سوال مطالعه مروری
این مرور به دنبال بررسی تاثیر آروماتراپی بر شدت و مدت تهوع و استفراغ بین افرادی بود که بلافاصله پس از جراحی با آن مواجه شدند.
پیشینه
تهوع و استفراغ پس از جراحی (postoperative nausea and vomiting; PONV) یک عارضه جانبی شایع است که پس از جراحی رخ می‌دهد و یک سوم همه بیماران بعد از بی‌حسی عمومی از طریق استنشاق دچار تهوع و استفراغ متوسط تا شدید شدند. تهوع، ناشی از خستگی یا ناراحتی شکمی است که ممکن است با استفراغ همراه باشد. درمان‌های دارویی فعلی همیشه روی افراد به‌طور موثری عمل نمی‌کند یا حتی ممکن است عوارض جانبی ناخوشایندی را به همراه داشته باشند. آروماتراپی (aromatherapy) شامل استشاق عطر یا مواد دیگری برای درمان یا کم کردن نشانه‌های فیزیکی و عاطفی است. این درمان گاهی اوقات برای درمان تهوع و استفراغ توصیه می‌شود، با این حال در حال حاضر شواهد کافی برای نشان دادن تاثیر آن وجود ندارد. این مرور یک نسخه به‌روز از مروری است که قبلا در 2012 منتشر شد.
ویژگی‌های مطالعه
در مجموع 16 مطالعه بالینی کنترل شده را با استفاده از آروماتراپی در درمان PONV با مجموع 1036 شرکتکننده مورد بررسی قرار دادیم (هفت مطالعه جدید از جست‌وجو‌های مارچ 2017 به نه مطالعه از مرور اصیل اضافه شدند). به جز دو مطالعه روی کودکان، سایر شرکت‌کنندگان بزرگسال بودند. مطالعات، آروماتراپی را بلافاصله در اولین شکایت تهوع بعد از جراحی انجام دادند و تهوع را تا دو روز بررسی کردند. مواد مورد استفاده آروماتراپی عبارت بودند از: الکل ایزوپروپیل (isopropyl alcohol) (الکل مالشی)، روغن سوسنبر، زنجبیل، یا ترکیبی که شامل زنجبیل، نعناع، سوسنبر، و هل، یا اسطوخودوس، سوسنبر، زنجبیل و روغن نعناع بود.
این مطالعات، آروماتراپی را با دارونمایی (placebo) چون آب یا آب نمک، تنفس کنترل شده، سایر مواد آروماتراپی، داروهای ضد-تهوع، یا ترکیبی از اینها مقایسه کرد، برخی مطالعات تا چهار گروه را شامل می‌شدند.
نتایج کلیدی
به‌طور کلی آروماتراپی در کاهش شدت تهوع بعد از درمان در مقایسه با آب نمک، آب یا دارونمای کنترل تنفس، بیشتر از سه دقیقه تاثیر نداشت (6 مطالعه؛ 241 شرکتکننده)، اما اکثر شرکت‌کنندگانی که آروماتراپی دریافت کردند (4 مطالعه؛ 193 شرکتکننده) و نیز تعداد کمی از شرکت‌کنندگان که داروهای ضد-تهوع دریافت کردند (7 مطالعه؛ با 609 شرکتکننده) در پایان دوره درمان دچار تهوع نشدند.
استفاده از روغن سوسنبر در پنج دقیقه بعد از درمان تاثیری بر شدت تهوع نداشت (4 مطالعه؛ 115 شرکتکننده).
ما نتوانستیم برای الکل ایزوپروپیل نسبت به داروهای ضد-تهوع استاندارد به دلیل شدت تهوع، داده‌ها را تجمیع کنیم. به لحاظ مدت تهوع، زمان تسکین نشانه‌ها با بخار الکل ایزوپروپیل (isopropyl) در مقایسه با داروهای ضد-تهوع استاندارد، اوندانسترون (ondansetron) و پرومتازین (promethazine))؛ 50% سریع‌تر بودند (3 مطالعه؛ 176 شرکتکننده). آروماتراپی با استفاده از استنشاق بخار الکل ایزوپروپیل موجب کاهش سریع و کوتاه-مدت تهوع و نیز کاهش نیاز به داروهای ضد-تهوع شد (4 مطالعه؛ 215 شرکتکننده). در چهار مطالعه‌ای که این پیامد را بررسی کردند، رضایت بیمار بالا گزارش شد.
تعداد کمی از شرکت‌کنندگان که آروماتراپی را با الکل ایزوپروپیل دریافت کردند، در مقایسه با آنهایی که آب نمک استفاده کردند، نیاز به داروی ضد-تهوع داشتند (4 مطالعه؛ 291 شرکتکننده). به احتمال زیاد شرکت‌کنندگانی که آروماتراپی دریافت کردند در پایان دوره درمان بدون تهوع نبودند؛ اما نیاز چندانی هم به داروهای ضد-تهوع پیدا نکردند.
