سوال مطالعه مروری
هدف ما در این مرور آن بود که بدانیم مصرف داروهای ضد-درد در سندرم گیلن-باره (Guillain-Barré syndrome; GBS) بی‌خطر و موثر هستند یا خیر.
پیشینه
GBS یک بیماری نادر است که اعصاب و ریشه‌های عصبی خارج از مغز و طناب نخاعی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی فرد به اعصاب حمله می‌کند. محرک آن گاهی اوقات عفونت است. درد در GBS اغلب شناسایی نشده و به خوبی مدیریت نمی‌شود.
ویژگی‌های مطالعه
ابتدا جست‌وجوی گسترده‌ای را در بانک‌های اطلاعاتی پزشکی انجام دادیم تا مطالعاتی را بیابیم که شرایط لازم را برای ورود به این مرور داشته باشند. سه مطالعه را شناسایی کردیم که شامل 277 شرکت‌کننده بوده و به‌طور تصادفی به درمان‌های مختلف برای درد در GBS تقسیم شدند. دو مطالعه یک داروی ضد-درد (گاباپنتین (gabapentin) یا کاربامازپین (carbamazepine)) را با دارونما (placebo) (درمان غیر-فعال) مقایسه کردند. مطالعه دیگر یک داروی استروئیدی را با دارونما مقایسه کرد.
نتایج کلیدی و کیفیت شواهد
دو دارو، گاباپنتین و کاربامازپین، شدت درد را در مقایسه با درمان دارونما (غیر-فعال) کاهش داده و عوارض جانبی کمی داشتند. یک مطالعه نشان داد افرادی که گاباپنتین مصرف کردند نسبت به افراد درمان‌شده با کاربامازپین، درد، خواب‌آلودگی یا نیاز کمتر به داروهای مسکّن بیشتر داشتند. با این حال، این مطالعات کوچک و با دوره درمان کوتاه بود. یک کارآزمایی با 223 شرکت‌کننده نشان داد که متیل‌پردنیزولون (methylprednisolone)، که یک داروی استروئیدی است، بر تعداد افرادی که دچار درد شدند، تاثیری نداشته یا تعداد افرادی را با درد بیشتر یا درد کمتر، در مقایسه با دارونما، تغییر نداد. این مطالعه بروز هیچ گونه عوارض جانبی را گزارش نکرد.
این مرور شواهد کافی را برای بیان اینکه درمان‌های ضد-درد در افراد مبتلا به GBS موثر هستند یا خیر، ارائه نمی‌کند. اگرچه گاباپنتین و کاربامازپین هر دو شدت درد را در مقایسه با دارونما کاهش دادند و عوارض جانبی کمی گزارش شد، مطالعات کوچک و سطح کیفیت شواهد بسیار پائین بود. انجام مطالعات بسیار بزرگ‌تر و به خوبی طراحی شده مورد نیاز است تا تائید شود که درمان‌های دارویی برای افراد مبتلا به درد بلافاصله پس از شروع GBS بی‌خطر و موثر هستند یا خیر. انجام مطالعات طولانی-مدت درباره درمان درد در مرحله‌ای که افراد مبتلا به GBS در حال بهبودی هستند نیز لازم است، این مطالعات باید شامل ارزیابی تاثیرات درمان‌های ضد-درد بر کیفیت زندگی باشند.
این مرور برای نخستین‌بار در سال 2013 منتشر شد، به‌روزرسانی جست‌وجو در سال 2014 مطالعات بیشتری را نشان نداد. شواهد تا نوامبر 2014 به‌روز است.
از آخرین نسخه این مرور، هیچ مطالعه جدیدی را نیافتیم. در حالی که مدیریت درد در GBS ضروری است و دارودرمانی به‌طور گسترده‌ای به عنوان یک جزء مهم درمان پذیرفته شد، این مرور شواهد کافی را برای حمایت از استفاده از هرگونه مداخله دارویی در افراد مبتلا به درد ناشی از GBS ارائه نمی‌دهد. اگرچه هنگام مقایسه گاباپنتین و کاربامازپین با دارونما کاهش شدت درد مشاهده شد، شواهد محدود بوده و کیفیت آن بسیار پائین بود. RCTهای بزرگ‌تر و به خوبی طراحی شده برای بررسی بیشتر اثربخشی و بی‌خطری مداخلات بالقوه در بیماران مبتلا به درد در GBS مورد نیاز است. علاوه بر این، مداخلات برای مدیریت درد در مرحله نقاهت GBS باید بررسی شوند.
