پیام‌های کلیدی
• تعداد 14 ابزار را برای استفاده در افراد میانسال به منظور پیش‌بینی ابتلا به دمانس (dementia) در آینده پیدا کردیم.
• هفت مطالعه یک ابزار پیش‌بینی را به نام عوامل خطر قلبی‌عروقی، پیری، و دمانس (Cardiovascular Risk Factors, Ageing, and Dementia; CAIDE) تست کردند.
• مزایای استفاده از این ابزار برای پیش‌بینی دمانس در مراحل بعدی زندگی نامشخص است، زیرا مطالعات شواهد کمی را با کیفیت بالا ارائه دادند.
دمانس چیست؟
دمانس به گروهی از شرایط مغزی اطلاق می‌شود که معمولا افراد مسن را تحت تاثیر قرار می‌دهد، و منجر به بروز مشکلات پیشرونده در حافظه، حل مساله یا انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود. افرادی که در میانسالی دارای شرایط یا رفتارهای خاص سلامت هستند - مانند فشار خون بالا، مصرف بیش از حد الکل، سیگار کشیدن، افسردگی، سطوح پائین ورزش یا رژیم غذایی نامناسب - شانس بیشتری برای ابتلا به دمانس در مراحل بعدی زندگی دارند. این شرایط یا رفتارهای سلامت را به عنوان «عوامل خطر قابل اصلاح» برای دمانس طبقه‌بندی می‌کنیم، زیرا اقداماتی مانند تغییر سبک زندگی می‌توانند آنها را کاهش دهند.
ابزار پیش‌بینی چه هستند؟
برای توسعه ابزار پیش‌بینی، پژوهشگران گروهی از افراد را در طول سال‌ها مشاهده می‌کنند تا ببینند چند نفر با چنین عوامل خطری دچار دمانس می‌شوند. این ابزار بر اساس وجود یا عدم وجود عوامل خطر در میانسالی، به افرادی که شانس بیشتری برای ابتلا به دمانس دارند در سنین بالاتر، امتیاز خطر بالاتری می‌دهند.
چرا از ابزاری استفاده می‌کنیم که عوامل خطر را برای پیش‌بینی دمانس در آینده ارزیابی می‌کنند؟
در حال حاضر، حدود 50 میلیون نفر در سراسر جهان به دمانس مبتلا هستند و بدون اقدامات پیشگیرانه کافی، انتظار می‌رود این تعداد تا سال 2050 سه برابر شود. اگر عوامل خطر را در میانسالی کنترل کنیم، ممکن است از ایجاد دمانس در آینده جلوگیری کرده یا آن را به تعویق اندازیم یا شدت دمانس را کاهش دهیم. ابزار پیشگیرانه به انتخاب افرادی کمک می‌کنند که برای برنامه‌های اصلاح سبک زندگی با هدف تنظیم عوامل خطر مناسب هستند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
می‌خواستیم بدانیم چه ابزاری برای بزرگسالان میانسال (45 تا 65 سال) در دسترس است و تا چه حد ابتلا به دمانس را در آینده (حداقل پنج سال پس از ارزیابی اولیه) به خوبی پیش‌بینی می‌کنند. به دنبال ابزاری گشتیم که شامل عوامل خطری بودند که به‌طور گسترده‌ای با شروع دمانس مرتبط هستند.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
برای یافتن مطالعاتی جست‌وجو کردیم که ابزار مورد استفاده را در بزرگسالان میانسال برای شناسایی افرادی که در آینده در معرض خطر بالای ابتلا به دمانس هستند، ارزیابی کردند. بررسی کردیم که این ابزار تا چه حد ابتلا به دمانس را در آینده بر اساس مقدار صحت (accuracy) به خوبی پیش‌بینی می‌کنند. اگر مقدار صحت بیشتر از استاندارد توصیه شده 0.75 باشد، می‌توان گفت که ابزار در پیش‌بینی دمانس در آینده دقیق است. هم‌چنین مهم است که مشخص شود ابزاری که در یک گروه از افراد (در مطالعه توسعه اولیه) استفاده شده، می‌تواند به‌طور دقیق دمانس را در گروه دیگری از افراد (در مطالعات اعتبارسنجی) پیش‌بینی کند یا خیر؛ تنها در این صورت می‌توان آن را در عمل روتین مراقبت سلامت به کار برد. نتایج مطالعات را مقایسه و خلاصه کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 20 مطالعه را پیدا کردیم که 14 ابزار مختلف را برای پیش‌بینی دمانس توصیف کردند. ابزار شامل دو تا 11 عامل خطر قابل اصلاح برای دمانس بودند. هفت مورد از ابزار در دو یا چند مطالعه نشان داده شده و معتبر تلقی شدند. هفت مطالعه از ابزاری به نام عوامل خطر قلبی‌عروقی، پیری و دمانس (CAIDE) استفاده کردند. ابزار CAIDE شامل معیارهای فعلی فشار خون، وزن و قد، سطح کلسترول، و دفعات انجام ورزش برای پیش‌بینی دمانس در آینده بود. مقدار صحت ترکیبی بین مطالعات 0.71 بود که به اندازه کافی بالا نیست تا بتوانیم CAIDE را ابزاری قابل اعتماد برای پیش‌بینی بروز دمانس در آینده بدانیم.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
نیمی (هفت) از ابزار در یک مطالعه واحد مورد استفاده قرار گرفتند، بنابراین قادر به اندازه‌گیری میزان پیش‌بینی بروز دمانس در آینده نبودیم. اکثر مطالعات اطلاعات بسیار کمی را برای ارزیابی مقادیر صحت در اختیار ما قرار دادند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا جون 2022 به‌روز است.