تمامی شرکت‌کنندگان در این مطالعات (گروه‌های درمان و مقایسه) سطح بالایی را از رضایت گزارش کردند، که احتمالا نشان می‌دهد توجه بیشتر به مراقبت از آنها در برابر تهوع و استفراغ پس از جراحی رضایت‌مندی آنها را افزایش داده است. آروماتراپی ممکن است یک گزینه درمانی مفید باشد، مخصوصا زمانی که هیچ درمان جایگزینی وجود نداشته باشد.
هیچ یک از مطالعات وارد شده عوارض جانبی را از آروماتراپی استفاده شده گزارش نکردند.
کیفیت شواهد
به‌طور کلی کیفیت شواهد، از آن‌جا که با درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) بررسی شد، از متوسط تا بسیار پائین متغیر بود. با توجه به طراحی بعضی از مطالعات، خطر بالای سوگیری (bias) وجود دارد. مطالعات وارد شده، در جایی که شرکت‌کنندگان به‌طور تصادفی به یک دوره درمان گروهی اختصاص داده نشده بودند، شامل 12 کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده و 4 کارآزمایی بالینی کنترل شده بود. در بیشتر مطالعات، شرکت‌کنندگان و محققان از تقسیم گروه آگاهی داشتند و این ممکن است بر نتایج تاثیر بگذارد. انتخاب رایحه‌های قوی به این معنی بود که آروماتراپی به دلیل مخفی نگاه داشتن از بیماران، کارکنان پژوهشی و کسانی که پیامدها را ارزیابی می‌کردند، یک مداخله دارویی دشوار محسوب می‌شد. مقایسه‌های متفاوت، مقاطع زمانی و مقیاس اندازه‌گیری، داده‌هایی را که امکان تجمیع آنها وجود داشت، محدود کرد. بعضی از داده‌ها به شکل اندازه‌ها و مقیاس‌های استاندارد شده بیان شدند که خود مانع از تجمیع نتایج در متاآنالیز شد. داده‌ها برای تاثیرات بیش از 60 دقیقه ناقص بودند.
به‌طور کلی، در پایان درمان، برای شدت تهوع، آروماتراپی ممکن است اثربخشی مشابهی نسبت به دارونما داشته و تعداد یکسانی از شرکت‌کنندگان بدون تهوع بودند. با این حال، این یافته بر اساس شواهد با کیفیت پائین به دست آمد و در نتیجه بسیار نامطمئن بود. شواهد با کیفیت پائین هم‌چنین نشان می‌دهد که احتمالا شرکت‌کنندگانی که آروماتراپی دریافت کردند به داروهای ضد-تهوع کمتری نیاز دارند، اما باز هم این نامطمئن است. طبق شواهد با کیفیت پائین، ممکن است شرکت‌کنندگانی که در معرض آروماتراپی یا داروهای ضد-تهوع بودند از هر دو به یک میزان رضایت داشته باشند.
تهوع و استفراغ پس از جراحی (postoperative nausea and vomiting; PONV) یک پدیده شایع و ناخوشایند است و درمان‌های حال حاضر همواره برای تمامی بیماران موثر نیستند. آروماتراپی (aromatherapy) به عنوان یک راهکار دیگر علاوه بر استراتژی‌های درمانی موجود، پیشنهاد شده است. این مرور ابتدا در سال 2012 منتشر و سپس در سال 2017 به‌روز شد.
هدف اصلی این مرور مشخص کردن اثربخشی و ایمنی آروماتراپی نسبت به درمان‌های دارویی استاندارد در مدیریت PONV در بزرگسالان در مقایسه با کودکان بود.
ما CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ CINAHL؛ CAM on PubMed؛ Informit؛ LILACS؛ و ISI Web of Science و هم‌چنین منابع علمی منتشر نشده و فهرست منابع مقالات بازیابی شده را تا مارچ 2017 جست‌وجو کردیم. جست‌وجوی اصلی در آگوست 2011 انجام شد.
تمام کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) و کارآزمایی‌های بالینی کنترل شده (controlled clinical trials; CCTs) را که از آروماتراپی برای درمان PONV استفاده کرده بودند، وارد کردیم. مداخلات شامل تمامی انواع آروماتراپی در مقایسه با دارونما (placebo) یا در مقایسه با ضد-عفونی کننده‌ها‌ی استاندارد بود. پیامد‌های اولیه شامل شدت و مدت زمان PONV بود. پیامد‌های ثانویه به دلیل استفاده از داروهای ضد-تهوع یا رضایت بیمار، واکنشهای جانبی داشتند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم بررسی خطر سوگیری (bias) را در مطالعات وارد شده به عهده گرفتند. برای متغیرهای پیامد‌های دو-حالتی، از یک مدل اثرات-تصادفی و خطر نسبی (RR) محاسبه شده همراه با 95% فاصله اطمینان (95% CI) استفاده کردیم. برای متغیرهای پیامد پیوسته، از یک مدل اثرات-تصادفی و تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD) همراه با 95% CI استفاده کردیم. از نرم‌افزار درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) برای جمع‌آوری جداول «خلاصه یافته‌ها» استفاده کردیم.
