Kernboodschappen
We weten niet zeker of het dragen van maskers of N95/P2-maskers helpt om de verspreiding van luchtwegvirussen te verminderen op basis van de door ons beoordeelde studies.

Handhygiëne kan de verspreiding van luchtwegvirussen verminderen.

Hoe verspreiden luchtwegvirussen zich?
Luchtwegvirussen zijn virussen die de cellen in de luchtwegen infecteren: neus, keel en longen. Deze infecties kunnen ernstige problemen veroorzaken en de normale ademhaling beïnvloeden. Zij kunnen griep (influenza), ernstig acuut respiratoir syndroom (SARS) en COVID-19 veroorzaken.

Mensen die besmet zijn met een luchtwegvirus verspreiden virusdeeltjes in de lucht wanneer zij hoesten of niezen. Andere mensen raken besmet als ze in contact komen met deze virusdeeltjes in de lucht of op oppervlakken waarop ze terechtkomen. Luchtwegvirussen kunnen zich snel verspreiden in een gemeenschap, door bevolkingsgroepen en landen (waardoor epidemieën ontstaan), en over de hele wereld (waardoor pandemieën ontstaan).

Fysieke maatregelen om de verspreiding van luchtwegvirussen tussen mensen te voorkomen zijn onder andere:

- vaak de handen wassen;

- niet de ogen, neus of mond aanraken;

- niezen of hoesten in de elleboog;

- oppervlakken afvegen met een ontsmettingsmiddel;

- het dragen van maskers, oogbescherming, handschoenen en beschermende kleding;

- het vermijden van contact met andere mensen (isolatie of quarantaine);

- een bepaalde afstand houden tot andere mensen; en

- het onderzoeken van mensen die een land binnenkomen op tekenen van infectie (screening).

Wat wilden we uitzoeken?
We wilden uitzoeken of fysieke maatregelen de verspreiding van luchtwegvirussen stoppen of verminderen aan de hand van goed uitgevoerde studies waarin één behandeling wordt vergeleken met een andere, de zogenaamde gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken.

Wat hebben we gedaan?
We zochten naar gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken naar fysieke maatregelen om te voorkomen dat mensen een luchtweginfectie oplopen.

We wilden weten hoeveel mensen in de studies een luchtweginfectie opliepen, en of de fysieke maatregelen ongewenste effecten hadden.

Wat hebben we gevonden?
We vonden 78 relevante studies. Ze vonden plaats in landen met een laag, gemiddeld en hoog inkomen over de hele wereld: in ziekenhuizen, scholen, huizen, kantoren, kinderopvangcentra en gemeenschappen tijdens niet-epidemische griepperioden, de wereldwijde H1N1-grieppandemie in 2009, epidemische griepseizoenen tot 2016 en tijdens de COVID-19-pandemie. We vonden vijf lopende, niet gepubliceerde studies; twee daarvan evalueren maskers bij COVID-19. Vijf studies werden gefinancierd door de overheid en farmaceutische bedrijven samen, en negen studies werden alleen gefinancierd door farmaceutische bedrijven.

In geen enkel onderzoek werd gekeken naar gezichtsschermen, schorten en handschoenen, of het screenen van mensen bij binnenkomst in een land.

We beoordeelden de effecten van:

- medische of chirurgische maskers;

- N95/P2-maskers (nauw aansluitende maskers die de ingeademde lucht filteren en die vaker door gezondheidswerkers dan door het grote publiek worden gebruikt); en

- handhygiëne (handen wassen en handontsmettingsmiddel gebruiken).

We verkregen de volgende resultaten:

- medische of chirurgische maskers;

Tien studies vonden plaats in de gemeenschap, en twee studies bij gezondheidswerkers. Het dragen van een masker in de gemeenschap vergeleken met geen masker dragen, maakt mogelijk weinig tot geen verschil in hoeveel mensen griep/COVID-achtige klachten krijgen (9 studies; 276.917 mensen); en maakt waarschijnlijk weinig of geen verschil in hoeveel mensen griep/COVID krijgen, bevestigd door een laboratoriumtest (6 studies; 13.919 mensen). Ongewenste effecten werden zelden gerapporteerd; ongemak werd vermeld.

N95/P2-maskers

Vier studies vonden plaats bij gezondheidswerkers, en één kleine studie vond plaats in de gemeenschap. Het dragen van een N95/P2 masker vergeleken met een medisch of chirurgisch masker maakt waarschijnlijk weinig of geen verschil in hoeveel mensen griep krijgen bevestigd door een laboratoriumtest (5 studies; 8407 mensen); en maakt mogelijk weinig tot geen verschil in hoeveel mensen griepachtige klachten krijgen (5 studies; 8407 mensen) of luchtweginfecties (3 studies; 7799 mensen). Ongewenste effecten werden niet goed gerapporteerd; ongemak werd vermeld.

Handhygiëne

Een handhygiëneprogramma kan het aantal mensen dat luchtweg- of griepachtige klachten oploopt, of een bevestigde griep heeft, verminderen in vergelijking met mensen die een dergelijk programma niet volgen (19 studies; 71.210 personen), hoewel dit effect niet werd gevonden wanneer griepachtige klachten en bevestigde griep apart werden geanalyseerd. Weinig studies bekeken ongewenste effecten; er werd melding gemaakt van huidirritatie bij mensen die handontsmettingsmiddelen gebruikten.

Wat zijn de beperkingen van het bewijsmateriaal?
Ons vertrouwen in deze resultaten is over het algemeen laag tot matig voor de subjectieve resultaten in verband met ademhalingsziekten. Het is matig voor de nauwkeuriger gedefinieerde, in het laboratorium bevestigde, luchtweg virusinfectie, en de relatie met maskers en N95/P2-maskers. De resultaten kunnen veranderen wanneer meer bewijsmateriaal beschikbaar komt. Relatief weinig mensen volgden de richtlijnen over het dragen van maskers of over handhygiëne, hetgeen de resultaten van de studies kan hebben beïnvloed.

Hoe actueel is het bewijsmateriaal?
We hebben bewijsmateriaal opgenomen dat tot oktober 2022 is gepubliceerd.