پیام‌های کلیدی
به دلیل فقدان شواهد قوی، ما مطمئن نیستیم که فاویپیراویر (favipiravir) برای درمان افراد مبتلا به عفونت‌های بیماری کروناویروس 2019 (COVID-19) که نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند، همچنین افرادی که در بیمارستان بستری می‌شوند، منفعتی داشته باشد.
فاویپیراویر ممکن است منجر به عوارض جانبی خفیف شود، اما به نظر نمی‌رسد که عوارض جانبی عمده یا شدیدی را ایجاد کند.
فاویپیراویر چیست؟
فاویپیراویر دارویی است که می‌تواند با ویروس‌ها مبارزه کند. این دارو اغلب به صورت خوراکی تجویز می‌شود. فاویپیراویر که در ابتدا برای درمان دیگر عفونت‌های ویروسی استفاده می‌شد، به عنوان یک درمان بالقوه برای کووید-19 پیشنهاد شده، زیرا از تولید مثل ویروس پیشگیری می‌کند. سازمان‌های نظارتی داروی فاویپیراویر را برای استفاده اضطراری در درمان افراد مبتلا به کووید-19 تایید کرده‌اند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که فاویپیراویر بهتر از عدم درمان، درمان حمایتی، یا هر درمان آزمایشی ضدویروسی دیگر برای افراد مبتلا به کووید-19، از نظر مرگ‌ومیر، نیاز به دستگاه تنفس (ونتیلاسیون مکانیکی)، و دیگر پیامدها بود یا خیر. همچنین هدف آن بود که بدانیم این دارو با عوارض جانبی همراه بود یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
ما برای یافتن مطالعاتی جست‌وجو کردیم که فاویپیراویر را با عدم درمان، درمان حمایتی، یا دیگر درمان‌های ضدویروسی در افراد مبتلا به بیماری کووید-19 مقایسه کردند. نتایج این مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اطمینان خود را به این شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه، رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 25 مطالعه مرتبط را با 5750 شرکت‌کننده پیدا کردیم. مطالعات در 13 کشور مختلف انجام شدند: بحرین، برزیل، چین، هند، ایران، کویت، مالزی، مکزیک، روسیه، عربستان سعودی، تایلند، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا. اکثر افراد زیر 60 سال سن داشتند و نشانه‌های کووید-19 خفیف تا متوسط را نشان دادند.
نتایج اصلی این مرور چه هستند؟
• ما نمی‌دانیم که فاویپیراویر در مقایسه با درمان ساختگی، استاندارد مراقبت، یا دیگر داروهای ضدویروسی، تعداد افرادی را که در اثر کووید-19 فوت می‌کنند، کاهش دهد. شواهدی که این موضوع را تایید می‌کند، چندان قوی نیست (برگرفته از 11 مطالعه شامل 3459 نفر).
• همچنین اصلا مشخص نیست که فاویپیراویر در مقایسه با یک درمان ساختگی یا هر درمان ضدویروسی دیگر، نیاز افراد را به ونتیلاتور کاهش دهد (برگرفته از 8 مطالعه شامل 1383 نفر).
• در افرادی که نشانه‌های خفیف بیماری را دارند، استفاده از فاویپیراویر ممکن است احتمال نیاز به بستری شدن را در بیمارستان کاهش ندهد، اما تحقیقات بیشتری برای اطمینان لازم است (برگرفته از 4 مطالعه شامل 670 نفر).
• فاویپیراویر تاثیر نامشخصی بر مدت زمان لازم برای بهبودی افراد دارد، که با کاهش شدت بیماری آنها تعریف شد (برگرفته از 4 مطالعه شامل 721 نفر).
• به نظر می‌رسد فاویپیراویر در مقایسه با درمان ساختگی یا دیگر درمان‌های ضدویروسی، تفاوت بسیار کمی را در کاهش نیاز به درمان با اکسیژن ایجاد می‌کند (برگرفته از 2 مطالعه شامل 543 نفر).
• فاویپیراویر ممکن است منجر به بروز عوارض جانبی خفیف شود (از 18 مطالعه شامل 4699 نفر به دست آمد) اما به نظر نمی‌رسد که عوارض جانبی عمده یا شدید را ایجاد کند (برگرفته از 12 مطالعه شامل 3317 نفر).
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
اعتماد ما به شواهد مربوط به استفاده از فاویپیراویر محدود است زیرا افراد شرکت‌کننده در این مطالعات شدت بیماری متفاوتی را نشان داده و مطالعات حجم نمونه متفاوتی داشتند و نتایج متناقضی را گزارش کردند.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
مرور، شواهد را تا 18 جولای 2023 در نظر گرفت.
شواهد با قطعیت پائین تا بسیار پائین به این معنی است که ما نمی‌دانیم فاویپیراویر در افراد مبتلا به بیماری کووید-19، صرف‌نظر از شدت یا وضعیت بستری، موثر است یا خیر. درمان با فاویپیراویر ممکن است منجر به افزایش کلی در بروز عوارض جانبی شود اما می‌تواند منجر به بروز عوارض جانبی جدی نشود.