هفت مطالعه را با 663 شرکتکننده در نسخه به‌روز شده سال 2017 وارد کردیم؛ پنج RCT و دو CCT. این مطالعات به نه مطالعه وارد شده قبلی اضافه شدند (شش RCT و سه CCT با مجموع 373 شرکتکننده)، در مجموع، 16 مطالعه وارد شده و 1036 شرکتکننده در این مرور به‌روز شده شرکت داشتند. در تمامی مطالعات میانگین سن و محدوده داده‌ها برای تمامی شرکت‌کنندگان گزارش نشد. دو کارآزمایی ثبت شده را شناسایی کردیم که معیارهای ورود را برای این مرور داشتند؛ با این حال هنوز برای این مطالعات نتایجی در دست نیست.
به‌طور کلی ارزیابی GRADE کیفیت شواهد از متوسط تا بسیار پائین متغیر بود. روش تصادفی‌سازی در 11 مورد از 12 RCT صریحا بیان شده و کافی بودند. گزارش ناقص یا گوناگون داده‌ها به لحاظ روش‌شناسی بر کامل بودن تجزیهوتحلیل تاثیر می‌گذارد. داده‌ها در مورد آروماتراپی‌های بیشتر، در نسخه به‌روز شده سال 2017 (محصولات آروماتراپی ترکیبی و محصولات سوسنبر (peppermint)) اضافه شد. ناهمگونی معیارهای پیامد و مقطع زمانی بین مطالعات بر کامل بودن تجزیهوتحلیل تاثیر گذاشت.
در کل از یافته‌های شش مطالعه، ما پی‌بردیم که آروماتراپی در مقایسه با دارونما تاثیری در کاهش میزان تهوع ندارد (SMD: -0.22؛ 95% CI؛ 0.63 تا 0.18؛ 0.28 = P value؛ 241 شرکتکننده؛ سطح شواهد: پائین). به احتمال زیاد در پایان دوره درمان آن دسته از شرکت‌کنندگانی که آروماتراپی دریافت کردند نسبت به آنهایی که دارونما دریافت کردند، بدون تهوع نبودند (RR: 3.25؛ 95% CI؛ 0.31 تا 34.33؛ 0.33 = P value؛ 4 کارآزمایی؛ 193 شرکتکننده؛ سطح شواهد: بسیار پائین)، با این حال به احتمال کمی به داروی ضد-تهوع نیاز پیدا می‌کردند (RR: 0.60؛ 95% CI؛ 0.37 تا 0.97؛ 0.04 = P value؛ 7 کارآزمایی؛ 609 شرکتکننده؛ سطح شواهد: پائین). هیچ داده‌ای مبنی بر حوادث جانبی یا رضایت بیمار در این مقایسه وجود ندارد.
در مقایسه‌ای دقیق بین آروماتراپی سوسنبر با دارونما، بین نتایج تجمعی بعد از پنج دقیقه درمان، اثری از تهوع شدید دیده نشد (SMD: 0.18؛ 95% CI؛ 0.86 تا 0.49؛ 0.59 = P value؛ 4 کارآزمایی؛ 115 شرکتکننده؛ کیفیت شواهد: پائین). در این مقایسه هیچ داده‌ای در ارتباط با مدت تهوع، مصرف داروهای ضد-تهوع، حوادث جانبی یا رضایت بیمار گزارش نشد.
هنگامی که ما در خلاصه یافته‌های GRADE، مطالعات مشترکی برای مقایسه الکل ایزوپروپیل با درمان استاندارد ضد-تهوع انجام دادیم، از نظر مدت تهوع بر حسب دقیقه تاثیر قابل ملاحظه‌ای در کاهش نمره تهوع تا 50% داشت (SMD: -1.10؛ 95% CI؛ 1.43- تا 0.78-؛ 0.00001 > P value؛ 3 کارآزمایی؛ 176 شرکتکننده؛ سطح شواهد: متوسط). تعداد کمی از شرکت‌کنندگان که الکل ایزوپروپیل دریافت کردند، نیاز به داروهای ضد-تهوع داشتند (RR: 0.67؛ 95% CI؛ 0.46 تا 0.98؛ 0.04 = P value؛ 215 شرکتکننده؛ 4 کارآزمایی؛ سطح شواهد: متوسط). در دو مطالعه با 172 شرکتکننده رضایت بیمار را بررسی کردند؛ میان هر دو گروه آروماتراپی و درمان استاندارد رضایت بالایی وجود داشت و هیچ تفاوتی مشاهده نشد (کیفیت شواهد: پائین). در این مقایسه هیچ داده‌ای درباره شدت تهوع یا حوادث جانبی گزارش نشد.
تفاوتی در اثربخشی بین استنشاق بخار الکل ایزوپروپیل و دارونما به منظور کاهش نسبت شرکت‌کنندگانی که به داروهای ضد-تهوع نیاز داشتند، وجود نداشت (RR: 0.39؛ 95% CI؛ 0.12 تا 1.24؛ 0.11 = P value؛ 291 شرکتکننده؛ 4 کارآزمایی؛ کیفیت شواهد: بسیار پائین). در این مقایسه هیچ داده‌ای درباره شدت تهوع، مدت تهوع، حوادث جانبی یا رضایت بیمار وجود نداشت.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.