پیام‌های کلیدی
• برنامه‌های سازمان ورزشی احتمالا منجر به این می‌شوند که افراد از نظر بدنی کمی فعال‌تر شوند.
• برنامه‌های سازمان ورزشی ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را در مدت زمان غیرفعال بودن افراد (sedentary) ایجاد کنند. آنها ممکن است میزان مصرف میوه‌ها و سبزیجات را افزایش دهند.
• ما نمی‌دانیم که برنامه‌های سازمان‌های ورزشی چه تفاوتی را در تعداد نوشیدنی‌های شیرین و الکلی مصرفی، یا مصرف دخانیات ایجاد می‌کنند، زیرا شواهد بسیار نامشخص است.
رفتارهای سالم چه هستند و چرا اهمیت دارند؟
بیماری‌های مزمن عامل اصلی مرگ‌ومیر و بیماری در سراسر جهان هستند. خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را می‌توان با اتخاذ رفتارهای سالم، مانند خوردن غذای سالم و فعالیت بدنی، کاهش داد. سازمان‌های ورزشی در بسیاری از کشورها محبوب هستند و ممکن است راهی موثر برای ترویج رفتارهای سالم یا بهبود پیامدهای سلامت باشند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که برنامه‌های انجام‌شده در سازمان‌های ورزشی در ارتقای رفتارهای سالم و بهبود سلامت افراد، موثر هستند یا خیر. برنامه‌هایی را که به آنها علاقه داشتیم، می‌توانستند اعضای بازیکن و غیربازیکن سازمان‌های ورزشی، مربیان، حامیان، دانش‌آموزان مدرسه یا کالج، والدین بازیکنان و دیگران را هدف قرار دهند.
ما چه‌کاری را انجام دادیم؟
ما برای یافتن مطالعاتی جست‌وجو کردیم که پیامدهای مرتبط با سلامت افرادی را که به‌طور تصادفی به دو یا چند گروه تقسیم شدند، مقایسه کردند: گروه برنامه ارتقاء‌دهنده رفتار سالم در مقایسه با گروهی که در برنامه آزمایشی شرکت نکردند (گروه «کنترل»). مطالعات واجد شرایط می‌بایست برنامه‌ای را بررسی می‌کردند که هدف آن ترویج یک رفتار سالم (مانند فعالیت بدنی یا تغذیه سالم)، کاهش یک رفتار ناسالم (مانند مصرف الکل یا سیگار کشیدن)، یا بهبود پیامدهایی مانند وزن، فشار خون، یا دانش مرتبط با سلامت افراد بود.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 20 مطالعه را، با مجموع 8179 نفر، پیدا کردیم. اکثر مطالعات اعضا یا حامیان سازمان‌های ورزشی بزرگسالان را هدف قرار داده و در باشگاه‌های فوتبال (مانند فوتبال، فوتبال آمریکایی، لیگ فوتبال استرالیا) انجام شدند. چهارده مطالعه برنامه‌هایی را ارزیابی کردند که یک یا چند رفتار سالم یا ناسالم را هدف قرار دادند. همه 20 مطالعه در کشورهایی با سطح بالای درآمد انجام شدند. بیش از نیمی از مطالعات (11 مطالعه) فقط مردان، و یک مطالعه فقط زنان را وارد کردند.
یافته‌های اصلی
افرادی که در برنامه‌های سازمان‌های ورزشی شرکت داشته یا در معرض آن قرار داشتند، در مقایسه با افراد در گروه‌های کنترل:
• احتمالا فعالیت بدنی خود را 7.4 دقیقه در روز افزایش دادند؛
• ممکن است مدت زمان غیرفعال بودن آنها (بی‌تحرکی) کاهش نیافته باشد؛
• ممکن است میوه و سبزیجات بیشتری مصرف کرده باشند.
بااین‌حال، مشخص نیست که برنامه‌های سازمان ورزشی بر مصرف نوشیدنی‌های شیرین، مصرف الکل یا مصرف دخانیات تاثیر داشتند یا خیر.
