این مرور، کارآزمایی‌هایی را خلاصه می‌کند که صحت (accuracy) تست‌های تشخیصی سریع (rapid diagnostic tests; RDTs) را در تشخیص مالاریای ناشی از پلاسمودیوم ویواکس (Plasmodium vivax) یا دیگر گونه‌های غیر از فالسیپاروم ارزیابی می‌کنند. پس از جست‌وجو برای یافتن مطالعات مرتبط تا دسامبر 2013، تعداد 47 مطالعه را وارد کردیم که 22,862 بزرگسال و کودک را وارد کردند.
تست‌های سریع چه هستند و چرا باید بتوانند مالاریای پلاسمودیوم ویواکس را تشخیص دهند؟
RDTها تست‌های ساده‌ای هستند که بر بالین بیمار (point of care) انجام می‌شوند و برای استفاده در مناطق روستایی توسط کارکنان بخش مراقبت‌‌های اولیه سلامت مناسب هستند. RDTها با استفاده از آنتی‌بادی‌ها، آنتی‌ژن‌های مالاریا را در خون بیمار شناسایی می‌کنند. یک قطره خون روی نوار تست قرار می‌گیرد، در این نوار آنتی‌بادی‌ها و آنتی‌ژن با هم ترکیب شده و خط مشخصی را نشان می‌دهند که تست مثبت را نمایش می‌دهد.
مالاریا توسط هر یک از پنج گونه انگل پلاسمودیوم قابل انتقال است، اما پ. فالسیپاروم و پ. ویواکس شایع‌ترین آنها هستند. در برخی مناطق، RDTها باید بتوانند تشخیص دهند که کدام گونه باعث نشانه‌های مالاریا می‌شود، زیرا گونه‌های مختلف ممکن است به درمان‌های متفاوتی نیاز داشته باشند. بر خلاف پ. فالسیپاروم ، پ. ویواکس دارای یک مرحله کبدی است که می‌تواند هر چند ماه یکبار باعث بروز بیماری‌های مکرر شود، مگر اینکه با پریماکین (primaquine) درمان شود. شایع‌ترین انواع RDT برای پ. ویواکس از دو خط تست به صورت ترکیبی استفاده می‌کنند؛ یک خط مختص پ. فالسیپاروم و یک خط که می‌تواند هر گونه‌ای را از پلاسمودیوم تشخیص دهد. اگر خط پ. فالسیپاروم منفی و خط «هر گونه» مالاریا مثبت باشد، فرض می‌شود که بیماری ناشی از پ. ویواکس بوده است (اما همچنین می‌تواند به دلیل پ. مالاریا یا پ. اووال (ovale) باشد) . اخیرا، RDTهایی توسعه یافته‌اند که به‌طور خاص پ. ویواکس را تست می‌کنند.
این پژوهش چه می‌گوید؟
RDTهایی که مالاریای غیر از فالسیپاروم را تست می‌کنند، ویژگی (specificity) بسیار بالایی دارند (بین 98% تا 100%)، بدین معنا که فقط 1% تا 2% از بیماران با نتیجه مثبت، در واقع مبتلا به بیماری نیستند. با این حال، آنها حساسیت (sensitivity) کمتری داشتند (بین 78% و 89%)، به این معنی که 11% تا 22% از افراد مبتلا به مالاریای غیر از فالسیپاروم در واقع نتیجه تست منفی خواهند داشت.
RDTهایی که به‌طور خاص پ. ویواکس را تست کردند، با ویژگی (specificity) 99% و حساسیت 95%، از دقت بالاتری برخوردارند، به این معنی که فقط 5% از افراد مبتلا به مالاریای پ. ویواکس نتیجه تست منفی خواهند داشت.
RDTهایی که به‌طور خاص برای تشخیص پ. ویواکس طراحی شدند، به تنهایی یا به عنوان بخشی از یک عفونت مختلط، به نظر می‌رسد دقیق‌تر از تست‌های قدیمی‌تری باشند که برای افتراق مالاریای پ. فالسیپاروم از مالاریای غیر از فالسیپاروم طراحی شده‌اند. در مقایسه با تشخیص میکروسکوپی، این تست‌ها قادر به تشخیص حدود 5% از موارد پ. ویواکس نیستند. این مرور کاکرین، در ترکیب با دیگر اطلاعات منتشرشده در مورد عملکرد تست آزمایشگاهی و پایداری در این زمینه، می‌تواند به سیاست‌گذاران کمک کند تا میان RDTهای موجود، انتخاب درستی داشته باشند.
