Pytanie badawcze

Dokonaliśmy przeglądu danych dotyczących wpływu leczenia miejscowego oraz ogólnoustrojowego (leki doustne lub w postaci zastrzyku, działające na cały organizm) na wyprysk rąk w porównaniu z placebo (nieaktywne leczenie), brakiem leczenia, nośnikiem leku (składnikami nieaktywnymi, stanowiącymi część preparatu leczniczego) lub innym leczeniem. Włączyliśmy do przeglądu 60 randomizowanych badań (5469 uczestników) opublikowanych do kwietnia 2018 roku.

Wprowadzenie

Wyprysk to zapalenie skóry rąk, które może być spowodowane przez alergeny kontaktowe (tj. substancje powodujące reakcję alergiczną), takie jak substancje chemiczne stosowane w przemyśle gumowym, ale też czynniki zewnętrzne (np. substancje drażniące, takie jak woda lub detergenty). Wyprysk stwierdza się też u osób z skłonnościami do atopowego zapalenia skóry. Wyprysk rąk może powodować obniżenie jakości życia, a w konsekwencji wiele problemów związanych m.in. z pracą. Istnieją różne rodzaje tej choroby, do leczenia których można stosować odmienne metody leczenia miejscowego (kremy, maści lub płyny) i ogólnoustrojowego, ale ich skuteczność nie jest do końca poznana.

Charakterystyka badań

Większość uczestników stanowiły osoby po 18 roku życia z przewlekłym wypryskiem rąk (postaci od łagodnego do ciężkiego), które pozostawały w opiece ambulatoryjnej. Leczenie zwykle nie trwało dłużej niż 4 miesiące, a jego wyniki oceniano zazwyczaj po zakończeniu. Zbadano wiele różnych metod leczenia i porównano je z brakiem leczenia, wariantami tego samego leku, placebo lub nośnikiem leku. Firmy farmaceutyczne sfinansowały 22 badania.

Główne wyniki

Z powodu zróżnicowanej jakości badań i braku możliwości gromadzenia danych z badań dotyczących podobnych zabiegów, dostępne są jedynie ograniczone dane potwierdzające najlepszą metodę leczenia wyprysku rąk. Głównymi formami leczenia są kremy i maści z glikokortykosteroidami oraz fototerapia (naświetlanie promieniami UV), brak jednak wystarczających badań porównawczych w tym zakresie. Przedstawiamy poniżej wyniki najważniejszych porównań.

Kremy/maści z glikokortykosteroidami: propionian klobetazolu w piance prawdopodobnie pozwala na skuteczną kontrolę objawów wyprysku rąk w porównaniu z nośnikiem leku w ocenie uczestników (ocena dobra/bardzo dobra u 516 osób vs 222 na 1000), jednak w opinii przeprowadzających badania różnica między grupami była mniej istotna, dodatkowo odnotowano więcej działań niepożądanych podczas stosowania klobetazolu (u 178 osób w porównaniu z 79 na 1000 z grupy kontrolnej); wyniki oparto na danych naukowych umiarkowanej wiarygodności.

Mometazon (w postaci furoinanu) w kremie stosowany trzy razy w tygodniu może w niewielkim stopniu kontrolować objawy choroby (ocena przeprowadzających testy – dobra/bardzo dobra) w porównaniu do stosowania dwa razy w tygodniu, nie analizowano jednak kontroli objawów w ocenie uczestników. W obu badanych grupach zaobserwowano ścieńczenie skóry (niewiele przypadków; wyniki oparto na danych o niskiej wiarygodności).

Naświetlanie promieniami UV: porównano różne rodzaje naświetleń (tj. narażenia na promieniowanie). Leczenie miejscowe PUVA może poprawić kontrolę objawów choroby w ocenie przeprowadzających testy w porównaniu z terapią wąskim spektrum UVB (ocena dobra/ bardzo dobra u 400 osób versus 200 na 1000); nie jesteśmy jednak pewni tych wyników, ponieważ inne badania wskazują na małą skuteczność terapii PUVA lub jej brak. Ocena objawów przez uczestników nie została poddana analizie. W grupie terapii wąskim pasmem UVB 9 na 30 osób zgłosiło działania niepożądane (głównie zaczerwienienie) w porównaniu z żadną osobą z grupy PUVA (wszystkie wyniki oparto na danych umiarkowanie wiarygodnych).

Miejscowe inhibitory kalcyneuryny: osoby stosujące takrolimus mają prawdopodobnie większą szansę na kontrolę objawów w ocenie badaczy (ocena dobra/bardzo dobra u 14 na 14 badaczy) w porównaniu z osobami stosującymi nośnik (żaden badacz nie dał oceny dobrej lub bardzo dobrej w odniesieniu do kontroli objawów), ocena pacjentów dotycząca skuteczności kontroli objawów nie została zbadana. W grupie 14 osób stosujących takrolimus 4 osoby zgłosiły świąd skóry (dobrze tolerowany) w porównaniu z żadną osobą z grupy nośnika leku. W jednym niewielkim badaniu porównywano takrolimus z mometazonem, oba leki były dobrze tolerowane, nie dokonano jednak oceny skuteczności leczenia przez badaczy lub uczestników (wszystkie wyniki oparto na umiarkowanie wiarygodnych danych).

Doustne interwencje: cyklosporyna - doustny lek immunosupresyjny (lek hamujący odpowiedź immunologiczną organizmu) prawdopodobnie w niewielkim stopniu pomaga kontrolować objawy choroby w ocenie przeprowadzających test lub pacjentów (wynik dobry/bardzo dobry) w porównaniu z miejscowym betametazonem w kremie (glikokortykosteroid). Ryzyko działań niepożądanych, takich jak zawroty głowy, było podobne w grupach (wszystkie wyniki oparto na danych umiarkowanej wiarygodności).

Doustna alitretynoina (pochodna witaminy A, retynoid) w dawce 10 mg została oceniona przez 307 badaczy (na 1000) jako dobra/bardzo dobra w celu kontroli objawów w porównaniu z 194 osobami na 1000 w grupie placebo, natomiast dla dawki 30 mg było to 432 osób w porównaniu z 157 na 1000. Ocena skuteczności leku dokonana przez pacjentów dostarcza podobnych wyników (dane o dużej wiarygodności). Po zwiększeniu dawki alitretynoiny do 30 mg ryzyko bólu głowy było wyższe w porównaniu z placebo (74 versus 251 na 1000; dane o wysokiej wiarygodności), ale różnica między alitretynoiną w dawce 10 mg a placebo prawdopodobnie nie istnieje (na podstawie danych o umiarkowanej wiarygodności).

Jakość danych naukowych

Jakość danych przeważnie była umiarkowana, ale większość analiz opierała się na pojedynczych badaniach z małą liczbą uczestników, dlatego należy ostrożnie interpretować niektóre wyniki.