هم‌چنین مشخص نیست که برنامه‌های باشگاه‌های ورزشی عواقب ناخواسته و مضری برای افراد درگیر داشتند یا خیر. یافته‌ها در مطالعات بسیار معدودی که اطلاعاتی را در مورد تاثیرات منفی ناخواسته گزارش کردند، متفاوت بودند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
میزان اعتماد ما به شواهد در سطح متوسط تا بسیار پائین بود؛ شواهد بیشتر ممکن است نتایج به‌دست آمده را تغییر دهد. چهار عامل اصلی باعث کاهش اعتماد ما به نتایج شدند. نخست، برخی از مطالعات بر جمعیت‌های خاص متمرکز شدند، در حالی‌که سوالی که می‌خواستیم به آن پاسخ دهیم، گسترده‌تر بود. به‌عنوان مثال، بیشتر شواهد برای پیامدهای کلیدی (از جمله هرگونه تغییر در فعالیت بدنی/بی‌تحرکی، و مصرف میوه، سبزیجات و نوشیدنی‌های شیرین) از مطالعاتی به دست آمدند که مردانی را با عوامل خطر مرتبط با سلامت، مانند اضافه‌وزن و چاقی، و طرفداران فوتبال مرد، وارد کردند. دوم، در برخی از مطالعات، افراد از درمان دریافتی خود آگاه بودند، و دیگر مطالعات به وضوح گزارش نکردند که افراد شرکت‌کننده از درمانی که دریافت می‌کردند، آگاه بودند یا خیر. سوم، نتایج میان مطالعات برای برخی از پیامدها سازگار نبودند. در نهایت، برخی از مطالعات بسیار کوچک بودند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا می 2024 به‌روز است.
به‌طور کلی، مداخلات سازمان‌های ورزشی احتمالا MVPA را تا 7.4 دقیقه در روز افزایش می‌دهند، ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در رفتار بی‌تحرک برجای بگذارند، و شاید مصرف میوه و سبزیجات را افزایش دهند. شواهد در مورد اینکه مداخلات سازمان‌های ورزشی باعث کاهش مصرف نوشیدنی‌های شیرین و الکل می‌شوند یا خیر، بسیار نامشخص است. یافته‌های مربوط به استفاده از دخانیات و پیامدهای نامطلوب ناخواسته در چند کارآزمایی که این موارد را گزارش کردند، مبهم بودند؛ بنابراین، شواهد بسیار نامشخص بود. این یافته‌ها باید در زمینه ناهمگونی مداخلات، شرکت‌کنندگان و سازمان‌های ورزشی برای برخی از پیامدها، تفسیر شوند.
بیماری‌های مزمن عامل اصلی بروز بیماری و مرگ‌ومیر در سراسر جهان به‌شمار می‌روند. قسمت عمده‌ای از این بار (burden) را می‌توان با اتخاذ رفتارهای سالم و کاهش عوامل خطر بیماری مزمن پیشگیری کرد. اتخاذ رویکردهای مبتنی بر شرایط مختلف برای پرداختن به عوامل خطر بیماری مزمن در سطح جهانی توصیه می‌شوند. سازمان‌های ورزشی بسیار رایج هستند، و افراد زیادی را در بسیاری از کشورها به خود اختصاص می‌دهند. به این ترتیب، آنها یک محیط ایده‌آل برای مداخلات سلامت عمومی در جهت ارتقای سطح سلامت هستند. بااین‌حال، در حال حاضر شواهد محدودی مبنی بر تاثیر آنها بر درپیش گرفتن رفتار سالم و پیامدهای سلامت وجود دارد، زیرا مرورهای سیستماتیک قبلی یا از نظر دامنه (scope) محدود بوده (مثلا محدود به سازمان‌های ورزشی حرفه‌ای)، یا قدیمی هستند.
پیامد اولیه: ارزیابی مزایا و مضرات مداخلات اجرا شده از طریق سازمان‌های ورزشی برای ترویج رفتارهای سالم (از جمله فعالیت بدنی، رژیم غذایی سالم) یا کاهش رفتارهای مخاطره‌آمیز سلامت (مانند مصرف الکل، مصرف دخانیات).