در شرایطی که هر دو عفونت پلاسمودیوم ویواکس (Plasmodium vivax) و پلاسمودیوم فالسیپاروم (Plasmodium falciparum) باعث مالاریا می‌شوند، تست‌های تشخیصی سریع (rapid diagnostic tests; RDTs) باید نشان دهند که کدام گونه باعث بروز نشانه‌هایی در بیماران می‌شود، زیرا درمان‌های متفاوتی مورد نیاز است. RDTهای قدیمی، از دو خط تست برای تشخیص مالاریای ناشی از پ. فالسیپاروم از مالاریای ناشی از هر گونه پلاسمودیوم دیگر (غیر از فالسیپاروم) استفاده کردند. این RDTها را می‌توان بر اساس نوع آنتی‌بادی‌هایی که استفاده می‌کنند، طبقه‌بندی کرد: RDTهای نوع 2 از HRP-2 (برای پ. فالسیپاروم ) و آلدولاز (aldolase) (همه گونه‌ها)؛ RDTهای نوع 3 از HRP-2 (برای پ. فالسیپاروم ) و pLDH (همه گونه‌ها)؛ و RDTهای نوع 4 از pLDH (از پ. فالسیپاروم ) و pLDH (همه گونه‌ها) استفاده می‌کنند.
اخیرا، RDTهایی برای تشخیص پارازیتمی (parasitaemia) ناشی از پ. ویواکس با استفاده از یک آنتی‌بادی pLDH مختص پ. ویواکس ایجاد شده‌اند.
ارزیابی صحت (accuracy) تشخیصی RDTها در شناسایی پارازیتمی غیر از فالسیپاروم یا پ. ویواکس در افراد ساکن در مناطق بومی مالاریا که با نشانه‌های مطرح‌کننده مالاریا به مراکز مراقبت سلامت سرپایی مراجعه می‌کنند، و همچنین شناسایی انواع و برندهای تست‌های تجاری که مالاریای پ. ویواکس را به خوبی تشخیص می‌دهند.
تا 31 دسامبر 2013 جست‌وجوی جامعی را در بانک‌های اطلاعاتی زیر انجام دادیم: پایگاه ثبت تخصصی گروه بیماری‌های عفونی در کاکرین؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ MEDION؛ Science Citation Index؛ Web of Knowledge؛ ایندکس مدیکوس آفریقایی (African Index Medicus)؛ LILACS؛ و IndMED.
مطالعاتی که به مقایسه RDT با استاندارد مرجع (میکروسکوپی یا واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (polymerase chain reaction; PCR)) در نمونه‌های خون از یک سری تصادفی یا متوالی از بیمارانی پرداختند که با نشانه‌هایی حاکی از ابتلا به مالاریا به مراکز سلامت سرپایی در مناطق آندمیک غیر از فالسیپاروم مراجعه کردند.
برای هر مطالعه، دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم یک مجموعه استاندارد را از داده‌ها، با استفاده از یک فرم استخراج داده اختصاصی، استخراج کردند. مقایسه‌ها را بر اساس نوع RDT (تعریف‌شده توسط ترکیب آنتی‌بادی‌های مورد استفاده) گروه‌بندی کرده و در صورت لزوم در متاآنالیز ترکیب کردیم. میانگین حساسیت‌ها (sensitivity) و ویژگی‌ها (specificity) در کنار 95% فواصل اطمینان (95% CI) ارائه می‌شوند.
تعداد 47 مطالعه را با 22,862 شرکت‌کننده وارد این مرور کردیم. ویژگی‌های بیمار، روش‌های نمونه‌گیری و روش‌های استاندارد مرجع در اکثر مطالعات ضعیف گزارش شدند.
RDTهای تشخیص‌دهنده پارازیتمی ناشی از «غیر از فالسیپاروم»
یازده مطالعه تست‌های نوع 2 را در مقایسه با بررسی‌های میکروسکوپی، 25 مطالعه تست‌های نوع 3، و 11 مطالعه تست‌های نوع 4 را ارزیابی کردند. در متاآنالیزها، میانگین حساسیت‌ها و ویژگی‌ها برای تست‌های نوع 2 به ترتیب 78% (95% CI؛ 73% تا 82%) و 99% (95% CI؛ 97% تا 99%)؛ برای تست‌های نوع 3 به ترتیب 78% (95% CI؛ 69% تا 84%) و 99% (95% CI؛ 98% تا 99%)، و برای تست‌های نوع 4 به ترتیب 89% (95% CI؛ 79% تا 95%) و 98% (95% CI؛ 97% تا 99%) بودند. تست‌های نوع 4 حساس‌تر از تست‌های نوع 2 (P = 0.01) و نوع 3 (P = 0.03) بودند.
پنج مطالعه، تست‌های نوع 3 را با PCR مقایسه کردند؛ در متاآنالیز، میانگین حساسیت و ویژگی به ترتیب 81% (95% CI؛ 72% تا 88%) و 99% (95% CI؛ 97% تا 99%) بودند.
RDTهای تشخیص‌دهنده پارازیتمی ناشی از پ. ویواکس
هشت مطالعه تست‌های pLDH را با نتایج میکروسکوپی مقایسه کردند؛ میانگین حساسیت و ویژگی به ترتیب 95% (95% CI؛ 86% تا 99%) و 99% (95% CI؛ 99% تا 100%) به دست آمد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.