پیشینه
ترومبوز وریدی یا ترومبوآمبولی (thromboembolism; VTE) وضعیتی است که در آن یک لخته خونی (ترومبوز) در ورید تشکیل شده و باعث انسداد می‌شود. این انسداد بیشتر در «وریدهای عمقی» ساق پا، ران یا لگن رخ داده و ترومبوز ورید عمقی (deep vein thrombosis; DVT) نامیده می‌شود. اگر قسمتی از لخته یا کل آن جدا شده و از طریق سیستم خونی (وریدی) منتقل شود، آمبولی نامیده می‌شود. اگر لخته به ریه‌ها برسد، آمبولی ریه (pulmonary embolism; PE) نامیده شده و تهدید کننده زندگی است. VTE سالانه حدود 3,705,000 نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد و یکی از قابل پیشگیری‌ترین علل مرگ‌ومیر بیمارستانی است. استاتین‌ها داروهای کاهش‌دهنده کلسترول هستند که در بیماری‌های قلبی استفاده می‌شوند. آنها تاثیرات محافظتی دیگری از جمله خواص ضدلخته شدن خون داشته و ممکن است در پیشگیری از بروز VTE موثر باشند. هدف از انجام این مرور، ارزیابی اثربخشی استاتین‌ها در پیشگیری اولیه از بروز VTE بود.
نتایج کلیدی
مرور ما شامل یک کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل‌شده منتشرشده، شامل 17,802 شرکت‌کننده، بود که پیامدهای VTE را گزارش کرد. این کارآزمایی روزوواستاتین (rosuvastatin) را در مقایسه با دارونما (placebo) برای پیشگیری اولیه از بروز VTE مورد بررسی قرار داد. آنالیز نشان داد که روزوواستاتین در مقایسه با دارونما، بروز VTE و DVT، خطر وقوع انفارکتوس میوکارد (کشنده و غیرکشنده) و سکته مغزی (کشنده و غیرکشنده) را کاهش داد. هیچ تفاوتی میان روزوواستاتین و دارونما در بروز آمبولی ریه، انفارکتوس میوکارد کشنده، سکته مغزی کشنده و مرگ‌ومیر پس از بروز VTE وجود نداشت. بروز هر گونه عارضه جانبی جدی میان روزوواستاتین و دارونما تفاوتی نداشت. هیچ نتیجه‌گیری یا پیشنهاد محکمی از این یافته‌ها نمی‌توان داشت. انجام کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده بیشتری از استاتین‌ها (از جمله روزوواستاتین) برای ارزیابی اثربخشی استاتین‌ها در پیشگیری از بروز VTE مورد نیاز است.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد به دلیل عدم دقت (imprecision) در حد متوسط بود، زیرا حجم نمونه مورد نیاز برای پیامدهای این مرور به دست نیامد.
شواهد موجود نشان داد که روزوواستاتین با کاهش بروز VTE مرتبط بود، اما شواهد به یک RCT محدود شد و هیچ نتیجه‌گیری و پیشنهاد قطعی نمی‌توان گرفت. انجام کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده از استاتین‌ها (از جمله روزوواستاتین) برای ارزیابی اثربخشی آنها در پیشگیری از بروز VTE مورد نیاز است.
ترومبوآمبولی وریدی (venous thromboembolism; VTE) در عملکرد بالینی به وفور دیده می‌شود. اثربخشی استاتین‌ها در پیشگیری اولیه از بروز VTE اثبات نشده است. این یک نسخه به‌روز شده از مروری است که ابتدا در سال 2011 منتشر شد.
ارزیابی اثربخشی استفاده از استاتین‌ها در پیشگیری اولیه از بروز VTE.
برای این به‌روزرسانی، هماهنگ‌کننده جست‌وجو در کارآزمایی‌های گروه بیماری‌های عروقی محیطی در کاکرین به جست‌وجو در پایگاه ثبت تخصصی گروه (آخرین جست‌وجو در فوریه 2014) و CENTRAL (شماره 1؛ سال 2014) پرداخت.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) در نظر گرفته شدند که استفاده از استاتین‌ها را در پیشگیری اولیه از بروز VTE ارزیابی کردند. پیامدهای ارزیابی‌شده عبارت بودند از نرخ بروز VTE، حوادث قلبی‌عروقی و عروقی مغز، مرگ‌ومیر و عوارض جانبی. دو نویسنده (L Li؛ JH Tian) به‌طور مستقل از هم RCTها را بر اساس معیارهای ورود انتخاب کردند. هر گونه اختلاف‌نظری از طریق مشورت با نویسنده سوم مرور (KH Yang) حل‌و‌فصل شد.
استخراج داده‌ها توسط دو نویسنده (L Li؛ JH Tian) به‌طور مستقل از هم انجام شد. اختلاف‌نظرات به کمک مشورت با نویسنده سوم (PZ Zhang) حل‌و‌فصل شد. دو نویسنده (L Li؛ JH Tian) به‌طور مستقل از هم خطر سوگیری (bias) را براساس چک‌لیست کیفیت استاندارد ارائه‌شده توسط گروه PVD ارزیابی کردند.
برای این به‌روزرسانی، یک RCT را با 17,802 شرکت‌کننده وارد کردیم که روزوواستاتین (rosuvastatin) را در مقایسه با دارونما (placebo) برای پیشگیری از بروز VTE ارزیابی کردند. کیفیت شواهد به دلیل عدم دقت (imprecision) در حد متوسط بود، زیرا حجم نمونه مورد نیاز برای پیامدهای این مرور به دست نیامد. آنالیز نشان داد که روزوواستاتین در مقایسه با دارونما، بروز VTE (نسبت شانس (OR): 0.57؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.37 تا 0.86) و ترومبوز ورید عمقی (deep vein thrombosis; DVT) (OR: 0.45؛ 95% CI؛ 0.25 تا 0.79)، خطر وقوع انفارکتوس میوکارد (myocardial infarction; MI) (کشنده و غیرکشنده) (OR: 0.45؛ 95% CI؛ 0.30 تا 0.69)، و سکته مغزی (کشنده و غیرکشنده) (OR: 0.51؛ 95% CI؛ 0.34 تا 0.78) را کاهش داد. تفاوتی در بروز آمبولی ریه (pulmonary embolism; PE) (OR: 0.77؛ 95% CI؛ 0.41 تا 1.46)، MI کشنده (OR: 1.50؛ 95% CI؛ 0.53 تا 4.22)، سکته مغزی کشنده (OR: 0.30؛ 95% CI؛ 0.08 تا1.09) یا مرگ پس از VTE (OR: 0.50؛ 95% CI؛ 0.20 تا 1.24) دیده نشد. بروز هر گونه عوارض جانبی جدی میان گروه‌های روزوواستاتین و دارونما تفاوتی نداشت (OR: 1.07؛ 95% CI؛ 0.95 تا 1.20).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.