چرا این مرور مهم است؟
بسیاری از افراد در عرض‌های شمالی جغرافیایی از اختلال عاطفی فصلی (seasonal affective disorder; SAD)، که به‌عنوان واکنشی در برابر کاهش نور خورشید رخ می‌دهد، رنج می‌برند. سه چهارم افراد مبتلا، زنان هستند. لتارژی، پُر خوری، ولع به مصرف کربوهیدرات‌ها و خلقوخوی افسرده از نشانه‌های شایع آن هستند. در برخی از افراد، SAD به افسردگی تبدیل می‌شود که زندگی روزمره بیماران را به‌طور جدی تحت تاثیر قرار می‌دهد. تا دو سوم این افراد دچار نشانه‌های افسردگی در هر زمستان می‌شوند.
چه افرادی ممکن است به این مرور علاقمند باشند؟
پزشکان عمومی، روان‌پزشکان، داروسازان، دیگر متخصصان سلامت که در بخش خدمات سلامت روان بزرگسالان کار می‌کنند، و محققان می‌توانند به نتایج این مرور علاقه‌مند باشند. هر بیمار دچار افسردگی زمستانی، یا افرادی که دوستان یا اقوام مبتلا به افسردگی زمستانی دارد، ممکن است علاقه‌مند باشند.
این مرور قصد دارد به چه سوالاتی پاسخ دهد؟
به دلیل الگوی فصلی و عود بالای SAD، ملاتونین یا آگوملاتین می‌توانند برای پیشگیری از شروع خلقوخوی افسرده استفاده شوند. هدف این گزارش، بررسی این موضوع است که فواید مصرف ملاتونین یا آگوملاتین نسبت به مضرات آنها برای پیشگیری از شروع یک اپیزود جدید از افسردگی در افرادی با سابقه SAD که هنگام شروع مداخله پیشگیرانه فاقد نشانه بودند، بیشتر است یا خیر. در حال حاضر، به این سوال به صورت سیستماتیک پاسخ داده نشده است. این مطالعه، یکی از چهار مرور انجام شده در مورد اثربخشی و مضرات بالقوه مداخلات برای پیشگیری از SAD است.
چه مطالعاتی وارد این مرور شدند؟
تا جون 2018، بانک‌های اطلاعاتی را برای یافتن مطالعات ملاتونین یا آگوملاتین برای پیشگیری از بروز افسردگی زمستانی جست‌وجو کردیم. از میان 3745 رکورد، یک مطالعه تصادفی‌سازی و کنترل شده را پیدا کردیم که آگوملاتین را با دارونما به مدت یک سال مقایسه کرد. همه 225 شرکت‌کننده سابقه افسردگی زمستانی داشتند اما زمانی که مطالعه پیشگیری شروع شد، افسرده نبودند.
شواهد به دست آمده از این مرور به ما چه می‌گویند؟
مطالعه وارد شده نه تاثیر واضحی را به نفع و نه علیه آگوملاتین به عنوان یک درمان پیشگیرانه نشان داد. علاوه بر این، سطح قطعیت شواهد برای همه پیامدها بسیار پائین بود، و نتیجه‌گیری در مورد اثربخشی و بی‌خطری مصرف آگوملاتین برای پیشگیری از افسردگی زمستانی غیر ممکن بود. هیچ شواهدی در مورد تاثیر ملاتونین بر پیشگیری از SAD شناسایی نشد.
پزشکان باید با افراد دارای سابقه SAD صحبت کنند که در حال حاضر شواهد موجود در مورد آگوملاتین یا ملاتونین به عنوان گزینه‌های درمانی پیشگیرانه برای SAD قطعی نیستند، بنابراین انتخاب درمان باید قویا بر اساس ترجیحات افراد بوده و منعکس کننده پایه شواهد همه گزینه‌های درمانی موجود باشند.
در گام بعدی چه اقدامی باید صورت گیرد؟
نویسندگان مرور توصیه می‌کنند که مطالعات آینده می‌بایست اثربخشی آگوملاتین یا ملاتونین را در پیشگیری از SAD ارزیابی کرده و مستقیما این مداخلات را با دیگر گزینه‌های درمانی، مانند نور درمانی، داروهای ضد افسردگی، یا درمان‌های روان‌شناختی مقایسه کنند تا بهترین گزینه درمانی برای پیشگیری از SAD تعیین شود.
با توجه به شواهد نامشخص در مورد آگوملاتین و عدم وجود مطالعات در مورد ملاتونین، در حال حاضر نمی‌توان هیچ نتیجه‌گیری در مورد اثربخشی و بی‌خطری مصرف آگوملاتین و ملاتونین برای پیشگیری از SAD داشت. تصمیم موافق یا مخالف شروع درمان پیشگیرانه SAD و درمان انتخاب شده، باید ترجیحات بیمار را در نظر بگیرد و منعکس کننده پایه شواهد همه گزینه‌های درمانی موجود باشد.
اختلال عاطفی فصلی (seasonal affective disorder; SAD)، یک الگوی فصلی از اپیزودهای افسردگی عمده عود کننده است که اغلب در طول پاییز یا زمستان شروع شده و در فصل بهار از بین می‌رود. شیوع SAD از 1.5% تا 9%، بسته به عرض جغرافیایی، متغیر است. جنبه فصلی و قابل پیش‌بینی SAD، فرصت خوبی را جهت پیشگیری از آن در افراد دارای سابقه SAD فراهم می‌کند. این مطالعه، یکی از چهار مرور انجام شده درباره اثربخشی و بی‌خطری (safety) مداخلات برای پیشگیری از بروز SAD است؛ تمرکز مطالعه حاضر بر آگوملاتین (agomelatine) و ملاتونین (melatonin) به عنوان مداخلات پیشگیرانه است.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری مصرف آگوملاتین و ملاتونین (در مقایسه با یکدیگر، دارونما (placebo)، ضد افسردگی‌های (antidepressant) نسل دوم، نور درمانی، درمان‌های روان‌شناختی یا مداخلات شیوه زندگی) در پیشگیری از بروز SAD و بهبود پیامدهای بیمار-محور میان بزرگسالان دارای سابقه SAD.
