Wprowadzenie

Stwardnienie rozsiane (SM) to przewlekła choroba ośrodkowego układu nerwowego, na którą cierpi ok. 2,5 miliona osób na całym świecie. Chociaż nieznane są dokładne przyczyny choroby, przyjmuje się, że SM wiąże się z nieprawidłową reakcją odpornościową (immunologiczną) w ośrodkowym układzie nerwowym. W zależności od nasilenia choroby, u chorych na SM mogą występować różne ograniczenia, np. siły i wytrzymałości mięśniowej, także mięśni potrzebnych do oddychania (mięśni oddechowych). Siła mięśni oddechowych wiąże się ze zdolnością funkcjonowania chorych i podejmowania przez nich wysiłku fizycznego, a osłabienie mięśni oddechowych może prowadzić do mniej efektywnego kaszlu, co z kolei może spowodować zachłystowe zapalenie płuc (wskutek wciągnięcia do dróg oddechowych jedzenia, śliny lub innych płynów zamiast ich połknięcia) czy nawet ostrą niewydolność oddechową. Te powikłania ze strony układu oddechowego są częstą przyczyną zgonów chorych na SM. Ćwiczenie mięśni oddechowych może poprawić oddychanie i efektywność kaszlu.

Charakterystyka badań

Przeszukaliśmy elektroniczne bazy danych pod kątem badań z randomizacją (uczestnicy są losowo przydzielani do leczenia lub grupy kontrolnej), opublikowanych do 3 lutego 2017 r., w których badano efekty ćwiczenia mięśni oddechowych u chorych na SM. Dodatkowo skontaktowaliśmy się z ekspertami w tej dziedzinie, żeby znaleźć dodatkowe badania.

Główne wyniki

Znaleźliśmy sześć badań, w których wzięło udział 195 chorych na SM. Ćwiczenia składały się z dwóch lub trzech zestawów po 10-15 powtórzeń, wykonywanych dwa razy dziennie przez co najmniej trzy dni w tygodniu, a interwencje trwały od sześciu tygodni do trzech miesięcy. Okres obserwacji wahał się w badaniach: od braku długotrwałej obserwacji do sześciu miesięcy. W dwóch z włączonych badań sprawdzano ćwiczenia mięśni wdechowych z użyciem przenośnego urządzenia Threshold PEP, które zwiększa opór strumienia powietrza w czasie wdechu lub wydechu. W trzech badaniach sprawdzano wpływ ćwiczeń mięśni wydechowych z użyciem urządzenia Threshold PEP, a w jednym badaniu sprawdzano wpływ ćwiczeń oddechowych. Stwierdziliśmy korzystny wpływ ćwiczeń mięśni wdechowych na poprawę przewidywanego maksymalnego ciśnienia wdechowego, ale nie na poprawę zmierzonego maksymalnego ciśnienia wdechowego. Nie wykazaliśmy żadnego wpływu tych ćwiczeń na maksymalne ciśnienie wydechowe. Tylko w jednym badaniu sprawdzano jakość życia, ale nie wykazano żadnego efektu; w dwóch badaniach zmierzono zmęczenie i też nie wykazano żadnych różnic między grupą leczoną i kontrolną. Wycofało się osiemnastu uczestników (10%). W żadnym badaniu nie stwierdzono poważnych zdarzeń niepożądanych.

Jakość danych naukowych

Sześć badań spełniających warunki włączenia do tego przeglądu było małych, dlatego moc statystyczna była niska, a wyniki analiz mniej precyzyjne. Ponadto badania różniły się pod względem rodzaju ćwiczeń mięśni oddechowych i ich dawki/intensywności, ale też nasilenia SM. Co więcej, nie mogliśmy przeanalizować wpływu ćwiczeń na efektywność kaszlu, ryzyko wystąpienia zapalenia płuc lub jakość życia, ponieważ we włączonych badaniach nie sprawdzano wpływu ćwiczeń na te skutki zdrowotne, mimo że są one ważne dla pacjentów, opiekunów i pracowników służby zdrowia. Ogólnie rzecz biorąc, przegląd ten dostarcza danych o niskiej jakości wskazujących, że ćwiczenia mięśni wdechowych poprawiają przewidywaną siłę tych mięśni u chorych na SM. Nie wykazaliśmy żadnego wpływu ćwiczeń na mięśnie wydechowe. Potrzebne jest więcej badań o dobrej jakości dotyczących ćwiczeń mięśni oddechowych u chorych na SM.