پیشینه
درماتیت سبورئیک (seborrhoeic dermatitis) یک بیماری التهابی مزمن پوستی است که در سرتاسر جهان دیده می‌شود، و با بثورات پوستی با درجات مختلف قرمزی، پوسته‌پوسته شدن و خارش همراه است. این وضعیت افرادی را از هر دو جنس تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما بین مردان شایع‌تر است. این بیماری معمولا پس از بلوغ شروع شده و می‌تواند در صورت بروز بثورات در نواحی قابل توجه پوست، منجر به ناراحتی شخصی و مشکلات زیبایی شود. داروهایی که علیه قارچ‌ها عمل می‌کنند، یا عوامل ضدقارچ، معمولا به تنهایی یا به صورت ترکیبی استفاده می‌شوند.
سوال مطالعه مروری
آیا درمان‌های ضدقارچ که به صورت موضعی روی پوست استعمال می‌شوند، بثورات و خارش ناشی از درماتیت سبورئیک را برطرف می‌کنند؟
ویژگی‌‌های مطالعه
تعداد 51 مطالعه را با 9052 شرکت‌کننده در این مرور گنجاندیم. کارآزمایی‌ها عموما چهار هفته طول کشیدند، و تعداد کمی از کارآزمایی‌ها طولانی‌تر بودند. در مجموع، در 24 مطالعه، شرکت‌های دارویی مشارکت داشتند، که شامل حمایت مالی یا استخدام پژوهشگران بود.
نتایج کلیدی
شرکت‌کنندگانی که کتوکونازول (ketoconazole) مصرف کردند، 31% کمتر از کسانی که دارونما (placebo) دریافت کردند، دچار نشانه‌هایی بودند که تا چهار هفته پیگیری ادامه یافتند. این نتیجه در هشت مطالعه با 2520 شرکت‌کننده مشاهده شد، اما تنوع زیادی میان مطالعات وجود داشت. کتوکونازول به اندازه استروئیدها موثر بود اما میزان بروز عوارض جانبی آن 44% کمتر گزارش شد. سیکلوپیروکس (ciclopirox) بدون ایجاد عوارض جانبی بیشتر، در دستیابی به پاک‌سازی بالینی بثورات پوستی به میزان 21% موثرتر از دارونما بود. تاثیر درمان بر نشانه‌های قرمزی، خارش یا پوسته‌پوسته شدن پوست چندان مشخص نبود. شواهد به دست آمده برای اثبات برتری یک داروی ضدقارچ بر دیگر داروهای ضدقارچ کافی نبود، اما این نتیجه‌گیری بر اساس تعداد محدودی مطالعه صورت گرفت. کتوکونازول و سیکلوپیروکس از جمله داروهای ضدقارچ هستند که به صورت دقیق مورد بررسی قرار گرفته و نسبت به دارونما موثرتر هستند. دیگر داروهای ضدقارچ ممکن است تاثیرات مشابهی داشته باشند، اما داده‌های کافی برای تایید این موضوع وجود ندارد.
عوارض جانبی شایع عبارتند از افزایش قرمزی یا خارش پوست، احساس سوزش و ریزش مو.
هیچ مطالعه‌ای کیفیت زندگی را اندازه‌گیری نکرد. فقط یک مطالعه درصد تبعیت از درمان را در گروه‌های مختلف درمانی گزارش کرد. مطالعات دیگر از نشانگرهایی (surrogate) مانند قابلیت پذیرش برای نشان دادن تبعیت از درمان استفاده کردند. بنابراین نتوانستیم تاثیر تبعیت از درمان را بر پیامدهای درمان ارزیابی کنیم. یک مطالعه روی بیماران مبتلا به HIV، هیچ تاثیر آشکاری را از درمان‌ها گزارش نکرد.
کیفیت شواهد
سطح کیفیت شواهد مربوط به تاثیرات کتوکونازول در مقایسه با دارونما یا استروئید در سطح پائین ارزیابی شد. کیفیت شواهد به دست آمده از مقایسه سیکلوپیروکس در برابر دارونما در سطح متوسط ارزیابی شد. برای تقویت پایه شواهد در مورد داروهای ضدقارچ، انجام مطالعاتی با کیفیت بهتر، دوره پیگیری طولانی‌تر و نحوه گزارش‌دهی بهتر مورد نیاز است.
