Wprowadzenie do pytania badawczego

Astma jest powszechnie występującym przewlekłym schorzeniem układu oddechowego występującym u dzieci i dorosłych. Pacjenci mogą doświadczać krótkotrwałego nasilenia jej objawów, często opisywanego jako zaostrzenie lub atak astmy. W terapii takich zaostrzeń najczęściej stosuje się intensyfikację leczenia farmakologicznego (np. podawanie glikokortykosteroidów doustnie przez kilka dni). Czasami zaostrzenia wywołane są przez infekcje np. wirusowe. Sporadycznie mogą one być spowodowane przez bakteryjne zapalenie płuc lub dróg oddechowych. Objawy infekcji bakteryjnej obejmują stwierdzenie w badaniu fizykalnym (przez lekarza;przyp.tłum.) osłuchowych trzeszczeń nad klatką piersiowej i odkrztuszanie dużej ilości bezbarwnej wydzieliny. Infekcja bakteryjna może być potwierdzona badaniami laboratoryjnymi, np. badaniami krwi, które jednak nie zawsze są dostępne w podstawowej opiece zdrowotnej (u lekarza rodzinnego). Infekcje wywołane przez bakterie mogą wymagać zastosowania antybiotyków.

W tym przeglądzie badań chcieliśmy dowiedzieć się, czy antybiotykoterapia jest bezpieczna i skuteczna u osób z zaostrzeniem astmy. Kolejnym powodem dokonania tego przeglądu były także obawy dotyczące nadmiernego zlecania antybiotyków przy zaostrzeniach.

Charakterystyka badań

Poszukiwaliśmy badań, w których porównywano dwie grupy osób z zaostrzeniem astmy: grupę, w której zastosowano jakikolwiek rodzaj i dawkę antybiotyku oraz grupę bez takiego leczenia. Do przeglądu włączyliśmy tylko takie badania, w których decydowano losowo o tym, kto otrzyma antybiotyk. Włączono badania zarówno z udziałem dzieci jak i dorosłych, bez względu na czas i miejsce prowadzonego leczenia.

Główne wyniki

Znaleźliśmy sześć badań obejmujących 681 osób dorosłych i dzieci z astmą. Dwa z nich przeprowadzono ponad 35 lat temu.

Ogólnie, znaleźliśmy niewiele danych potwierdzających skuteczność antybiotyków w łagodzeniu objawów astmy oraz ich wpływ na wyniki testów oddechowych w porównaniu z brakiem antybiotykoterapii. Nie możemy być jednak pewni tych wyników ze względu na małą ilość włączonych badań i osób w nich uczestniczących. Jeden z założonych przez nas głównych punktów końcowych - przyjęcie do oddziału intensywnej opieki medycznej lub intensywnego nadzoru - nie był analizowany we włączonych badaniach.

Nie możemy być także pewni, czy osoby przyjmujące antybiotyk miały więcej czy mniej działań niepożądanych. Tylko w przypadku 10 osób (5 otrzymujących antybiotyki oraz 5 otrzymujących placebo/nie otrzymujących antybiotyku) spośród 502 uczestników stwierdzono poważne działania niepożądane.

Nie znaleźliśmy wystarczających danych odnośnie innych punktów końcowych, takich jak przyjęcie do szpitala lub inne zaostrzenie choroby podczas okresu obserwacji.

W najbardziej aktualnym badaniu wykazano trudność w rekrutacji osób z astmą, ponieważ wiele z nich już przyjmowało antybiotyk i z tego powodu nie mogło wziąć udziału w badaniu.

Jakość danych naukowych

Ogólnie, mamy niskie zaufanie do danych naukowych zaprezentowanych w tym przeglądzie. Uważamy, że prawdopodobnie niektóre z badań nad stosowaniem antybiotyków w leczeniu zaostrzeń astmy pomimo przeprowadzenia nie zostały opublikowane, gdyż znaleźliśmy tak niewiele badań dotyczących tej ważnej kwestii. Nasze obawy dotyczą także możliwości odniesienia wyników do wszystkich osób z zaostrzeniem astmy, ponieważ w większości badań uczestników rekrutowano tylko spośród osób hospitalizowanych lub przyjętych na oddział ratunkowy. Dwa badania przeprowadzono wiele lat temu, natomiast leczenie astmy uległo istotnym zmianom w przeciągu ostatnich 30 lat. Ze względu na małą ilość odnalezionych badań, w pewnych przypadkach nie możemy stwierdzić, czy antybiotyki są bardziej, mniej lub tak samo skuteczniejsze jak brak antybiotykoterapii. Ostatecznie, mieliśmy pewne obawy dotyczące sposobu przeprowadzenia badań, i tak np. w jednym zarówno pacjenci jak i badacze wiedzieli kto przyjmuje antybiotyki a kto nie; mogło to wpłynąć na sposób zachowania zarówno pacjentów jaki badaczy.

Wnioski

Odnaleźliśmy bardzo ograniczone dane dotyczące skuteczności antybiotyków u osób z zaostrzeniem astmy, co powoduje, że wciąż jesteśmy niepewni ich stosowania. W szczególności, nie znaleźliśmy informacji dotyczących ważnych punktów końcowych tj. hospitalizacji oraz skutków ubocznych antybiotyków. Jednak poważne działania niepożądane zdarzały się bardzo rzadko w analizowanych przez nas badaniach.