پیامدهای ثانویه: ارزیابی مزایا و مضرات این مداخلات برای ارتقای پیامدهای سلامت (مثلا وزن)، دیگر رفتارهای مرتبط با سلامت (مثلا رفتار در جست‌وجوی کمک بودن (help-seeking)) یا دانش مرتبط با سلامت؛ تعیین اینکه مزایا و مضرات بر اساس ویژگی‌های مداخلات، از جمله جمعیت هدف و طول دوره مداخله، متفاوت هستند یا خیر؛ ارزیابی پیامدهای نامطلوب ناخواسته ناشی از مداخلات سازمان‌های ورزشی؛ و توصیف هزینه یا مقرون‌به‌صرفه بودن آنها.
ما CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase، یک بانک اطلاعاتی دیگر و دو پایگاه ثبت کارآزمایی بالینی را از ابتدا تا می 2024 جست‌وجو کردیم تا کارآزمایی‌های واجد شرایط را شناسایی کنیم. ما Google Scholar را در می 2024 جست‌وجو کردیم. هیچ محدودیتی را برای زبان نگارش و وضعیت انتشار مقاله اعمال نکردیم. ما هم‌چنین فهرست منابع کارآزمایی‌های واردشده را برای یافتن دیگر کارآزمایی‌های بالقوه واجد شرایط جست‌وجو کردیم.
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) را، از جمله RCTهای خوشه‌ای (cluster)، از هر مداخله‌ای وارد کردیم که درون یا با استفاده از یک سازمان ورزشی برای دسترسی به یک گروه هدف، با هدف بهبود یک پیامد اولیه رفتار سلامت یا یک پیامد مرور ثانویه انجام شدند، و گروه کنترل موازی (parallel control group) (عدم انجام مداخله، مداخله جایگزین) داشتند. شرکت‌کنندگان واجد شرایط هر فردی بودند که در معرض مداخله‌ای شامل یک سازمان ورزشی، از جمله بازیکنان، اعضا، مربیان، و حامیان آنها قرار داشتند.
از روش‌های استاندارد روش‌شناسی (methodology) مورد نظر کاکرین استفاده کردیم. ما متاآنالیز اثرات تصادفی (random-effect) را برای ترکیب نتایجی انجام دادیم که توانستیم داده‌های حداقل دو کارآزمایی را جمع‌آوری کنیم. در مواردی که نتوانستیم متاآنالیز را انجام دهیم، از راهنمایی کاکرین برای سنتز با استفاده از روش‌های دیگر پیروی کرده و نتایج را طبق دستورالعمل سنتز بدون متاآنالیز (Synthesis Without Meta-analysis; SWiM) گزارش کردیم.
ما 20 کارآزمایی (42 بازوی کارآزمایی ، 8179 شرکت‌کننده) را وارد کردیم که در کشورهای با درآمد بالا انجام شدند، و چهار کارآزمایی در حال انجام و چهار کارآزمایی در انتظار طبقه‌بندی را شناسایی کردیم. ناهمگونی (heterogeneity) قابل توجهی در نوع شرکت‌کنندگان، مداخلات و پیامدهای ارزیابی‌شده در کارآزمایی‌ها وجود داشت. کارآزمایی‌ها عمدتا اعضای سازمان ورزشی (هشت کارآزمایی) یا حامیان (هشت کارآزمایی)، فقط مردان (11 کارآزمایی) و بزرگسالان (14 کارآزمایی) را هدف قرار دادند. باشگاه‌های فوتبال (به‌عنوان مثال فوتبال، فوتبال آمریکایی، لیگ فوتبال استرالیا) رایج‌ترین محیط‌های مداخله (15 کارآزمایی) بوده، و مداخلات، ترکیب‌های مختلفی را از رفتارهای سلامت، دانش و پیامدهای سلامت هدف قرار دادند. چهارده کارآزمایی (10 RCT و چهار RCT خوشه‌ای) تاثیر مداخله یک سازمان ورزشی را بر یک پیامد اولیه ارزیابی کردند: فعالیت بدنی (نه کارآزمایی)؛ رژیم غذایی (شش کارآزمایی)؛ مصرف الکل (11 کارآزمایی)؛ و استفاده از دخانیات (دو کارآزمایی). برای RCTها، خطر سوگیری (bias) را برای پیامدهای اولیه (فعالیت بدنی، رژیم غذایی، مصرف الکل) و پیامدهای نامطلوب ناخواسته، با خطر پائین سوگیری (چهار پیامد)، برخی نگرانی‌ها (یک پیامد) یا خطر بالای سوگیری (32 پیامد) ارزیابی کردیم، به دلیل اینکه پیامدها توسط خود شرکت‌کنندگان گزارش شدند. برای RCTهای خوشه‌ای، خطر سوگیری را برای همه پیامدهای اولیه (مصرف الکل، مصرف دخانیات) به‌عنوان خطر بالا (هشت پیامد) ارزیابی کردیم، زیرا پیامدها توسط خود شرکت‌کنندگان گزارش شدند.
