پیام‌های کلیدی
- مصرف دوزهای بالای (بیش از 1000 میلی‌گرم) مکمل‌های کلسیم در دوران بارداری ممکن است تولد نوزادان را پیش از هفته 37 بارداری اندکی کم کند. احتمالا هیچ تفاوتی در عوارض جانبی وجود نداشت، اگرچه داده‌های کمی را برای این موضوع پیدا کردیم.
- به نظر می‌رسد هیچ کاهشی در تعداد نوزادان متولد شده پیش از هفته 34 بارداری یا تعداد نوزادان با وزن کم هنگام تولد وجود نداشت. اینها نوزادانی هستند که به دلیل تولد نارس، سلامت آنها به شدت آسیب می‌بیند.
- تاثیر مصرف مکمل‌های کلسیم توسط مادران در دوران بارداری بر سلامت نوزادان و مادر احتمالا اندک است. برای اطمینان بیشتر از داده‌ها و بررسی عوارض جانبی، به انجام مطالعات بیشتری نیاز است.
چرا مکمل‌های کلسیم در دوران بارداری مصرف می‌شوند؟
اغلب به زنان باردار توصیه می‌شود که کلسیم اضافی مصرف کنند، اما متخصصان مختلف سلامت اغلب دوزهای متفاوتی را توصیه می‌کنند. کلسیم برای رشدونمو نوزادان و جنین در رحم بسیار مهم است. مصرف کلسیم کمکی ممکن است سلامت نوزادان را بهبود بخشد و بر خود مادر نیز تاثیر بگذارد. مصرف مکمل کلسیم ممکن است به ادامه بارداری و کاهش تعداد نوزادان نارس (preterm یا premature) کمک کند. با این حال، می‌تواند عوارض جانبی نیز ایجاد کند. نوزادانی که نارس متولد می‌شوند (در هفته‌های کمتر از 37 بارداری (یعنی 37 هفته از آخرین قاعدگی زن)) در مقایسه با نوزادانی که در موعد مقرر (term) متولد می‌شوند، با مشکلات سلامت بیشتری دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این امر به ویژه برای نوزادانی صادق است که کمتر از هفته 34 بارداری به دنیا می‌آیند (یا نوزادانی با وزن کم هنگام تولد) و می‌توانند مشکلات جدی سلامت داشته باشند. بنابراین اگر مکمل‌های کلسیم بتواند تعداد نوزادان نارس را کاهش دهند، ممکن است بر سلامت نوزادان نیز تاثیر بگذارند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما پرسیدیم که مکمل‌های کلسیم که مادران در دوران بارداری مصرف می‌کنند، باعث کاهش تعداد نوزادان نارس یا کاهش تعداد نوزادان با وزن کم هنگام تولد (کمتر از 2500 گرم) می‌شوند یا خیر. ما همچنین پرسیدیم که ممکن است عوارض جانبی برای نوزادان یا مادران آنها ایجاد کنند. ما مطالعات روی مادران مبتلا به فشار خون بالا را حذف کردیم، زیرا این مورد توسط دیگر مرورهای کاکرین پوشش داده شدند.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
این یک نسخه به‌روز شده از مروری است که نخستین‌بار در سال 2015 منتشر شد. ما 19 مطالعه را با داده‌های مرتبط با مرور خود پیدا کردیم، که شامل 16,625 مادر و نوزادانشان بودند. مطالعات در تعداد زیادی از کشورها انجام شدند. بزرگترین مطالعه شامل 8325 مادر و نوزاد، و کوچکترین آنها شامل 23 مادر و نوزاد بودند. مطالعات واردشده عموما از کیفیت خوبی برخوردار بودند، عمدتا از کلسیم با دوز بالا استفاده کردند، و به داده‌ها نسبتا اطمینان داریم.
ما دریافتیم که مکمل‌های کلسیم احتمالا تعداد نوزادان متولد شده را پیش از 37 هفته اندکی کاهش می‌دهند (11 مطالعه، 15,379 مادر و نوزاد). با این حال، احتمالا تفاوتی در تعداد نوزادان متولد شده پیش از 34 هفته وجود نداشت (3 مطالعه، 5569 مادر و نوزاد). این مکمل‌ها ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر وزن کم هنگام تولد نوزاد داشته باشند (6 مطالعه، 14,162 مادر و نوزاد). مادرانی که کلسیم اضافی مصرف کردند، عوارض جانبی مشابهی را با مادرانی گزارش کردند که کلسیم مکمل مصرف نکردند. با این حال، فقط چند مطالعه در مورد عوارض جانبی گزارشی را ارایه کردند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
اعتماد ما به شواهد فقط در حد متوسط است، زیرا به نظر می‌رسد تاثیر کلسیم میان مطالعات کمی متفاوت باشد. مطالعات همچنین فقط به دوزهای بالای کلسیم محدود شدند و مطالعات کمی در مورد عوارض جانبی گزارش دادند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
این مرور، در واقع مطالعه قبلی را به‌روز می‌کند. شواهد تا دسامبر 2022 به‌روز است.
این مرور نشان می‌دهد که مصرف مکمل کلسیم احتمالا وقوع زایمان زودهنگام را پیش از 37 هفته کاهش می‌دهد. مصرف مکمل کلسیم هیچ مزیت بیشتری را برای زایمان زودهنگام پیش از 34 هفته یا پیشگیری از وزن کم نوزاد هنگام تولد ایجاد نمی‌کند.
انجام کارآزمایی‌های بزرگ چند مرکزی برای تشخیص تاثیر مکمل‌های کلسیم بر وزن جنین هنگام تولد و زایمان زودهنگام پیش از هفته 34، به عنوان پیامدهای اولیه، مورد نیاز است. انجام تحقیقات بیشتر در مورد بررسی تاثیرات کوتاه‌مدت و طولانی‌مدت مصرف مکمل کلسیم نیز مفید خواهد بود.
