آنتاگونیستهای 5-HT3 (مانند اوندانسترون (ondansetron)، گرانیسترون (granisetron)): آنها احتمالا تهوع پس از جراحی را کاهش میدهند، همچنین ممکن است احتمال بروز تهوع حین جراحی (شواهد با قطعیت پائین) و استفراغ پس از جراحی را کم کنند، اما وجود هرگونه تاثیر آنها بر استفراغ حین جراحی نامشخص است.
آنتاگونیستهای دوپامین (مانند متوکلوپرامید (metoclopramide)، دروپریدول (droperidol)): آنها ممکن است استفراغ حین جراحی و تهوع پس از جراحی را کاهش دهند، اما مشخص نیست که تهوع حین جراحی یا استفراغ پس از جراحی را کم میکنند یا خیر.
استروئیدها (مانند دگزامتازون (dexamethasone)): آنها احتمالا تهوع پس از جراحی را کاهش میدهند و ممکن است استفراغ پس از جراحی را نیز کم کنند، اما مشخص نیست تهوع و استفراغ حین جراحی را کاهش میدهند یا خیر.
آنتیهیستامینها (مانند دیمنهیدرینات (dimenhydrinate)، سیکلیزین (cyclizine)): آنها ممکن است تهوع پس از جراحی را کاهش دهند، اما تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در تهوع و استفراغ حین جراحی و استفراغ پس از جراحی ایجاد میکنند.
آنتیکولینرژیکها (مانند گلیکوپیرولات (glycopyrrolate)، اسکوپولامین (scopolamine)): آنها ممکن است تهوع حین جراحی و استفراغ پس از جراحی را کاهش دهند، اما میتوانند تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در بروز استفراغ حین جراحی ایجاد کنند. هیچ مطالعهای در مورد تهوع پس از جراحی وجود نداشت،
داروهای آرامبخش (مانند پروپوفول (propofol)، میدازولام (midazolam)، کتامین (ketamine)): آنها احتمالا تهوع و استفراغ حین جراحی را کاهش میدهند و ممکن است استفراغ پس از جراحی را نیز کم کنند، اما اینکه تهوع پس از جراحی را کاهش میدهند یا خیر، نامطمئن است.
آنتاگونیستهای اوپیوئیدی (مانند نالبوفین (nalbuphine)): فقط یک مطالعه کوچک دادههایی را در مورد تهوع و استفراغ پس از جراحی ارائه داد، و نشان داد که این دارو میتواند تفاوتی اندک یا عدم تفاوت ایجاد کند.
طب فشاری/طب سوزنی: این درمان ممکن است بروز استفراغ حین جراحی را کاهش دهد اما اینکه تهوع حین جراحی یا تهوع و استفراغ پس از جراحی را کاهش میدهد یا خیر، مشخص نیست.
زنجبیل: مشخص نیست که زنجبیل، تهوع و استفراغ حین جراحی یا تهوع و استفراغ پس از جراحی را کاهش میدهد یا خیر.
مطالعات معدودی به ارزیابی دیدگاههای زنان پرداختند. دادههای محدودی در مورد عوارض جانبی وجود داشت که هیچ تفاوتی را نشان ندادند.
این یافتهها چه معنایی دارند؟
چندین کلاس دارویی ممکن است به کاهش تعداد زنانی که حین و پس از دریافت بیحسی منطقهای برای زایمانهای سزارین دچار تهوع و استفراغ میشوند کمک کنند، اگرچه داده بیشتری در این زمینه لازم است. طب فشاری نیز ممکن است به این کاهش کمک کند اما دادههای کافی را در مورد زنجبیل پیدا نکردیم. مطالعات بسیار کمی به دیدگاههای زنان پرداختند، و بهطور کلی، دادههای کافی در مورد عوارض جانبی احتمالی وجود نداشت.
این مرور نشان میدهد که آنتاگونیستهای 5-HT3، آنتاگونیستهای دوپامین، کورتیکواستروئیدها، آرامبخشها و طب فشاری احتمالا یا شاید در کاهش تهوع و استفراغ در زنانی اثربخش هستند که برای زایمان سزارین تحت بیحسی منطقهای قرار میگیرند. با این وجود، قطعیت شواهد بسیار متفاوت و بهطور کلی در سطح پائین بود. انجام پژوهشهای آتی برای ارزیابی عوارض جانبی درمان، دیدگاههای زنان و مقایسه اثربخشی ترکیبات داروهای مختلف مورد نیاز است.
تهوع و استفراغ نشانههای ناراحت کنندهای هستند که معمولا حین زایمان سزارین تحت بیحسی منطقهای و در دوره پس از جراحی مشاهده میشوند.
