سیفلیس (syphilis) یک بیماری عفونی مقاربتی است که توسط نوعی باکتری به نام ترپونما پالیدوم (Treponema pallidum) ایجاد میشود. این بیماری یکی از مسائل مهم در حوزه سلامت عمومی در کشورهای در حال توسعه است که در چهار مرحله ایجاد شده و در صورت عدم درمان، میتواند کشنده باشد. یک زن باردار مبتلا به سیفلیس میتواند این عفونت را به جنین خود منتقل کند که ممکن است منجر به بروز عوارض جدی در نوزادان زنده، مردهزایی یا مرگومیر نوزاد شود. عفونت سیفلیس از طریق تماس مستقیم فرد به فرد از طریق زخمهای باز روی لبها، دهان، اندام تناسلی و نواحی دیگر و طی رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی قابل انتقال است. همچنین، زخمهای باز موجب افزایش خطر ابتلا به عفونت با ویروس نقص ایمنی انسانی (human immunodeficiency virus; HIV) میشوند. غربالگری سراسری سیفلیس طی یک برنامه مراقبتهای پیش از زایمان موجود، به عنوان روشی موثر برای کاهش پیامدهای نامطلوب مرتبط با سیفلیس مورد حمایت قرار گرفته است. با این حال، علیرغم چندین دهه اجرای برنامههای تست سیفلیس و پیشرفتهای قابل توجه در فناوری غربالگری، پیشگیری و درمان موفقیتآمیز سیفلیس محدود بوده است. این امر عمدتا به دلیل تاخیر در شناسایی و درمان زنان آلوده است. مشکلات فنی و لجستیکی در انجام تست، عدم مراقبتهای پیش از زایمان و کیفیت پائین خدمات، از جمله عوامل احتمالی موثر بر این مساله هستند. بنابراین، بررسی کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده موجود برای تعیین اینکه کدام راهبرد تست در کشورهای در حال توسعه موثرتر هستند، ضروری است.
دو کارآزمایی واردشده، تست سیفلیس قابل انجام بر بالین بیمار را در برابر روشهای تست متداول ارزیابی کردند. اولین کارآزمایی در مغولستان (Mongolia) انجام شد و تست سریع ترپونمال (treponemal) را با تست متداول مقایسه کرد. تست قابل انجام بر بالین بیمار، نتایج غربالگری، انجام تست و درمان را طی همان روز ارائه داد. این کارآزمایی در مقایسه با غربالگری متداول، بهبود قابل توجهی را در پوشش غربالگری، کشف موارد بیماری و درمان آنها، هم در نخستین مراجعه و هم در سه ماهه سوم بارداری گزارش کرد. کارآزمایی دوم در کلینیکهای مراقبت سلامت اولیه در مناطق روستایی آفریقای جنوبی انجام شد. غربالگری در محل با استفاده از تست سریع واکنش پلاسما (rapid plasma reagin test; RPR) با تست متداول مقایسه شد. میان زنانی که تست مثبت سیفلیس داشتند، کاهش آشکاری در میزان مرگومیرهای پریناتال در کسانی که تست RPR انجام دادند، در مقایسه با کسانی که تستهای متداول را انجام دادند مشاهده نشد، همچنین مشکلات فنی و لجستیکی گزارش شدند.
هر دو کارآزمایی عمدتا در معرض خطر بالا یا نامشخص سوگیری (bias) قرار داشتند. در یک کارآزمایی، در مغولستان، غربالگری در محل در تشخیص موارد ابتلا به سیفلیس بهتر بود. انجام کارآزماییهای بیشتر ضروری است، به ویژه در مناطقی که بار (burden) بیماری در حال افزایش است و به دلیل شیوع بالای HIV/AIDS، احتمال ابتلای همزمان به HIV وجود دارد.
این مرور شامل شواهدی از دو کارآزمایی خوشهای-تصادفیسازی شده (cluster-randomised) با خطر بالا یا نامشخص سوگیری برای بیشتر حوزههای «خطر سوگیری» بود. دادهها در متاآنالیز ترکیب نشدند زیرا کارآزماییها از معیارهای غیرمشابهی از اثربخشی استفاده کردند.
