افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه در معرض خطر بالای مرگ‌ومیر زودرس، ابتلا به بیماری قلبی‌عروقی (بیماری قلبی و سکته مغزی) یا نارسایی کلیه (دیالیز یا پیوند کلیه) قرار دارند. آنتی‌اکسیدان‌ها، مانند مکمل‌های ویتامین، ممکن است یک مداخله با دسترسی آسان برای کاهش این خطرات بالا باشند.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
متون علمی را تا نوامبر 2022 جست‌وجو کرده و تاثیرات آنتی‌اکسیدان‌ها را بر مرگ‌ومیر، بیماری‌های قلبی‌عروقی، بیماری کلیوی، و از دست دادن پیوند کلیه ارزیابی کردیم. کیفیت مطالعات را تعیین کرده و نتایج آنها را برای تخمین تاثیرات مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی ترکیب کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 95 مطالعه را با 10,468 بیمار بزرگسال وارد کردیم، که 49 آنتی‌اکسیدان مختلف را آزمایش کردند. آنتی‌اکسیدان‌ها خطر مرگ‌ومیر یا از دست دادن پیوند کلیه را کاهش ندادند. آنتی‌اکسیدان‌ها احتمالا خطر بیماری قلبی و سکته مغزی و خطر نارسایی کلیه (که نیاز به دیالیز دارد) را کاهش می‌دهند. آنتی‌اکسیدان‌ها همچنین ممکن است عملکرد کلیه را بهبود بخشند. با این حال، شاهد افزایش خطر بروز نارسایی قلبی و عفونت‌های ناشی از آنتی‌اکسیدان‌ها بودیم. اکثر مطالعات از کیفیت پائینی برخوردار بودند. بنابراین، انجام مطالعات بهتری برای تایید مضرات و فواید احتمالی آنتی‌اکسیدان‌ها مورد نیاز است.
نتیجه‌گیری‌های نویسندگان
در بزرگسالان مبتلا به بیماری مزمن کلیوی، مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها خطر مرگ‌ومیر را کاهش ندادند اما احتمالا خطر بیماری قلبی‌عروقی و نارسایی کلیه را کاهش داده و عملکرد کلیه را بهبود بخشیدند. با این حال، آنتی‌اکسیدان‌ها ممکن است خطر وقوع نارسایی قلبی و عفونت‌ها را افزایش دهند.
هیچ شواهدی را مبنی بر کاهش مرگ‌ومیر یا بهبود پیامدهای پیوند کلیه یا پروتئینوری در بیماران مبتلا به CKD که آنتی‌اکسیدان مصرف کردند، پیدا نکردیم. آنتی‌اکسیدان‌ها احتمالا حوادث قلبی‌عروقی و پیشرفت به نارسایی کلیه را کاهش داده و ممکن است عملکرد کلیه را بهبود بخشند. نگرانی‌های احتمالی عبارتند از افزایش خطر عفونت و نارسایی قلبی میان مصرف‌کنندگان آنتی‌اکسیدان. با این حال، اکثر مطالعات از کیفیت پائینی برخوردار بوده و پیگیری‌های محدودی داشتند، و تعداد کمی شامل افرادی بودند که تحت دیالیز بوده یا دریافت‌کنندگان پیوند کلیه بودند. علاوه بر این، وجود ناهمگونی زیاد در مداخلات، نتیجه‌گیری را در مورد اثربخشی و بی‌خطری عوامل مجزا با مشکل مواجه می‌کند.
بیماری مزمن کلیه (chronic kidney disease; CKD) یک عامل خطر مهم برای بروز بیماری قلبی‌عروقی (cardiovascular disease; CVD) و مرگ‌ومیر به حساب می‌آید. افزایش استرس اکسیداتیو در افراد مبتلا به CKD به عنوان یک عامل بالقوه ایجادکننده دخیل است. درمان با آنتی‌اکسیدان، استرس اکسیداتیو را کاهش داده و در نتیجه ممکن است موربیدیتی قلبی‌عروقی و مرگ‌ومیر را در افراد مبتلا به CKD کاهش دهد. این یک نسخه به‌روز شده از یک مرور کاکرین است که نخستین‌بار در سال 2012 منتشر شد.
بررسی مزایا و مضرات درمان با آنتی‌اکسیدان‌ها بر نقاط پایانی (endpoint) مرگ‌ومیر و قلبی‌عروقی و کلیوی در بزرگسالان مبتلا به CKD مراحل 3 تا 5، بیماران تحت دیالیز، و دریافت‌کنندگان پیوند کلیه.
با استفاده از اصطلاحات جست‌وجوی مرتبط با این مرور، به جست‌وجو در پایگاه ثبت مطالعات گروه کلیه و پیوند در کاکرین تا 15 نوامبر 2022 پرداختیم. مطالعات موجود در پایگاه ثبت از طریق جست‌وجوهای انجام شده در CENTRAL؛ MEDLINE و EMBASE؛ خلاصه مقالات کنفرانس‌ها؛ پورتال جست‌وجوی پلتفرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) و ClinicalTrials.gov شناسایی شدند.
همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده و کنترل‌شده را در مورد تاثیر استفاده از آنتی‌اکسیدان‌ها، در مقایسه با دارونما (placebo)، مراقبت‌های معمول یا استاندارد، عدم درمان، یا دیگر آنتی‌اکسیدان‌ها، در بزرگسالان مبتلا به CKD، بر نقاط پایانی قلبی‌عروقی و کلیوی آنها وارد کردیم.
عناوین و چکیده‌ها توسط دو نویسنده به‌طور مستقل از هم که استخراج داده‌ها را با استفاده از فرم‌های استانداردشده انجام دادند، غربالگری شدند. نتایج با مدل اثرات تصادفی (random effects model) ادغام شده و نتایج در قالب خطر نسبی (RR) یا تفاوت میانگین (MD) با 95% فاصله اطمینان (CI) ارائه شدند. سطح قطعیت شواهد با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) ارزیابی شد.
تعداد 95 مطالعه (10,468 بیمار تصادفی‌سازی شده) را وارد کردیم که درمان با آنتی‌اکسیدان‌ها را در بزرگسالان مبتلا به CKD غیروابسته به دیالیز (31 مطالعه، 5342 بیمار)، CKD وابسته به دیالیز (41 مطالعه، 3444 بیمار) و گیرندگان پیوند کلیه (21 مطالعه، 1529 بیمار) ارزیابی کردند. دو مطالعه بیماران دیالیزی و غیردیالیزی (153 بیمار) را وارد کردند. بیست و یک مطالعه تاثیرات آنتی‌اکسیدان‌های ویتامینی، و 74 مطالعه تاثیرات آنتی‌اکسیدان‌های غیرویتامینی را ارزیابی کردند. به‌طور کلی، به دلیل خطر سوگیری نامشخص یا بالا برای تصادفی‌سازی، پنهانسازی تخصیص (allocation concealment)، کورسازی (blinding)، و از دست رفتن بیماران در دوره پیگیری، کیفیت مطالعات واردشده در سطح متوسط تا پائین یا بسیار پائین بود.
درمان با آنتی‌اکسیدان‌ها در مقایسه با مراقبت معمول، عدم درمان یا دارونما، ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر مرگ‌ومیر قلبی‌عروقی داشته (8 مطالعه، 3813 بیمار: RR: 0.94؛ 95% CI؛ 0.64 تا 1.40؛ I² = 33%؛ شواهد با قطعیت پائین) و احتمالا تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر مرگ‌ومیر (به هر علتی) (45 مطالعه، 7530 بیمار: RR: 0.95؛ 95% CI؛ 0.82 تا 1.11؛ I² = 0%؛ شواهد با قطعیت متوسط)، ابتلا به CVD؛ (16 مطالعه؛ 4768 بیمار: RR: 0.79؛ 95% CI؛ 0.63 تا 0.99؛ I² = 23%؛ شواهد با قطعیت متوسط)، یا از دست دادن پیوند کلیه (graft loss) (11 مطالعه، 1053 بیمار: RR: 0.88؛ 95% CI؛ 0.67 تا 1.17؛ I² = 0%؛ شواهد با قطعیت متوسط) داشته باشند.
آنتی‌اکسیدان‌ها در مقایسه با دارونما، مراقبت‌های معمول یا عدم درمان، تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر شیب نسبت آلبومین/کراتینین ادرار (تغییر در UACR) داشتند (7 مطالعه، 1286 بیمار: MD؛ 0.04- میلی‌گرم/میلی‌مول؛ 95% CI؛ 0.55- تا 0.47؛ I² = 37%؛ شواهد با قطعیت پائین) اما شواهد بسیار نامطمئن هستند. آنتی‌اکسیدان‌ها احتمالا پیشرفت نارسایی کلیه را کاهش می‌دهند (10 مطالعه، 3201 بیمار: RR: 0.65؛ 95% CI؛ 0.41 تا 1.02؛ I² = 41%؛ شواهد با قطعیت متوسط)، ممکن است شیب نرخ تخمینی فیلتراسیون گلومرولی (تغییر در eGFR) را بهبود بخشند (28 مطالعه، 4128 بیمار: MD؛ 3.65 میلی‌لیتر/دقیقه/1.73 متر مربع (m²)؛ 95% CI؛ 2.81 تا 4.50؛ I² = 99%؛ شواهد با قطعیت پائین)، اما تاثیرات نامشخصی بر شیب کراتینین سرم (تغییر در SCr) (16 مطالعه، 3180 بیمار: MD؛ 13.35- میکرومول/لیتر؛ 95% CI؛ 23.49- تا 3.23-؛ I² = 98%؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) داشتند.
نگرانی‌های موجود در مورد بی‌خطری (safety) مداخله میان مصرف‌کنندگان آنتی‌اکسیدان، شامل افزایش احتمال خطر بروز عفونت (14 مطالعه، 3697 بیمار: RR: 1.30؛ 95% CI؛ 1.14 تا 1.50؛ I² = 3%؛ شواهد با قطعیت متوسط) و نارسایی قلبی (6 مطالعه، 3733 بیمار: RR: 1.40؛ 95% CI؛ 1.11 تا 1.75؛ I² = 0؛ شواهد با قطعیت متوسط) است. نتایج مطالعاتی که با خطر پائین سوگیری یا پیگیری‌های طولانی‌تر بودند، به‌طور کلی با آنالیز‌های اصلی قابل مقایسه بودند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.