ارزیابی اثربخشی تجویز مداخلات دارویی و غیر-دارویی در برابر دارونما (placebo) یا عدم مداخله به صورت پروفیلاکتیک در پیشگیری از بروز تهوع و استفراغ در زنان تحت بیحسی منطقهای برای زایمان سزارین.
برای این بهروزرسانی، پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه بارداری و زایمان در کاکرین، ClinicalTrials.gov، و پلتفرم بینالمللی پایگاه ثبت کارآزماییهای بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت (16 اپریل 2020)، و فهرست منابع مطالعات بازیابی شده را جستوجو کردیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را از مطالعات و چکیده مقالات کنفرانس وارد کرده، و شبه-RCTها و مطالعات متقاطع را از مرور خارج کردیم.
نویسندگان مرور بهطور مستقل از هم به ارزیابی مطالعات برای ورود پرداختند، خطر سوگیری (bias) را ارزیابی و استخراج دادهها را انجام دادند. پیامدهای اولیه ما عبارت بودند از تهوع و استفراغ حین جراحی و پس از انجام جراحی. ورود دادهها کنترل شد. دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم قطعیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردند.
هشتادوچهار مطالعه (شامل 10,990 زن) معیارهای ورود ما را داشتند. شصتونه مطالعه، شامل 8928 زن، دادههایی را ارائه دادند. بیشتر مطالعات شامل زنانی بودند که تحت زایمان سزارین الکتیو (elective) قرار گرفتند. بسیاری از مطالعات کوچک و دارای خطر نامشخص سوگیری بوده و گاهی اوقات تعداد رویدادها اندک بودند. قطعیت کلی شواهد که با استفاده از GRADE ارزیابی شد، در سطح متوسط تا بسیار پائین قرار گرفت.
آنتاگونیستهای 5-HT3 ما متوجه شدیم که بروز تهوع حین انجام جراحی ممکن است با آنتاگونیستهای 5-HT3 کاهش یابد (میانگین خطر نسبی (aRR): 0.55؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.42 تا 0.71، 12 مطالعه، 1419 زن، شواهد با قطعیت پائین). ممکن است استفراغ حین انجام جراحی کاهش یابد اما شواهد در این زمینه بسیار نامطمئن است (aRR: 0.46؛ 95% CI؛ 0.29 تا 0.73، 11 مطالعه، 1414 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین). احتمالا تهوع پس از انجام جراحی کاهش مییابد (aRR: 0.40؛ 95% CI؛ 0.30 تا 0.54، 10 مطالعه، 1340 زن، شواهد با قطعیت متوسط)، و این داروها ممکن است باعث کاهش استفراغ پس از جراحی شوند (aRR: 0.47؛ 95% CI؛ 0.31 تا 0.69، 10 مطالعه، 1450 زن، شواهد با قطعیت پائین).
آنتاگونیستهای دوپامین: ما دریافتیم که آنتاگونیستهای دوپامین ممکن است بروز تهوع حین جراحی را کاهش دهند اما شواهد بسیار نامطمئن است (aRR: 0.38؛ 95% CI؛ 0.27 تا 0.52، 15 مطالعه، 1180 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین). آنتاگونیستهای دوپامین ممکن است بروز استفراغ حین جراحی (aRR: 0.41؛ 95% CI؛ 0.28 تا 0.60، 12 مطالعه، 942 زن، شواهد با قطعیت پائین) و تهوع پس از جراحی (aRR: 0.61؛ 95% CI؛ 0.48 تا 0.79، 7 مطالعه، 601 زن، شواهد با قطعیت پائین) را کاهش دهند. ما مطمئن نیستیم که آنتاگونیستهای دوپامین، بروز استفراغ پس از جراحی را کاهش میدهند یا خیر (aRR: 0.63؛ 95% CI؛ 0.44 تا 0.92، 9 مطالعه، 860 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین).
کورتیکواستروئیدها (استروئیدها): ما مطمئن نیستیم که تهوع حین جراحی (aRR: 0.56؛ 95% CI؛ 0.37 تا 0.83، 6 مطالعه، 609 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین) همچنین استفراغ حین جراحی (aRR: 0.52؛ 95% CI؛ 0.31 تا 0.87، 6 مطالعه، 609 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین) با کورتیکواستروئیدها کاهش مییابند یا خیر. آنها احتمالا تهوع پس از جراحی را کاهش داده (aRR: 0.59؛ 95% CI؛ 0.49 تا 0.73، 6 مطالعه، 733 زن، شواهد با قطعیت متوسط)، و ممکن است بروز استفراغ پس از جراحی را نیز کاهش دهند (aRR: 0.68؛ 95% CI؛ 0.49 تا 0.95، 7 مطالعه، 793 زن، شواهد با قطعیت پائین).
