Pytanie badawcze

Jak skuteczne są programy higieny jamy ustnej skierowane do osób z niepełnosprawnością intelektualną?

Wprowadzenie

Usuwanie płytki nazębnej poprzez codzienne szczotkowanie zębów odgrywa ważną rolę w zapobieganiu próchnicy zębów i chorobom dziąseł, dwóm głównym przyczynom utraty zębów. Szczotkowanie zębów jest umiejętnością, która może być trudna dla osób z niepełnosprawnością intelektualną. Osoby te mogą wymagać pomocy, a ich opiekunowie mogą potrzebować szkolenia w zakresie jej udzielania.

Charakterystyka badań

Przeanalizowano badania opublikowane do 4 lutego 2019 roku. Przegląd objął 34 badania, w których udział wzięło 1795 osób z niepełnosprawnością intelektualną i 354 opiekunów. W 19 badaniach uczestnicy zostali losowo przydzieleni do dwóch lub więcej grup (badanie z randomizacją). Pozostałe 15 badań to badania bez randomizacji.

Oceniono różne sposoby poprawy higieny jamy ustnej u osób z niepełnosprawnością intelektualną: specjalne manualne szczoteczki do zębów; elektryczne szczoteczki do zębów; szkolenia w zakresie higieny jamy ustnej dla opiekunów; szkolenia w zakresie higieny jamy ustnej dla osób z niepełnosprawnością intelektualną; zmianę harmonogramu wizyt dentystycznych i nadzorowanie szczotkowania zębów; wykorzystanie dyskusji na temat zdjęć klinicznych jako motywacji; zróżnicowanie częstotliwości szczotkowania zębów u osób z niepełnosprawnością intelektualną; stosowanie produktów wybarwiających płytkę nazębną oraz indywidualnych planów pielęgnacji jamy ustnej.

W badaniach oceniono stan zapalny dziąseł (czerwone, opuchnięte dziąsła) oraz ilość płytki nazębnej. W niektórych badaniach oceniono wiedzę, zachowanie, postawę i poczucie własnej skuteczności opiekunów w zakresie higieny jamy ustnej, a także nawyki i umiejętności osób z niepełnosprawnością intelektualną w tym zakresie. Próchnica oraz jakość życia nie zostały poddane ocenie. Badania pogrupowano według czasu, po jakim mierzono wyniki: krótkoterminowe (trwające 6 tygodni lub mniej), o średnim czasie trwania (od 6 tygodni do 12 miesięcy) oraz długoterminowe (powyżej 12 miesięcy).

Główne wyniki

W badaniach o średnim czasie trwania stwierdzono, że specjalna manualna szczoteczka do zębów (trójgłowicowa szczoteczka Superbrush), używana przez opiekunów, może być skuteczniejsza pod względem zmniejszania stopnia zaawansowania zapalenia dziąseł i być może także płytki nazębnej u osób z niepełnosprawnością intelektualną, w porównaniu ze stosowaniem zwykłej manualnej szczoteczki do zębów, aczkolwiek nie zaobserwowano tego w okresie krótkoterminowym.

W badaniach o średnim czasie trwania nie odnotowano różnicy między efektami używania szczoteczek elektrycznych i manualnych przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną lub przez ich opiekunów w celu zwalczania zapalenia dziąseł lub płytki nazębnej. Wyniki badań krótkoterminowych były niejednoznaczne.

W badaniach o średnim czasie trwania wykazano, że szkolenie opiekunów w zakresie szczotkowania zębów osób z niepełnosprawnością intelektualną mogło przyczynić się do poszerzenia wiedzy opiekunów na temat higieny jamy ustnej.

Badania krótkoterminowe wykazały, że szkolenie osób z niepełnosprawnością intelektualną w zakresie szczotkowania zębów mogło przyczynić się do zmniejszenia ilości płytki nazębnej.

W okresie długoterminowym stwierdzono, że regularnie zaplanowane wizyty kontrolne w gabinecie stomatologicznym i nadzorowanie szczotkowania zębów między wizytami mogły bardziej niż standardowa higiena jamy ustnej zmniejszyć stan zapalny dziąseł oraz ilość płytki nazębnej.

Omawianie zdjęć klinicznych wybarwionej płytki nazębnej uczestników w celu zmotywowania ich do dokładniejszego szczotkowania zębów nie przyczyniło się do zmniejszenia ilości płytki nazębnej.

W badaniach krótkoterminowych wykazano, że codzienne szczotkowanie wykonywane przez studenta stomatologii może być skuteczniejsze pod względem zmniejszania ilości płytki nazębnej niż profesjonalne szczotkowanie wykonywane raz lub dwa razy w tygodniu.

Stosowanie pasty do zębów zawierającej środek wybarwiający płytkę nazębną oraz zindywidualizowane plany higieny jamy ustnej zostały ocenione w badaniu bez randomizacji, którego wyniki sugerują, że takie działania mogą przynosić korzyści.

Tylko jedno badanie miało na celu formalny pomiar negatywnych skutków ubocznych. Jednak w większości badań stwierdzono, że działania niepożądane nie wystąpiły. W niektórych badaniach zauważono, że niektóre osoby miały trudności w posługiwaniu się elektrycznymi lub specjalnymi manualnymi szczoteczkami do zębów.

Wiarygodność danych naukowych

Mimo tego, że korzyści płynące z niektórych interwencji w zakresie higieny jamy ustnej u osób z niepełnosprawnością intelektualną są potwierdzone naukowo, nie jest jasne, co one faktycznie oznaczają dla higieny jamy ustnej lub zdrowia jamy ustnej danej osoby. Wiarygodność danych naukowych jest głównie niska lub bardzo niska, więc przyszłe badania mogą zmienić powyższe ustalenia. Dowody o umiarkowanej pewności (co do wiarygodności zaobserwowanego efektu - przyp. tłum.) dotyczą tylko jednego ustalenia: w badaniach trwających od 6 tygodni do 12 miesięcy, elektryczne i manualne szczoteczki do zębów mogą posiadać zbliżoną skuteczność w zakresie zmniejszania stanu zapalnego dziąseł u osób z niepełnosprawnością intelektualną. Potrzeba więcej dokładniejszych badań, aby w pełni poddać ocenie interwencje, które są obiecujące i dają nadzieję na poprawę higieny jamy ustnej u osób z niepełnosprawnością intelektualną, oraz aby potwierdzić, które z nich są nieskuteczne. W międzyczasie, w oparciu o ten przegląd, należy ostrożnie zmieniać obecne przyzwyczajenia, a decyzje dotyczące pielęgnacji jamy ustnej należy podejmować na podstawie fachowej wiedzy oraz potrzeb i preferencji osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich opiekunów.