درد در سندرم گیلن-باره (Guillain-Barré syndrome; GBS) شایع است، اما اغلب شناخته شده نبوده و به خوبی مدیریت نمی‌شود. در سال‌های اخیر، انواع گزینه‌های درمانی دارویی در کارآزمایی‌های بالینی برای افراد مبتلا به درد ناشی از GBS مورد بررسی قرار گرفته است. این یک نسخه به‌روز شده از مرور اصیل کاکرین است که در شماره 10، سال 2013 منتشر شد.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری (safety) درمان‌های دارویی برای نشانه‌های مختلف درد مرتبط با GBS، در هر دو مرحله حاد و دوره نقاهت (سه ماه یا بیشتر پس از شروع) GBS.
در 3 نوامبر 2014، پایگاه ثبت تخصصی گروه بیماری عصبی‌عضلانی در کاکرین، CENTRAL؛ MEDLINE، و EMBASE را جست‌وجو کردیم. به علاوه، ClinicalTrails.gov و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت (WHO) را جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) و شبه-RCTهایی را وارد مرور کردیم که شامل شرکت‌کنندگان مبتلا به GBS تائید شده بودند، و درد را به‌عنوان پیامد اولیه یا ثانویه ارزیابی کردند. برای ورود کارآزمایی‌های متقاطع (cross-over)، یک دوره پاک‌شدگی (washout period) کافی بین مراحل درمان مورد نیاز بود.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم عناوین و چکیده رکوردهای شناخته شده را غربالگری کرده، مطالعات را برای ورود به مطالعه انتخاب، و داده‌های واجد شرایط را استخراج کردند، صحت (accuracy) داده‌ها را به صورت متقابل بررسی کرده، و خطر سوگیری (bias) را در هر مطالعه مورد ارزیابی قرار دادند.
سه RCT کوتاه-مدت وارد شدند، که 277 شرکت‌کننده تصادفی‌سازی شده مبتلا به مرحله حاد GBS را بررسی کردند. به دلیل اطلاعات ناکافی، خطر سوگیری در مطالعات وارد شده به‌طور کلی نامشخص بود. هیچ یک از مطالعات وارد شده، پیامد اولیه انتخاب‌شده را برای این مرور گزارش نکرد، این پیامد تعداد بیمارانی بود که میزان تسکین درد خود را 50% یا بیشتر گزارش کردند. یک مطالعه کوچک به بررسی رژیم‌های هفت-روز گاباپنتین (gabapentin) در برابر دارونما (placebo) پرداخت. درد در مقیاسی از 0 (بدون درد) تا 10 (حداکثر درد) درجه‌بندی شد. بین 18 شرکت‌کننده، میانگین نمرات درد در نقطه پایانی (endpoint) (روز 7) در فاز گاباپنتین در مقایسه با نقطه پایانی فاز دارونما به‌طور قابل‌توجهی پائین‌تر بود (تفاوت میانگین (MD): 3.61-؛ 95% CI؛ 4.12- تا 3.10-) (شواهد با کیفیت بسیار پائین). برای عوارض جانبی، تفاوت معنی‌داری در بروز تهوع (خطر نسبی (RR): 0.50؛ 95% CI؛ 0.05 تا 5.04) یا یبوست (RR: 0.14؛ 95% CI؛ 0.01 تا 2.54) مشاهده نشد. مطالعه دوم که 36 شرکت‌کننده را ثبت‌نام کرد، گاباپنتین، کاربامازپین (carbamazepine) و دارونما را با هم مقایسه کردند که همگی برای مدت بیش از هفت روز تجویز شدند. میانه (median) نمرات درد میان شرکت‌کنندگان گروه گاباپنتین در تمام روزهای درمان در مقایسه با گروه‌های دارونما و کاربامازپین به‌طور قابل‌توجهی پائین‌تر بود (0.05 > P). تفاوت در میانه نمرات درد بین گروه کاربامازپین و دارونما از روز 1 تا 3 اهمیت آماری نداشت، اما از روز 4 تا پایان مطالعه میانه نمرات درد در گروه کاربامازپین به‌طور قابل‌توجهی کمتر بود (0.05 > P) (شواهد با کیفیت بسیار پائین). هیچ عارضه جانبی از گاباپنتین یا کاربامازپین به غیر از تسکین‌بخشی گزارش نشد. یک RCT بزرگ (223 شرکت‌کننده که همگی تحت درمان با ایمونوگلوبولین داخل-وریدی بودند)، یک دوره پنج-روزه متیل‌پردنیزولون (methylprednisolone) را با دارونما مقایسه کرد و هیچ تفاوتی را با اهمیت آماری در تعداد شرکت‌کنندگانی که درد داشتند (RR: 0.89؛ 95% CI؛ 0.68 تا 1.16)، تعداد شرکت‌کنندگانی که درد آنها کاهش یافت (RR: 0.95؛ 95% CI؛ 0.63 تا 1.42) یا تعداد شرکت‌کنندگانی که درد آنها افزایش یافت (RR: 0.85؛ 95% CI؛ 0.52 تا 1.41) مشاهده نکرد (شواهد با کیفیت پائین). این مطالعه هیچ گونه عوارض جانبی را گزارش نکرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.