آنتیهیستامینها: آنتیهیستامینها ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر بروز تهوع حین جراحی (RR: 0.99؛ 95% CI؛ 0.47 تا 2.11، 1 مطالعه، 149 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین) یا استفراغ حین جراحی (هیچ رویدادی در یک مطالعه انجام شده روی 149 زن رخ نداد) داشته باشند. آنتیهیستامینها ممکن است تهوع پس از جراحی را کاهش دهند (aRR: 0.44؛ 95% CI؛ 0.30 تا 0.64، 4 مطالعه، 514 زن، شواهد با قطعیت پائین)، با این حال، مطمئن نیستیم که استفراغ پس از جراحی را نیز کاهش میدهند یا خیر (aRR: 0.48؛ 95% CI؛ 0.29 تا 0.81، 3 مطالعه، 333 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین).
آنتیکولینرژیکها: آنتیکولینرژیکها ممکن است تهوع حین جراحی را کاهش دهند (aRR: 0.67؛ 95% CI؛ 0.51 تا 0.87، 4 مطالعه، 453 زن، شواهد با قطعیت پائین) اما احتمالا تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر استفراغ حین جراحی میگذارند (aRR: 0.79؛ 95% CI؛ 0.40 تا 1.54، 4 مطالعه، 453 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین). در هیچ مطالعهای، تاثیر آنها بر تهوع پس از جراحی بررسی نشد، اما ممکن است استفراغ پس از جراحی را کاهش دهند (aRR: 0.55؛ 95% CI؛ 0.41 تا 0.74، 1 مطالعه، 161 زن، شواهد با قطعیت پائین).
آرامبخشها: ما دریافتیم که آرامبخشها احتمالا تهوع حین جراحی (aRR: 0.65؛ 95% CI؛ 0.51 تا 0.82، 8 مطالعه، 593 زن، شواهد با قطعیت متوسط) و استفراغ حین جراحی (aRR: 0.35؛ 95% CI؛ 0.24 تا 0.52، 8 مطالعه، 593 زن، شواهد با قطعیت متوسط) را کاهش میدهند. با این حال، مطمئن نیستیم که تهوع پس از جراحی را کاهش میدهند یا خیر (aRR: 0.25؛ 95% CI؛ 0.09 تا 0.71، 2 مطالعه، 145 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین) و ممکن است استفراغ پس از جراحی را کاهش دهند (aRR: 0.09؛ 95% CI؛ 0.03 تا 0.28، 2 مطالعه، 145 زن، شواهد با قطعیت پائین).
آنتاگونیستهای اوپیوئیدی: هیچ مطالعهای برای ارزیابی تهوع یا استفراغ حین جراحی وجود نداشت. آنتاگونیستهای اوپیوئیدی ممکن است منجر به تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در تعداد زنانی شوند که دچار تهوع پس از جراحی (aRR: 0.75؛ 95% CI؛ 0.39 تا 1.45، 1 مطالعه، 120 زن، شواهد با قطعیت پائین) یا استفراغ پس از جراحی (aRR: 1.25؛ 95% CI؛ 0.35 تا 4.43، 1 مطالعه، 120 زن، شواهد با قطعیت پائین) میشوند.
طب فشاری: این موضوع که طب فشاری/طب سوزنی، تهوع حین جراحی را کاهش میدهد یا خیر، نامطمئن است (aRR: 0.55؛ 95% CI؛ 0.41 تا 0.74، 9 مطالعه، 1221 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین). طب فشاری ممکن است استفراغ حین جراحی را کاهش دهد (aRR: 0.52؛ 95% CI؛ 0.33 تا 0.80، 9 مطالعه، 1221 زن، شواهد با قطعیت پائین) اما اینکه تهوع پس از جراحی (aRR: 0.46؛ 95% CI؛ 0.27 تا 0.75، 7 مطالعه، 1069 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین) یا استفراغ پس از جراحی (aRR: 0.52؛ 95% CI؛ 0.34 تا 0.79؛ 7 مطالعه، 1069 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین) را کاهش میدهد یا خیر، نامطمئن است.
زنجبیل: مشخص نیست زنجبیل تفاوتی را در تعداد زنانی که دچار تهوع حین جراحی (aRR: 0.66؛ 95% CI؛ 0.36 تا 1.21، 2 مطالعه، 331 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین)، استفراغ حین جراحی (aRR: 0.62؛ 95% CI؛ 0.38 تا 1.00، 2 مطالعه، 331 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین)، تهوع پس از جراحی (aRR: 0.63؛ 95% CI؛ 0.22 تا 1.77؛ 1 مطالعه، 92 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین)، و استفراغ پس از جراحی (aRR: 0.20؛ 95% CI؛ 0.02 تا 1.65؛ 1 مطالعه، 92 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین) میشوند، ایجاد میکند یا خیر.
مطالعات معدودی پیامدهای ثانویه را از جمله عوارض جانبی یا دیدگاههای زنان ارزیابی کردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.