تست سیفلیس قابل انجام بر بالین بیمار نتایج امیدوارکنندهای را برای نرخ تشخیص و درمان سیفلیس و استفاده در محیط و شرایط مختلف نشان داد. در مغولستان، تست قابل انجام بر بالین بیمار در افزایش نسبت زنان باردار تستشده برای تشخیص و درمان سیفلیس، کاهش سیفلیس مادرزادی، و بهبود دسترسی به درمان، هم برای زنان و هم برای شریک زندگی آنها، موثر در نظر گرفته شد. در مقابل، در مناطق روستایی آفریقای جنوبی، میان زنانی با نتایج تست مثبت سیفلیس، شواهد بارزی دال بر تاثیر تست سیفلیس قابل انجام بر بالین بیمار بر افزایش نرخ درمان کافی سیفلیس و کاهش مورتالیتی پریناتال مشاهده نشد، اما مشخص شد که تست قابل انجام بر بالین بیمار به کاهش تاخیر در مراجعه برای درمان انجامید.
بنابراین، انجام کارآزماییهای بیشتر به منظور تعیین اثربخشی راهبردهای تستهای موجود برای بهبود پیامدهای نامطلوب مرتبط با سیفلیس در زنان باردار و نوزادان، به ویژه در مناطق پُرخطر، ضروری است.
سالانه حدود دو میلیون زن باردار، عمدتا در کشورهای در حال توسعه، به عفونت سیفلیس (syphilis) که یک بیماری قابل پیشگیری است، مبتلا میشوند. با وجود گسترش برنامههای غربالگری سیفلیس پیش از زایمان (antenatal) در چند دهه اخیر، این بیماری همچنان یک نگرانی مهم در حوزه سلامت عمومی کشورهای در حال توسعه به شمار میآید. انجام تست سیفلیس بر بالین بیمار ممکن است یک راهبرد مفید برای پیشگیری قابل توجه از بروز مورتالیتی پریناتال مرتبط با آن و دیگر پیامدهای منفی در محیطهایی با سطح منابع پائین باشد. با این حال، شواهد در مورد اثربخشی آن عمدتا از مطالعاتی با طراحی مشاهدهای به دست آمده یا به عنوان تاثیر یک مداخله مختلط گزارش شده است.
ارزیابی اثربخشی غربالگری سیفلیس پیش از زایمان در بهبود انجام تستهای غربالگری و درمان، و کاهش مورتالیتی پریناتال.
پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه بارداری و زایمان در کاکرین (30 سپتامبر 2014) و فهرست منابع مطالعات بازیابیشده را جستوجو کردیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی (انفرادی و خوشهای (cluster)) و کنترلشدهای که به مقایسه تستهای غربالگری مختلف انجامشده در طول معاینات روتین پیش از زایمان در برابر عدم انجام تست غربالگری پرداختند. کارآزماییهای متقاطع (cross-over) و مطالعات تجربی با طراحیهای شبه-تصادفیسازی شده برای ورود به این مرور واجد شرایط نبودند.
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم، کارآزماییها را برای ورود و خطر سوگیری (bias) ارزیابی کردند، دادهها را استخراج کرده و صحت (accuracy) آنها را بررسی کردند.
دو کارآزمایی خوشهای-تصادفیسازی و کنترلشده (سه گزارش) را وارد این مرور کردیم. هر دو کارآزمایی، تست سفلیس قابل انجام بر بالین بیمار را با روشهای تست متداول ارزیابی کرده و در مجموع 8493 زن باردار را وارد کردند. دادههای این کارآزماییها قابل متاآنالیز نبودند، زیرا معیار اثربخشی به روشی غیرمشابه ارزیابی شد.
یک کارآزمایی، 14 کلینیک ارائهدهنده خدمات پیش از زایمان (شامل 7700 زن باردار) را تصادفیسازی کرد و در اولانباتور، مغولستان (Ulaanbaatar, Mongolia) انجام شد. کارآزمایی مذکور، تست یک مرحلهای سیفلیس را با استفاده از تست سریع ترپونمال (treponemal) ارزیابی کرد و مشخص شد که روشهای نامشخصی از تولید تصادفی توالی (random sequence generation)، پنهانسازی تخصیص (allocation concealment)، گزارشدهی انتخابی (selective reporting)، و دیگر سوگیریها و خطر پائین سوگیری (bias) برای دادههای ناقص پیامد دارد. انجام کورسازی (blinding) گزارش نشد و به عنوان خطر بالای سوگیری ارزیابی شد. تست قابل انجام بر بالین بیمار، نتایج غربالگری، انجام تست و درمان را طی همان روز ارائه داد. به نظر میرسد که در این کارآزمایی، نتایج با در نظر گرفتن خوشهبندی تعدیل شدهاند. دادهها را با استفاده از روش واریانس معکوس ژنریک (generic inverse variance method) وارد نرمافزار RevMan کردیم. بروز سیفلیس مادرزادی در خوشههایی که غربالگری در محل دریافت کردند، کمتر بود (نسبت شانس تعدیلشده (adjusted odds ratio; AOR): 0.09؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.01 تا 0.71) و نسبتی از زنان که از نظر ابتلا به سیفلیس تست شدند، در خوشههای دریافتکننده غربالگری در محل هم در نخستین ویزیت پیش از زایمان و هم در ویزیت سه ماهه سوم بیشتر بود (OR: 989.80؛ 95% CI؛ 16.27 تا 60233.05؛ OR: 617.88؛ 95% CI؛ 13.44 تا 28399.01). نرخ درمان کافی و درمان شریک زندگی با غربالگری در محل بالاتر بود (AOR: 10.44؛ 95% CI؛ 1.00 تا 108.99؛ AOR: 18.17؛ 95% CI؛ 3.23 تا 101.20) و موارد سیفلیس بیشتری در ویزیتهای سه ماهه اول و سوم با غربالگری در محل تشخیص داده شدند (AOR: 2.45؛ 95% CI؛ 1.44 تا 4.18؛ AOR: 6.27؛ 95% CI؛ 1.47 تا 26.69). مورتالیتی پریناتال، بروز HIV/AIDS، موانع پذیرش غربالگری، بروز هرگونه عوارض جانبی دیگر، یا استفاده از منابع مراقبت سلامت در این کارآزمایی گزارش نشدند.
