مهران: گروه مروری سکته مغزی در کاکرین (Cochrane Stroke) بیش از 70 مرور سیستماتیک را از مداخلات دارویی منتشر کرده که ممکن است بهبودی بیماران را پس از سکته مغزی بهبود بخشند. در این پادکست، «سیمیائو وو (Simiao Wu)» و «ژینگ هوآ (Xing Hua)»، هر دو از بیمارستان چین غربی (West China Hospital) در دانشگاه سیچوان (Sichuan University)، در چنگدو (Chengdu)، چین، در مورد به‌روزرسانی انجام شده در نوامبر 2021 پیرامون یکی از این مرورهای سیستماتیک بحث و تبادل نظر می‌کنند، که به بررسی اثرات تجویز مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین در بهبود سکته مغزی می‌پردازند.

مرکز کاکرین ایران صحبت‌های این دو نویسنده را ترجمه و ضبط کرده که می‌توانید آن را با صدای «شادی کلاهدوزان» و «مهران رضاخانی» بشنوید.

مهران: سلام. در ابتدا، می‌توانید درباره مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین یا SSRIها کمی برای ما توضیح دهید. اینکه آن‌ها چه هستند و چه عملکردی دارند؟ 

شادی: SSRIها دسته‌ای از داروها هستند که اغلب برای درمان اختلالات خلقی، از جمله مواردی که پس از سکته مغزی رخ می‌دهند، مانند افسردگی و اضطراب، تجویز و استفاده می‌شوند. آن‌ها عملکرد خود را با ایجاد تغییر در سطح مواد شیمیایی موجود در مغز انجام می‌دهند.

مهران: پس چرا بررسی اثربخشی آن‌ها زمانی که برای بیماران در حال بهبودی از سکته مغزی استفاده می‌شوند، مهم است و چرا مقاله مروری آن را به‌روز کردید؟

شادی: افزون بر فواید آن‌ها در بهبود خلق‌وخو، مطالعات کوچکی نیز انجام شده که نشان می‌دهند SSRIها ممکن‌است با ایجاد تاثیرات مستقیم بر مغز باعث بهبود در عملکرد حرکتی بیماران شوند. در نسخه 2019 این مرور کاکرین، مزایایی را از مصرف آن‌ها برای بهبود بیماران یافتیم اما زمانی که مطالعات دارای کیفیت پایین از متاآنالیز حذف شدند، این مزیت نیز دیگر مشاهده نشد. از آن زمان، دو مطالعه بزرگ، AFFINITY و EFFECTS، تکمیل و نتایج آن‌ها منتشر شده‌اند که انجام به‌روزرسانی بعدی را اجتناب‌ناپذیر و مهم می‌کنند تا ببینیم نتایج آن‌ها نتیجه‌گیری‌های ما را تغیر می‌دهند یا خیر. این گزارش به‌روز شده از شواهد علمی، به افزایش اطلاعات بیماران و پزشکان در تصمیم‌گیری برای استفاده روتین از SSRIها در سکته مغزی کمک می‌کند.

مهران: آیا شواهد مورد نیاز خود را پیدا کردید؟ آن‌ها درباره SSRIها در درمان سکته مغزی به ما چه می‌گویند؟

شادی: علاوه بر 63 مطالعه‌ای که در نسخه 2019 داشتیم، با افزودن دو مطالعه بزرگی که در بالا به آن‌ها اشاره شد و دیگر مطالعاتی را که در این زمینه یافتیم، اکنون 76 کارآزمایی بالینی را با مشارکت بیش از 13000 نجات‌یافته از سکته مغزی ظرف یک سال پس از وقوع این عارضه، در این مرور داریم. همه بیماران به‌طور تصادفی به درمان با یک SSRI در مقابل دارونما (placebo) یا دریافت مراقبت‌های معمول تقسیم شدند.

مهران: و این کارآزمایی‌ها در مورد اثرات SSRIها و میزان قابل اعتماد بودن آن‌ها چه اطلاعاتی را به ما می‌دهند؟

شادی: از 76 مطالعه در نظر گرفته‌ شده، شش مورد که در مجموع نزدیک به 6000 شرکت‌کننده را بررسی کردند، در معرض خطر پائین سوگیری (bias) در همه حوزه‌ها قرار داشتند. هر شش مطالعه یک SSRI را با نام فلوکستین ارزیابی کرده و لازم نبود که شرکت‌کنندگان برای ورود به مطالعه مبتلا به افسردگی بوده باشند. این مطالعات کیفیت بالایی داشته و نشان دادند که فلوکستین میزان بهبودی بیماران را پس از ابتلا به سکته مغزی افزایش نمی‌دهد که، این یافته با نتیجه‌گیری نسخه 2019 ما مطابقت داشت، اما شواهد جدید حاکی از آن است که داروی مذکور خطر ابتلا به افسردگی را در آینده و همچنین شدت افسردگی را تا حدود یک-چهارم کاهش می‌دهد. با این حال، فلوکستین منجر به کاهش ناتوانی یا وابستگی بیمار پس از وقوع سکته مغزی نشد.

مهران: در مورد جنبه‌های بی‌خطری تجویز دارو چطور؟ چه شواهدی پیرامون مشکلات و عوارض جانبی میان بیمارانی که از SSRIها استفاده کردند، وجود داشت؟

شادی: فلوکستین خطر بروز شکستگی‌های استخوانی را افزایش داده، احتمالا خطر بروز تشنج‌ها را بیشتر کرده و ممکن‌است خطر بروز مشکلات گوارشی را نیز افزایش دهد. برای دیگر عوارض جانبی، خطرات میان گروه دریافت‌کننده SSRI و کنترل مشابه بودند.

مهران: در مجموع، اگر بخواهیم یک پیام درباره استفاده از SSRIها برای بیماران مبتلا به سکته مغزی داشته باشیم، آن چه می‌تواند باشد؟

شادی: به زبان ساده، در حال حاضر هیچ اندیکاسیونی برای تجویز روتین فلوکستین به منظور کاهش ناتوانی و افزایش استقلال بیماران پس از وقوع سکته مغزی وجود ندارد. اگرچه فلوکستین خطر افسردگی را کاهش می‌دهد، منجر به افزایش خطر شکستگی‌های استخوانی نیز می‌شود.

مهران: از شما متشکرم. اگر علاقمندان به این موضوع مایل به خواندن مقاله مروری شما باشند، چطور می‌توانند آن را دریافت کنند؟

شادی: متن کامل این مرور به زبان انگلیسی و خلاصه آن به زبان فارسی به صورت آنلاین و رایگان در کتابخانه کاکرین به نشانی Cochrane Library dot com در دسترس قرار دارد. علاقمندان فقط کافی است به سایت کتابخانه کاکرین رفته و عبارت «مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین در بهبود سکته مغزی» را در کادر جست‌وجو تایپ کنند تا لینک مقاله مروری را بیابند.

Podcast translated by Mohammadhossein Ryan and edited by Shadi Kolahdoozan
Translated Podcast read and recorded by Shadi Kolahdoozan and Mehran Rezakhani