بیماری همه‌گیری کروناویروس 2019 (COVID-19) ناشی از سندرم حاد تنفسی شدید کروناویروس 2 (SARS-CoV-2)، همچنان نیروی کار خدمات سلامت و جوامع را در سراسر جهان به چالش می‌کشد. فاویپیراویر (favipiravir) توسط برخی از کارشناسان به عنوان درمان دارویی موثر و بی‌خطر برای استفاده در درمان کووید-19 پیشنهاد شد. اگرچه این دارو در کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) مورد ارزیابی قرار گرفته، هنوز مشخص نیست که نقش قطعی در درمان کووید-19 دارد یا خیر.
ارزیابی تاثیرات فاویپیراویر در مقایسه با عدم درمان، درمان حمایتی، یا دیگر درمان‌های آزمایشی ضدویروسی در افراد مبتلا به کووید-19 حاد.
تا تاریخ 18 جولای 2023، پایگاه ثبت مطالعات کووید-19 در کاکرین؛ MEDLINE؛ Embase؛ متون علمی جهانی کووید-19 سازمان جهانی بهداشت (WHO) در مورد بیماری کروناویروس و سه بانک اطلاعاتی دیگر را جست‌وجو کردیم.
به دنبال RCTهایی بودیم که اثربخشی و کارآمدی فاویپیراویر را در درمان افراد مبتلا به کووید-19 ارزیابی کردند.
از پروسیجرهای استاندارد روش‌شناسی (methodology) کاکرین برای جمع‌آوری و تجزیهوتحلیل داده‌ها استفاده کردیم. از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) برای ارزیابی قطعیت شواهد مربوط به هر پیامد استفاده کردیم.
تعداد 25 کارآزمایی را وارد کردیم که 5750 بزرگسال (اغلب افراد زیر 60 سال) را تصادفی‌سازی کردند. کارآزمایی‌ها در بحرین، برزیل، چین، هند، ایران، کویت، مالزی، مکزیک، روسیه، عربستان سعودی، تایلند، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا انجام شدند. اکثر شرکت‌کنندگان با بیماری خفیف تا متوسط (89%) در بیمارستان بستری بودند. بیست و دو مورد از 25 کارآزمایی نقش فاویپیراویر را در مقایسه با دارونما (placebo) یا مراقبت استاندارد بررسی کردند، در حالی که لوپیناویر/ریتوناویر (lopinavir/ritonavir) در دو کارآزمایی، و یومیفنوویر (umifenovir) در یک کارآزمایی مقایسه‌کننده بودند. اکثر کارآزمایی‌ها (24 مورد از 25) فاویپیراویر را با دوز 1600 میلی‌گرم یا 1800 میلی‌گرم دو بار در روز برای روز اول آغاز کردند، و سپس با دوز 600 میلی‌گرم تا 800 میلی‌گرم دو بار در روز ادامه دادند. طول دوره درمان از پنج تا 14 روز متغیر بود.
ما نمی‌دانیم که فاویپیراویر مورتالیتی به هر علتی (all-cause mortality) را در 28 تا 30 روز، یا در بیمارستان، کاهش می‌دهد یا خیر (خطر نسبی (RR): 0.84؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.49 تا 1.46؛ 11 کارآزمایی، 3459 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین). ما مطمئن نیستیم که فاویپیراویر پیشرفت وضعیت بیمار را به سمت نیاز به دریافت تهویه مکانیکی تهاجمی کُند کند (RR: 0.86؛ 95% CI؛ 0.68 تا 1.09؛ 8 کارآزمایی، 1383 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). فاویپیراویر ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در نیاز به بستری در بیمارستان (در صورت سرپایی بودن بیمار) ایجاد کند (RR: 1.04؛ 95% CI؛ 0.44 تا 2.46؛ 4 کارآزمایی، 670 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). ما مطمئن نیستیم که فاویپیراویر زمان لازم تا بهبود بالینی را کاهش دهد (تعریف‌شده به صورت زمان لازم تا کاهش 2 امتیازی در وضعیت بستری بیماران بر اساس مقیاس ترتیبی WHO) (نسبت خطر (HR): 1.13؛ 95% CI؛ 0.69 تا 1.83؛ 4 کارآزمایی، 721 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). فاویپیراویر ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در پیشرفت وضعیت بیمار به سمت دریافت اکسیژن درمانی ایجاد کند (RR: 1.20؛ 95% CI؛ 0.83 تا 1.75؛ 2 کارآزمایی، 543 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین). فاویپیراویر می‌تواند منجر به افزایش کلی در بروز عوارض جانبی شود (RR: 1.27؛ 95% CI؛ 1.05 تا 1.54، 18 کارآزمایی، 4699 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین)، اما ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در بروز عوارض جانبی جدی قابل انتساب به مصرف دارو شود (RR: 1.04؛ 95% CI؛ 0.76 تا 1.42؛ 12 کارآزمایی، 3317 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.