در کارآزمایی دوم، کلینیکها به هفت جفت همسان تقسیم شدند (شامل 7618 زن باردار، اگرچه نتایج فقط برای موارد مثبت ارائه شدند (793 زن)) و درون هر جفت، یک کلینیک به صورت تصادفی برای دریافت غربالگری در محل انتخاب شد و دیگری به انجام تستهای روتین آزمایشگاهی ادامه داد. این کارآزمایی در کلینیکهای مراقبت سلامت اولیه در کوازولو-ناتال، آفریقای جنوبی (KwaZulu-Natal, South Africa) انجام شد. تولید تصادفی توالی در معرض خطر پائین سوگیری بود، اما پنهانسازی تخصیص و دادههای ناقص پیامد در معرض خطر بالا ارزیابی شدند. دیگر سوگیریها و سوگیری گزارشدهی انتخابی نامشخص هستند. انجام کورسازی گزارش نشد و با خطر بالای سوگیری ارزیابی شد. این کارآزمایی پیامد اولیه این مرور (مورتالیتی پریناتال) و پیامدهای ثانویه (پیامدهای نامطلوب؛ درمان کافی؛ شیوع سیفلیس) را در زیرمجموعهای از زنان (793 زن) که تست سیفلیس مثبت داشتند، ارزیابی کرد. فقط یک پیامد، یعنی درمان کافی، برای در نظر گرفتن طراحی خوشهای تعدیل شد. با این حال، اطلاعات کافی برای گنجاندن این پیامد در آنالیزها با استفاده از روش واریانس معکوس ژنریک ارائه نشد. بنابراین در جایی که امکانپذیر بود، نتایج در نمودارهای انباشت (forest plot) (مورتالیتی پریناتال؛ درمان کافی) ارائه شدهاند، گویی که دادهها از یک کارآزمایی تصادفیسازی و کنترلشده با طراحی موازی جمعآوری شدهاند. بنابراین، نتایج باید با احتیاط تفسیر شوند.
این کارآزمایی مورتالیتی پریناتال را در زنان با نتایج تست مثبت بیماری گزارش کرد و نشان داد که انجام غربالگری در محل با استفاده از تست سریع واکنش پلاسما (rapid plasma reagin test)، شواهد بارزی مبنی بر تاثیر مداخله بر کاهش مورتالیتی پریناتال ندارد (نسبت شانس (OR): 0.63؛ 95% CI؛ 0.27 تا 1.48؛ 18/549 (3.3%) در برابر 8/157 (5.1%)). پس از عدم پیگیری، 396/618 (64.1%) زن با نتایج تست مثبت در گروه مداخله در برابر 120/175 (68.6%) زن در گروه کنترل، درمان مناسب دریافت کردند (دو یا چند نوبت دوز 2.4 مگا واحد پنیسیلین بنزاتین) (OR: 0.82؛ 95% CI؛ 0.57 تا 1.17). گنجاندن دیگر دادههای مربوط به پیامدهای گزارششده در نمودارهای انباشت امکانپذیر نبود (پیامدهای نامطلوب؛ شیوع سیفلیس). بروز سیفلیس مادرزادی، نسبتی از زنان که تست سیفلیس انجام دادند، بروز HIV/AIDS، موانع پذیرش غربالگری، درمان شریک زندگی، یا استفاده از منابع مراقبت سلامت در این کارآزمایی گزارش نشدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.