تعداد 14 مدل پیش‌آگهی چند-دامنه‌ای منحصربه‌فرد را برای استفاده روی بزرگسالان میانسال به منظور پیش‌بینی بروز دمانس در آینده شناسایی کردیم. دیابت، هیپرتانسیون، چاقی و سیگار کشیدن شایع‌ترین عوامل خطر قابل اصلاح جهت استفاده به عنوان پیش‌بینی کننده در مدل‌ها بودند. متاآنالیزهای آماره C را برای یک مدل (CAIDE) انجام دادیم، اما مقادیر خلاصه غیر قابل اعتماد بودند. به دلیل کمبود داده، نتوانستیم معیارهای کالیبراسیون CAIDE را متاآنالیز کنیم. این مرور نیاز به اعتبارسنجی خارجی قوی و بیشتر مدل‌های پیش‌آگهی چند-دامنه‌ای را برای پیش‌بینی خطر آتی ابتلا به دمانس در بزرگسالان میانسال برجسته می‌کند.
دمانس (dementia)، یکی از اولویت‌های سلامت جهانی، در حال حاضر درمان قطعی ندارد. امروزه حدود 50 میلیون نفر در سراسر جهان با دمانس زندگی می‌کنند و انتظار می‌رود این تعداد تا سال 2050 سه برابر شود. برخی از شرایط سلامت و رفتارهای سبک زندگی می‌توانند خطر ابتلا به دمانس را افزایش یا کاهش دهند، و تحت عنوان عوامل «پیش‌بینی کننده» شناخته می‌شوند . مدل‌های پیش‌آگهی، چنین پیش‌بینی کننده‌هایی را برای اندازه‌گیری خطر بروز دمانس در آینده ترکیب می‌کنند. مدل‌هایی که می‌توانند به‌طور دقیق بروز دمانس را در آینده پیش‌بینی کنند، به متخصصان بالینی در انتخاب بزرگسالان پُر-خطر در میانسالی و اجرای کاهش خطر هدفمند کمک می‌کنند.
هدف اصلی، شناسایی مدل‌های پیش‌آگهی چند-دامنه‌ای بود که در بزرگسالان میانسال (45 تا 65 سال) برای پیش‌بینی دمانس یا اختلال شناختی استفاده می‌شوند. مدل‌های پیش‌آگهی چند-دامنه‌ای واجد شرایط شامل دو یا چند مورد از پیش‌بینی کننده‌های قابل اصلاح دمانس است که در گزارش کمیسیون Lancet 2020 و گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO) در سال 2019 شناسایی شده‌اند (تحصیلات کمتر، کاهش شنوایی، آسیب مغزی تروماتیک، هیپرتانسیون، مصرف بیش از حد الکل، چاقی، سیگار کشیدن، افسردگی، انزوای اجتماعی، کم‌تحرکی فیزیکی، دیابت ملیتوس، آلودگی هوا، رژیم غذایی نامناسب، و کم‌تحرکی شناختی). اهداف ثانویه عبارت بودند از خلاصه کردن مدل‌های پیش‌آگهی، ارزیابی صحت (accuracy) پیش‌بینی آنها (افتراق و کالیبراسیون) همان‌طور که در مطالعات توسعه و اعتبارسنجی گزارش شد، و شناسایی پیامدهای استفاده از مدل‌های پیش‌آگهی دمانس برای مدیریت افراد در معرض خطر بالاتر برای ابتلا به دمانس در آینده.
MEDLINE؛ Embase؛ PsycINFO؛ CINAHL؛ و ISI Web of Science Core Collection را از ابتدا تا 6 جون 2022 جست‌وجو کردیم. با استفاده از پلتفرم Web of Science، ردیابی استنادات رو به جلو و رو به عقب مطالعات وارد شده را انجام دادیم.