کتوکونازول و سیکلوپیروکس موثرتر از دارونما هستند، اما شواهد محدود نشان می‌دهند که هیچ یک از این عوامل نسبت به دیگر عوامل درون همان کلاس دارویی موثرتر نیست. مطالعات بسیار اندکی به بررسی پاک‌سازی نشانه‌های بیماری برای دوره‌های طولانی‌تر از چهار هفته پرداخته‌اند. استفاده از کتوکونازول، یافته‌هایی مشابه استروئیدها به دست داد، اما عوارض جانبی آن کمتر بود. تاثیر درمان بر کیفیت کلی زندگی ناشناخته باقی می‌ماند. برای بهبود پایه شواهد مربوط به تاثیر استفاده از داروهای ضدقارچ در درمان درماتیت سبورئیک، به معیارهای بهتر پیامد، انجام مطالعاتی با کیفیت بالاتر و گزارش‌دهی دقیق‌تر نیاز است.
درماتیت سبورئیک (seborrhoeic dermatitis)، یک بیماری التهابی مزمن پوستی است که در سراسر جهان شیوع دارد. این بیماری عمدتا پوست سر، صورت و نواحی فلکسور بدن را درگیر می‌کند. گزینه‌های درمانی شامل داروهای ضدقارچ، استروئیدها، مهارکننده‌های کلسی‌نورین (calcineurin)، عوامل کراتولیتیک (keratolytic) و فوتوتراپی (phototherapy) هستند.
ارزیابی تاثیرات استفاده از عوامل ضدقارچ در مدیریت درماتیت سبورئیک صورت و پوست سر در نوجوانان و بزرگسالان.
هدف ثانویه، ارزیابی این مساله است که مداخلات مشابه در مدیریت درماتیت سبورئیک در بیماران مبتلا به HIV/AIDS موثر هستند یا خیر.
بانک‌های اطلاعاتی زیر را تا دسامبر 2014 جست‌وجو کردیم: پایگاه ثبت تخصصی گروه پوست در کاکرین، پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL) (سال 2014، شماره 11)؛ MEDLINE (از 1946)؛ EMBASE (از 1974) و متون علمی و منابع علمی سلامت آمریکای لاتین و کارائیب (LILACS) (از 1982). همچنین پایگاه‌های ثبت کارآزمایی را جست‌وجو کرده و کتاب‌شناختی‌های (bibliography) مطالعات منتشرشده را برای یافتن کارآزمایی‌های بیشتر بررسی کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده با محوریت استفاده از داروهای ضدقارچ موضعی در درمان درماتیت سبورئیک در نوجوانان و بزرگسالان، با معیارهای پیامد اولیه یعنی پاک‌سازی و رفع کامل نشانه‌ها و بهبود کیفیت زندگی.
نویسندگان مرور به صورت دوتایی و مستقل از هم واجد شرایط بودن مطالعات را برای ورود ارزیابی کرده، داده‌ها را استخراج کرده، و خطر سوگیری (bias) مطالعات واردشده را ارزیابی کردند. برای مطالعاتی با ناهمگونی آماری (statistical heterogeneity) پائین، متاآنالیز اثر ثابت (fixed-effect) را انجام داده و در صورت وجود ناهمگونی بالا، از مدل اثرات تصادفی (random-effects model) استفاده کردیم.
تعداد 51 مطالعه را با 9052 شرکت‌کننده در این مرور گنجاندیم. از این میان، 45 کارآزمایی پیامدهای درمان را در پنج هفته یا کمتر پس از شروع درمان ارزیابی کرده و شش کارآزمایی پیامدها را در بازه زمانی طولانی‌تری بررسی کردند. ما معتقدیم که 24 کارآزمایی دارای نوعی تضاد منافع بودند، مانند حمایت مالی توسط شرکت‌های داروسازی.
