Wprowadzenie

W krajach zachodnich kamica pęcherzyka żółciowego występuje u około 10-15% dorosłej populacji. Każdego roku u 1-4% chorych występują objawy tej choroby. Usunięcie pęcherzyka żółciowego (cholecystektomia) jest główną metodą leczenia u chorych z objawową kamicą pęcherzyka żółciowego. W samych Stanach Zjednoczonych corocznie wykonuje się ponad pół miliona cholecystektomii. Cholecystektomia laparoskopowa (usunięcie pęcherzyka żółciowego przez niewielkie nacięcie w ścianie brzucha) jest obecnie zalecaną metodą cholecystektomii.

Chirurgia laparoskopowa jest mniej bolesna niż usunięcie pęcherzyka żółciowego metodą otwartą, jednak ból pooperacyjny jest jednym z głównych powodów opóźnionego wypisu ze szpitala po cholecystektomii laparoskopowej. Podawanie leków przeciwbólowych może być skuteczną metodą zmniejszenie natężenia bólu po cholecystektomii laparoskopowej. Różne rodzaje środków przeciwbólowych obejmują: leki zmniejszające odpowiedź zapalną (niesteroidowe leki przeciwzapalne, NSLPZ), do których zalicza się leki dostępne bez recepty (takie jak paracetamol, ibuprofen) oraz te, które dostępne są wyłącznie na receptę (np. diklofenak); opioidy takie jak kodeina i morfina, a także niektóre leki przeciwbólowe, które stosuje się w leczeniu drgawek, ale mają również zdolność do zmniejszania natężenia bólu, takie jak gabapentyna i pregabalina. Dwie ostatnie grupy leków dostępne są tylko na receptę, z wyjątkiem kodeiny w małych dawkach w niektórych krajach. Korzyści i szkody rutynowego podawania leków przeciwbólowych u osób poddawanych cholecystektomii laparoskopowej nie są znane. Staraliśmy się odpowiedzieć na te pytania przeprowadzając przegląd literatury medycznej oraz analizując uzyskane dane pochodzące z oceniających korzyści badań z randomizacją (w których pacjentów przydziela się losowo do jednej z 2 lub więcej grup) i badań porównawczych bez randomizacji, w których oceniano działania niepożądane związane z leczeniem. Porównaliśmy rutynowe stosowanie leków przeciwbólowych z ich nieregularnym stosowaniem (podawanie w razie potrzeby) oraz z innego rodzaju środkami przeciwbólowymi.

Charakterystyka badań

Odnaleźliśmy 25 badań z randomizacją, obejmujących 2505 pacjentów poddanych cholecystektomii laparoskopowej. Większość pacjentów uczestniczących w badaniach obciążona była małym ryzykiem związanym z podaniem znieczulenia podczas planowej cholecystektomii laparoskopowej. Przydział pacjentów do grupy, w której otrzymywali różne środki przeciwbólowe (lub ich nie otrzymywali) przeprowadzano za pomocą metody podobnej do rzutu monetą, dzięki czemu porównywane metody leczenia stosowano u pacjentów, którzy byli podobni najbardziej jak to było możliwe. Celem leczenia we wszystkich włączonych badaniach było zmniejszenie natężenie bólu po cholecystektomii laparoskopowej, zanim pacjent zgłosił odczuwanie bólu. W większości badań dozwolone było przyjmowanie dodatkowych leków przeciwbólowych w razie potrzeby.

Najważniejsze wyniki

W 3 badaniach (obejmujących 183 pacjentów), w których oceniano ryzyko zgonu, w żadnej z badanych grup nie odnotowano zgonu. Oszacowanie różnic między grupami dotyczących ryzyka poważnych powikłań było nieprecyzyjne. W żadnym z badań nie przedstawiono danych dotyczących jakości życia oraz czasu potrzebnego do powrotu do normalnej aktywności. Oszacowania różnic pod względem długości pobytu w szpitalu i czasu potrzebnego do powrotu do pracy były we wszystkich dostępnych porównaniach nieprecyzyjne. Natężenie bólu, mierzone za pomocą wzrokowej skali analogowej (oceniającej natężenie bólu w zakresie od 1 do 10) między 4. i 8. oraz 9. i 24. godziną od przyjęcia leku, było mniejsze u pacjentów, którzy otrzymywali leki przeciwbólowe, w porównaniu z grupą kontrolną. Jest to niewielkie zmniejszenie natężenia bólu, porównywalne z uzyskiwanym za pomocą innych metod, takich jak np. zastosowanie leków znieczulających miejscowo (leki, które znieczulają cześć ciała, podobne do tych używanych przez stomatologa w celu zmniejszenia odczuwania bólu) w trakcie zabiegu operacyjnego. Podsumowując, różne leki przeciwbólowe zmniejszają natężenie bólu u chorych obciążonych małym ryzykiem związanym z podaniem znieczulenia podczas planowej cholecystektomii laparoskopowej. Jednak decyzja o zastosowaniu tych leków powinna uwzględniać klinicznie mało istotne zmniejszenie natężenia bólu oraz niepewne dane naukowe dotyczące ryzyka wystąpienia poważnych objawów niepożądanych związanych ze stosowaniem wielu z tych leków.

Jakość danych naukowych

Ogólna jakość danych naukowych była bardzo niska.

Przyszłe badania

Konieczne jest przeprowadzenie dalszych badań. Badania te powinny obejmować ocenę takich punktów końcowych jak: jakość życia, czas potrzebny do powrotu do normalnej aktywności, czas potrzebny do powrotu do pracy, które są ważne dla pacjentów poddawanych cholecystektomii laparoskopowej oraz dla osób, które zapewniają środki finansowe na leczenie.