مطالعات توسعه و اعتبارسنجی مدل‌های پیش‌آگهی چند-دامنه‌ای را وارد کردیم. حداقل پیگیری واجد شرایط پنج سال بود. پیامد اولیه، تشخیص بالینی دمانس بر اساس معیارهای تشخیصی معتبر و پیامد ثانویه، دمانس یا اختلال شناختی بود که با هر روش دیگری تعیین شد.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم منابع را غربال کرده، داده‌ها را با استفاده از الگوی مبتنی بر چک‌لیست ارزیابی نقادانه و استخراج داده برای مرورهای سیستماتیک از مطالعات مدل‌سازی پیش‌بینی (CHARMS) استخراج کردند، خطر سوگیری (bias) و قابلیت کاربرد مطالعات وارد شده را با استفاده از Prediction model Risk Of Bias ASsessment Tool (PROBAST) مورد ارزیابی قرار دادند. آماره C مدل‌هایی را که در حداقل سه مطالعه قابل مقایسه، به صورت خارجی تایید شده بودند، سنتز کردیم.
تعداد 20 مطالعه واجد شرایط را شناسایی کردیم؛ هشت مطالعه توسعه و 12 مطالعه اعتبارسنجی بودند. تعداد 14 مدل پیش‌آگهی منحصربه‌فرد وجود داشت: هفت مدل با مطالعات اعتبارسنجی و هفت مدل با مطالعات فقط توسعه. مدل‌ها شامل میانه (median) نه مورد پیش‌بینی کننده (بین 6 تا 34) بودند؛ تعداد میانه پیش‌بینی کننده‌های قابل اصلاح، پنج بود (بین 2 و 11). شایع‌ترین پیش‌بینی کننده‌های قابل اصلاح در مدل‌های معتبر خارجی عبارت بودند از دیابت، هیپرتانسیون، سیگار کشیدن، فعالیت بدنی و چاقی. در مدل‌های فقط توسعه، شایع‌ترین پیش‌بینی کننده‌های قابل اصلاح، چاقی، دیابت، هیپرتانسیون، و سیگار کشیدن بودند. هیچ مدلی شامل کاهش شنوایی یا آلودگی هوا به عنوان پیش‌بینی کننده نبود. بر اساس ارزیابی PROBAST، نوزده مطالعه، عمدتا به دلیل روش‌های آنالیز نامناسب، به ویژه فقدان معیارهای کالیبراسیون گزارش شده، دارای خطر بالای سوگیری (bias) بودند. نگرانی‌های مربوط به قابلیت کاربرد برای 12 مطالعه کم بودند، زیرا جمعیت، پیش‌بینی کننده‌ها و پیامدهای آنها با موارد مورد نظر برای این مرور هم‌سو و سازگار بودند. نگرانی‌های مربوط به قابلیت کاربرد برای نه مطالعه بالا بود، زیرا آنها فاقد غربالگری شناختی پایه بودند یا گروه سنی درون محدوده 45 تا 65 سال را حذف کردند.
فقط یک مدل، عوامل خطر قلبی‌عروقی، پیری، و دمانس (Cardiovascular Risk Factors, Ageing, and Dementia; CAIDE)، در مطالعات متعددی که به صورت خارجی تایید شده بودند، امکان انجام متاآنالیز را فراهم کرد. مدل CAIDE شامل هشت پیش‌بینی کننده بود (چهار پیش‌بینی کننده قابل اصلاح): سن، تحصیلات، جنسیت، فشار خون سیستولیک، شاخص توده بدنی (BMI)، کلسترول تام، فعالیت بدنی و وضعیت APOEƐ4. به‌طور کلی، اعتماد ما به صحت پیش‌بینی CAIDE بسیار پائین بود؛ دلایل اصلی برای کاهش قطعیت شواهد شامل خطر بالای سوگیری (bias) در تمام مطالعات، نگرانی زیاد در مورد قابلیت کاربرد، فواصل اطمینان (CIs) بدون همپوشانی، و درجه بالایی از ناهمگونی بودند.
آماره C خلاصه 0.71 (95% CI؛ 0.66 تا 0.76؛ 3 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) برای تشخیص بالینی رخداد دمانس و 0.67 (95% CI؛ 0.61 تا 0.73؛ 3 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) برای دمانس یا اختلال شناختی بر اساس نمرات شناختی بود. متاآنالیز معیارهای کالیبراسیون امکان‌پذیر نبود، زیرا مطالعات کمی این داده‌ها را ارائه کردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.