امروزه مشخص شده که تغذیه مادر در دوران بارداری بر رشد و تکامل جنین تاثیر می‌گذارد. توصیه می‌شود که زنان در دوران بارداری و شیردهی مصرف کلسیم خود را افزایش دهند، اگرچه دوز توصیه‌شده بین متخصصان، متفاوت است. در حال حاضر، هیچ اتفاق نظری در مورد نقش مصرف روتین مکمل‌های کلسیم در زنان باردار، به جز برای پیشگیری یا درمان هیپرتانسیون، وجود ندارد.
تعیین تاثیر مصرف مکمل کلسیم بر پیامدهای مادر، جنین و نوزاد، به استثنای زنانی با بارداری چند قلو (به غیر از پیشگیری یا درمان هیپرتانسیون)، از جمله وقوع عوارض جانبی.
پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه بارداری و زایمان در کاکرین (شامل نتایج جست‌وجوهای جامع در CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ CINAHL، دو پایگاه ثبت کارآزمایی و مجموعه مقالات کنفرانس‌های مربوطه) را در 3 دسامبر 2022 جست‌وجو کردیم. همچنین به جست‌وجو در فهرست منابع مطالعات بازیابی‌شده پرداختیم.
همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) منتشرشده، منتشرنشده و در حال انجامی را در نظر گرفتیم که پیامدهای مادر، جنین و نوزاد را در زنان بارداری که مکمل کلسیم دریافت کردند، با دریافت دارونما (placebo) یا عدم درمان مقایسه کردند. RCTهای خوشه‌ای (cluster) برای ورود به مرور واجد شرایط بودند، اما هیچ موردی شناسایی نشد. شبه-RCTها و مطالعات متقاطع (cross-over) برای ورود به این مرور واجد شرایط نبودند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم کارآزمایی‌ها را برای ورود به این مرور ارزیابی کردند. حداقل یک نویسنده مرور، کارآزمایی‌های واجد شرایط را از نظر قابل اعتماد بودن بررسی کرد، و در مواردی که این مساله برای وی محرز نبود، با نویسنده دیگر مرور مشورت کرد. دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم، کارآزمایی‌ها را برای خطر سوگیری (bias) ارزیابی کرده، داده‌ها را استخراج کرده و صحت (accuracy) آنها را بررسی کردند. قطعیت شواهد را با استفاده از سیستم درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) بررسی کردیم.
بیست و یک مطالعه معیارهای ورود را داشتند، اما فقط 19 مطالعه داده‌های خود را به اشتراک گذاشتند. این 19 کارآزمایی 17,370 زن را وارد کردند، که 16,625 زن در آنالیزهای نهایی شرکت داده شدند. کارآزمایی‌ها عموما در معرض خطر پائین سوگیری برای تصادفی‌سازی و پنهانسازی تخصیص (allocation concealment) بودند. ما سه پیامد را برای ارزیابی GRADE انتخاب کردیم: زایمان زودهنگام کمتر از 37 هفته، زایمان زودهنگام کمتر از 34 هفته، و وزن کم نوزاد هنگام تولد (کمتر از 2500 گرم).
همه کارآزمایی‌ها مصرف مکمل کلسیم را با دارونما (placebo) یا عدم درمان مقایسه کرده، و 17 کارآزمایی کلسیم با دوز بالا (بیش از 1000 میلی‌گرم/روز) را مقایسه کردند.
مصرف مکمل کلسیم احتمالا خطر زایمان زودهنگام را در کمتر از 37 هفته اندکی کاهش می‌دهد (میانگین خطر نسبی (RR): 0.80؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.65 تا 0.99؛ 11 کارآزمایی، 15,379 زن؛ شواهد با قطعیت متوسط)، اما ممکن است تاثیر کمی بر خطر زایمان زودهنگام کمتر از 34 هفته (میانگین RR؛ 1.03؛ 95% CI؛0.79 تا 1.35؛ 3 کارآزمایی؛ 5569 زن؛ شواهد با قطعیت متوسط) داشته باشد، و تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر وزن کم نوزاد هنگام تولد (کمتر از 2500 گرم) بگذارد (میانگین RR؛ 0.93؛ 95% CI؛ 0.81 تا 1.07؛ 6 کارآزمایی؛ 14,162 زن؛ شواهد با قطعیت پائین؛ 1 مطالعه وزن کم نوزاد هنگام تولد (کمتر از 2500 گرم) را گزارش کرد، اما 0 مورد در هر دو گروه رخ داد. بنابراین، RR و CIها از 5 مطالعه به جای 6 مطالعه محاسبه شدند). سطح قطعیت شواهد را برای عدم دقت (imprecision) (CIهای گسترده که از خط عدم تاثیر عبور می‌کنند) و ناهمگونی (heterogeneity) (سطوح بالای ناهمگونی میان مطالعات) کاهش دادیم. هیچ شواهدی وجود نداشت مبنی بر اینکه مصرف مکمل کلسیم تاثیری بر افزایش وزن مادر در دوران بارداری داشت؛ باعث افزایش تراکم استخوان در زنان باردار شد؛ میزان محدودیت رشد داخل رحمی را کم کرد؛ مورتالیتی پری‌ناتال را کاهش داد؛ مرده‌زایی یا مرگ جنین را کم کرد؛ باعث افزایش قد نوزاد هنگام تولد یا دور سر جنین شد؛ و عوارض جانبی را مانند خونریزی پس از زایمان، سنگ‌های صفراوی، نشانه‌های گوارشی، سردرد، سنگ‌های ادراری، عفونت مجاری ادراری (UTI) یا اختلال در عملکرد کلیه بیشتر کرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.