ما Ovid MEDLINE (1950- )؛ Embase (1974-)؛ PsycINFO (1967-) و پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL) را تا 19 جون 2018 جست‌وجو کردیم. جست‌وجوی قبلی در این بانک‌های اطلاعاتی از طریق پایگاه ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده گروه اختلالات شایع روانی در کاکرین (CCMD‐CTR) (همه سال‌ها تا 11 آگوست 2015) انجام شد. علاوه بر این، Cumulative Index to Nursing and Allied Health Literature؛ Web of Science؛ کتابخانه کاکرین ، بانک اطلاعاتی طب مکمل و وابسته (Allied and Complementary Medicine Database) و پایگاه‌های ثبت کارآزمایی بین‌المللی (تا 19 جون 2018) را جست‌وجو کردیم. هم‌چنین جست‌وجویی را در منابع علمی خاکستری انجام داده و فهرست منابع مطالعات وارد شده و مقالات مروری مرتبط را به صورت دستی جست‌وجو کردیم.
به منظور بررسی اثربخشی مداخله، کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که در آنها تحقیق روی بزرگسالان دارای سابقه SAD از نوع زمستانی انجام شد که در شروع مطالعه نشانه‌های بیماری را نداشتند. برای بررسی عوارض جانبی، تصمیم گرفته شد که مطالعات غیر تصادفی‌سازی شده نیز انتخاب شوند. ما قصد داشتیم مطالعاتی را وارد کنیم که آگوملاتین را در مقابل ملاتونین، یا آگوملاتین یا ملاتونین را در مقابل دارونما، هر نوع داروی ضد افسردگی نسل دوم، نور درمانی، درمان‌های روان‌شناختی یا تغییرات سبک زندگی مقایسه کردند. هم‌چنین قصد داشتیم ملاتونین یا آگوملاتین را در ترکیب با هر یک از مداخلات مقایسه کننده ذکر شده در بالا در مقابل همان مداخله مقایسه کننده به صورت تک درمانی (monotherapy) مقایسه کنیم.
دو نویسنده مروری، چکیده‌ها و متن کامل مقالات را غربالگری کرده، داده‌ها را خلاصه کرده و خطر سوگیری مطالعات وارد شده را به‌طور مستقل از هم بررسی کردند. ما قصد داشتیم داده‌ها را در یک متاآنالیز با استفاده از مدل اثرات تصادفی (random-effects model) جمع‌آوری کنیم، اما فقط یک مطالعه وارد شد.
از طریق جست‌وجوهای الکترونیکی و مرور فهرست منابع پس از خارج کردن موارد تکراری از نتایج جست‌وجو، 3745 استناد را شناسایی کردیم. هنگام مرور عنوان و چکیده، 3619 رکورد را خارج کرده و 126 متن کامل مقاله را از نظر مناسب بودن برای ورود، ارزیابی کردیم. فقط یک مطالعه، با ارائه داده‌های 225 شرکت‌کننده، معیارهای ورود را برآورده کرد و آگوملاتین (25 میلی‌گرم/روز) را با دارونما مقایسه کرد. این مطالعه در معرض خطر بالای سوگیری ریزش نمونه (attrition bias) قرار داشت، زیرا نزدیک به نیمی از شرکتکنندگان پیش از اتمام آن، مطالعه را ترک کردند. قطعیت شواهد را برای همه پیامدها «بسیار پائین» ارزیابی کردیم، عمدتا به دلیل خطر بالای سوگیری و غیر مستقیم بودن شواهد.
انجام تجزیهوتحلیل اصلی بر اساس داده‌های 199 شرکت‌کننده، یک نتیجه نامشخص را با فواصل اطمینان گسترده (CIs) ارائه کرد که ممکن است هم کاهش و هم افزایش بروز SAD را توسط آگوملاتین نشان دهد (خطر نسبی (RR): 0.83؛ 95% CI؛ 0.51 به 1.34؛ 199 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). هم‌چنین شدت SAD ممکن است در هر دو گروه در پایان مطالعه مشابه باشد، با میانگین نمره SIGH-SAD (Structured Interview Guide for the Hamilton Depression Rating Scale, Seasonal Affective Disorders) برابر با 8.3 (انحراف معیار (standard deviation; SD): 9.4) در گروه آگوملاتین و 10.1 (SD: 10.6) در گروه دارونما (تفاوت میانگین (MD): 1.80-؛ 95% CI؛ 4.58- تا 0.98؛ 199 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). بروز عوارض جانبی و عوارض جانبی جدی ممکن است در هر دو گروه مشابه باشند. در گروه آگوملاتین، 64 نفر از 112 شرکت‌کننده دچار حداقل یک عارضه جانبی شدند، در حالی که 61 مورد از 113 نفر در گروه دارونما (RR: 1.06؛ 95% CI؛ 0.84 تا 1.34؛ 225 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین) دچار عوارض جانبی شدند. سه مورد از 112 نفر در گروه آگوملاتین، در مقایسه با 4 مورد از 113 نفر در گروه دارونما (RR: 0.76؛ 95% CI؛ 0.17 تا 3.30؛ 225 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین) دچار عوارض جانبی جدی شدند.
هیچ داده‌ای در مورد کیفیت زندگی یا عملکرد بین فردی گزارش نشد. هیچ مطالعه‌ای را در مورد ملاتونین شناسایی نکردیم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.