از میان مطالعات واردشده، 12 کارآزمایی مربوط به کتوکونازول (ketoconazole) (N = 3253)، 11 کارآزمایی مربوط به سیکلوپیروکس (ciclopirox) (N = 3029)، دو کارآزمایی مربوط به لیتیوم (lithium) (N = 141)، دو کارآزمایی مربوط به بیفونازول (bifonazole) (N = 136) و یک کارآزمایی مربوط به کلوتریمازول (clotrimazole) (N = 126) بودند که اثربخشی این درمان‌ها را در برابر دارونما (placebo) یا حامل (vehicle) مقایسه کردند. نه کارآزمایی مربوط به کتوکونازول (N = 632) و یک کارآزمایی مربوط به میکونازول (miconazole) (N = 47)، این درمان‌ها را در برابر استروئیدها مقایسه کردند. در چهارده مطالعه (N = 1541) به مقایسه یک داروی ضدقارچ در برابر داروی دیگر یا مقایسه دوزهای مختلف یا برنامه‌های تجویز یک عامل خاص در برابر یکدیگر پرداخته شد.
کتوکونازول
درمان با کتوکونازول 2% موضعی در مقایسه با دارونما در مدت چهار هفته پیگیری، خطر عدم پاک‌سازی بثورات پوستی را تا 31% کاهش داد (خطر نسبی (RR): 0.69؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.59 تا 0.81، هشت مطالعه، شواهد با کیفیت پائین)، اما به دلیل کیفیت بسیار پائین شواهد، تاثیر آن بر عوارض جانبی نامشخص بود (RR: 0.97؛ 95% CI؛ 0.58 تا 1.64، شش مطالعه)؛ ناهمگونی میان مطالعات قابل توجه بود (I² = 74%). میانه (median) نسبت افرادی که در گروه‌های دارونما به پاک‌سازی بثورات پوستی دست نیافتند، 69% بود.
نرخ بهبودی با درمان کتوکونازول مشابه درمان با استروئیدها بود (RR: 1.17؛ 95% CI؛ 0.95 تا 1.44، شش مطالعه، شواهد با کیفیت پائین)، اما میزان وقوع عوارض جانبی در گروه کتوکونازول 44% کمتر از گروه استروئیدها گزارش شد (RR: 0.56؛ 95% CI؛ 0.32 تا 0.96، هشت مطالعه، شواهد با کیفیت متوسط).
نرخ عدم بهبودی با کتوکونازول مشابه سیکلوپیروکس بود (RR: 1.09؛ 95% CI؛ 0.95 تا 1.26، سه مطالعه، شواهد با کیفیت پائین). بیشتر مقایسه‌ها میان کتوکونازول و دیگر داروهای ضدقارچ بر اساس مطالعات واحدی بودند که مشابه بودن تاثیرات درمان را نشان دادند.
سیکلوپیروکس
نرخ عدم بهبودی با سیکلوپیروکس 1% نسبت به دارونما در مدت چهار هفته پیگیری کمتر بود (RR: 0.79؛ 95% CI؛ 0.67 تا 0.94، هشت مطالعه، شواهد با کیفیت متوسط) اما نرخ بروز عوارض جانبی مشابه هم گزارش شدند (RR: 0.9؛ 95% CI؛ 0.72 تا 1.11، چهار مطالعه، شواهد با کیفیت متوسط).
دیگر داروهای ضدقارچ
طبق ارزیابی‌های کوتاه‌‌مدت انجام‌شده در مطالعات مجزا، اثربخشی کلوتریمازول و میکونازول با استروئیدها مشابه بود.
احتمالا به دلیل مشکلاتی که در اندازه‌گیری این نشانه‌ها وجود داشت، تاثیرات درمان روی نشانه‌های فردی نامشخص و متناقض بودند.
شواهد کافی برای نتیجه‌گیری در مورد تاثیر دوز یا نحوه تجویز مداخله بر پیامد درمان وجود نداشت. فقط یک مطالعه تبعیت از درمان را گزارش کرد. هیچ مطالعه‌ای کیفیت زندگی بیماران را بررسی نکرد. یک مطالعه حداکثر دوره عاری از بثورات پوستی را ارزیابی کرد، اما داده‌های کافی را برای آنالیز ارائه نداد. یک مطالعه کوچک با حضور بیماران مبتلا به HIV، تاثیر لیتیوم را در برابر دارونما بر درماتیت سبورئیک صورت مقایسه کرد، اما پیامدهای درمان مشابه بودند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.