مداخلات سازمان ورزشی در مقایسه با کنترل، احتمالا تاثیر مثبت کوچکی بر میزان فعالیت بدنی در روز دارند، معادل تقریبا 7.4 دقیقه فعالیت بدنی متوسط تا شدید (moderate-to-vigorous physical activity; MVPA) در روز (تفاوت میانگین استانداردشده (SMD): 0.36؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.22 تا 0.49؛ I 2 = 3%؛ 4 مطالعه؛ 1213 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) و ممکن است رفتار بی‌تحرک را کاهش ندهند (تفاوت میانگین (MD): 15.18-؛ 95% CI؛ 30.82- تا 0.47؛ I 2 = 0%؛ 2 کارآزمایی، 1047 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین).
مداخلات سازمان‌های ورزشی در مقایسه با کنترل ممکن است تاثیر مثبتی در حد متوسط بر مصرف میوه و سبزیجات داشته باشند، معادل افزایش 1.25 امتیاز در مقیاس 12 امتیازی برای فراوانی مصرف میوه و سبزیجات (SMD: 0.50؛ 95% CI؛ 0.35 تا 0.65؛ I 2 = 0%؛ 5 کارآزمایی، 1402 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین).
مداخلات سازمان‌های ورزشی در مقایسه با کنترل ممکن است مصرف نوشیدنی‌های شیرین را کاهش دهند (معادل کاهش مصرف نوشیدنی‌های شیرین تا 0.8 بار در روز)، اما شواهد بسیار نامشخص است (SMD: -0.37؛ 95% CI؛ 0.64- تا 0.10-؛ I 2 = 0%؛ 2 کارآزمایی، 225 شرکت‌کننده شواهد با قطعیت بسیار پائین).
مداخلات سازمان‌های ورزشی در مقایسه با کنترل ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر مصرف الکل داشته باشند (معادل کاهش 0.38 واحد الکل مصرفی در هفته)، اما شواهد بسیار نامشخص است (MD: -0.38؛ 95% CI؛ 1.00- تا 0.24؛ I 2 = 78%؛ 7 کارآزمایی؛ 2313 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین).
دو کارآزمایی که قابل ترکیب نبودند، یافته‌های مبهمی را در مورد مصرف دخانیات گزارش کردند (شواهد با قطعیت پائین).
شواهد در مورد تاثیر مداخلات باشگاه ورزشی بر پیامدهای نامطلوب ناخواسته بسیار نامشخص است. پنج کارآزمایی این پیامد را ارزیابی کردند، دو مورد بروز عواقب نامطلوب را گزارش نکردند، یک مورد وقوع فقط پیامدهای نامطلوب غیرجدی را گزارش کرد، و دو کارآزمایی گزارش کردند که پیامدهای نامطلوب جدی در کمتر از 1% از شرکت‌کنندگان رخ دادند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.