Kluczowe wnioski

W niniejszym przeglądzie wykazano, że w przypadku podostrego (średniookresowego) lub nieustępującego bólu szyi, przy obserwacji trwającej do 12 tygodni, masaż terapeutyczny w porównaniu z masażem pozorowanym prawdopodobnie powoduje niewielką lub żadną różnicę pod względem natężenia bólu, niepełnosprawności, jakości życia i skuteczności leczenia zgłaszanej przez uczestników. Możliwe skutki uboczne mogą obejmować dolegliwości bólowe związane z leczeniem.

Wprowadzenie

Ból szyi jest częstym schorzeniem u dorosłych, prowadzącym do ostrego (trwającego <4 tygodni), podostrego (4–12 tygodni) lub przewlekłego (>12 tygodni) bólu, niepełnosprawności i znacznych kosztów ekonomicznych. Może to prowadzić do bólu głowy wywodzącego się z szyi, przemieszczania się bólu do górnej części pleców i ramion oraz pojawienia się oznak osłabienia lub drętwienia ramion. Wpływ na niego mogą mieć kości, stawy, mięśnie, więzadła, ścięgna i nerwy, a ponadto mogą na niego oddziaływać czynniki społeczne, psychologiczne i osobiste.

Terapia masażem obejmuje ruch tkanek miękkich ciała poprzez dotyk manualny w celu zmniejszenia natężenia bólu i napięcia mięśni oraz rozluźnienia. Ponieważ masaż jest powszechnie stosowany, niedrogi i ma minimalne skutki uboczne, cieszy się dużym zainteresowaniem osób cierpiących na ból szyi.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Jakie są korzyści i zagrożenia związane z masażem w leczeniu ostrego, podostrego i przewlekłego bólu szyi (z współwystępującym bólem ramienia i głowy lub bez niego) lub bólu związanego z urazem kręgosłupa szyjnego u dorosłych? Czy dawka (częstotliwość w tygodniu, całkowita liczba tygodni, czas trwania sesji) masażu wpływa na wyniki?

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 33 badania, w których wzięło udział 1994 osób cierpiących na podostry i przewlekły ból szyi o nasileniu od umiarkowanego do bardzo silnego, w tym ból ramienia (6%), uraz kręgosłupa szyjnego (3%) lub ból głowy wywodzący się z szyi (9%). Nie znaleziono badań dotyczących ostrego bólu. W badaniach uczestniczyły głównie kobiety (70%) w wieku od 18 do 70 lat. Badania kliniczne przeprowadzono w warunkach ambulatoryjnych w Azji, Ameryce, Afryce, Europie i na Bliskim Wschodzie. Finansowanie, jeśli zostało zgłoszone (w 15% badań), pochodziło z ośrodków badawczych lub uniwersytetów. Uwzględniliśmy badania oceniające wiele technik masażu (z uciskiem niedokrwiennym, długotrwałym naciskiem na tkanki miękkie, będącym najczęstszą techniką), które różnią się sposobem, wielkością i intensywnością stosowanego ucisku oraz regularnością sesji. Nie uwzględniliśmy technik, które wykorzystywały do masażu narzędzia umożliwiające realizację leczenia, ani technik wykorzystujących energię inną niż dotyk.

W porównaniu z masażem pozorowanym, masaż terapeutyczny prawdopodobnie powoduje niewielką lub żadną różnicę w zakresie:

• natężenia bólu (poprawa o 3%): Osoby poddane pozorowanemu masażowi oceniły u siebie natężenie bólu na 20,55 punktu, podczas gdy osoby poddane masażowi terapeutycznemu oceniły je po zabiegu na 17,12 punktu. U osób, które korzystały z masażu terapeutycznego nastąpiła poprawa o 3,43 punktu (od 8,16 lepiej do 1,29 gorzej) w skali od 0 do 100 punktów, gdzie mniejszy wynik oznacza mniejsze natężenie bólu.

• niepełnosprawności funkcjonalnej (poprawa o 10%): Osoby, które poddały się pozorowanemu masażowi oceniły swoją niepełnosprawność funkcjonalną na 30,9 punktu. Osoby, które skorzystały z masażu terapeutycznego, oceniły swoją niepełnosprawność po zabiegu na 21,21 punktu. U osób korzystających z masażu nastąpiła poprawa o 9,69 punktu (od 17,57 lepiej do 1,81 punktów lepiej) w skali od 0 do 100, gdzie mniejszy wynik oznacza lepsze funkcjonowanie w zakresie niepełnosprawności.

• sukcesu leczenia zgłaszanego przez uczestników (poprawa o 11%): Osoby, które poddały się masażowi pozorowanemu, samodzielnie oceniły swój sukces leczenia na 3,1 punktu. Osoby, które poddały się masażowi terapeutycznemu, samodzielnie oceniły swój sukces leczenia na 2,3 punktu. Osoby, które korzystały z masażu, uzyskały lepszy wynik o 0,80 punktu (od 1,39 lepiej do 0,21 lepiej) w skali od 1 do 7 punktów, gdzie mniejszy wynik oznacza większą skuteczność leczenia w ocenie pacjenta.

• jakości życia związanej ze zdrowiem (poprawa o 5%): Osoby, które poddały się pozorowanemu masażowi oceniły swoją jakość życia na 43,2 punktu. Osoby korzystające z masażu terapeutycznego oceniły swoją jakość życia po zabiegu na 48,5 punktu. U osób korzystających z masażu nastąpiła poprawa o 5,30 punktu (poprawa od 8,24 punktu do 2,36) w skali od 0 do 100, gdzie wyższy wynik oznacza lepszą jakość życia.

• zadowolenia pacjentów i ciężkich działań niepożądanych - te wyniki nie zostały zgłoszone.

• mniejszych działań niepożądanych - mniejsze działania niepożądane były słabo zgłaszane; były takie same jak w przypadku masażu pozorowanego i obejmowały niewielkie tymczasowe skutki, tj. łagodną bolesność związaną z zabiegiem.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?

Mamy niewielką pewność co do naszych ustaleń, że masaż terapeutyczny zapewnia niewielkie lub żadne korzyści pod względem łagodzenia natężenia bólu, niepełnosprawności, jakości życia i zgłaszanego przez uczestników sukcesu leczenia w porównaniu z masażem pozorowanym. Możliwe jest, że osoby biorące udział w badaniach były świadome tego, jakie leczenie otrzymują. Uważamy, że te błąd systematyczny mógł doprowadzić do przeszacowania lub niedoszacowania wielkości zgłaszanego efektu. Występowanie działań niepożądanych nie było powszechnie zgłaszane. Liczba uczestników większości badań była niewielka. Konieczne jest ukierunkowanie planowania badań z większą liczbą uczestników, odpowiednimi dawkami masażu i kontrolowaniem błędu systematycznego w badaniach.

Na ile aktualne są przedstawione dane naukowe?

Przeszukaliśmy bazy danych do 1 października 2023 r.