Pytanie badawcze

Jak skuteczne i bezpieczne jest stosowanie płynów do płukania jamy ustnej z fluorem w zapobieganiu próchnicy zębów u dzieci i młodzieży w porównaniu z placebo (płynami do płukania jamy ustnej bez aktywnego składnika - fluoru) lub niestosowaniem interwencji?

Wprowadzenie

Próchnica zębów to problem zdrowotny występujący na całym świecie, który dotyczy większości dorosłych i dzieci. Odsetek próchnicy zębów jest zróżnicowany pomiędzy krajami jak i w poszczególnych krajach, jednakże u dzieci z grup o niższym statusie społeczno-ekonomicznym (mierzonym poziomem dochodów, wykształcenia i zatrudnienia) odsetek próchnicy zębów jest wyższy. Nieleczona próchnica może prowadzić do postępującego uszkodzenia koron zębów, któremu często towarzyszy silny ból. Leczenie oraz odbudowa zniszczonych przez próchnicę zębów jest kosztowne jak i czasochłonne oraz jest głównym źródłem kosztów ponoszonych przez system opieki zdrowotnej.

Profilaktyka próchnicy u dzieci i młodzieży stanowi główny cel opieki stomatologicznej i jest bardziej opłacalna niż leczenie. Powszechnie stosuje się fluor w profilaktyce próchnicy zębów. Fluor występuje w środowisku naturalnym, ale też dodawany jest w niektórych krajach do wody, występuje w większości past do zębów oraz innych produktach, które są dostępne w różnym stopniu na całym świecie. Jako dodatkowa profilaktyka, fluor można stosować bezpośrednio na zęby, jako płyn do płukania jamy ustnej, pastylki do ssania, lakiery i żele.

Płyny do płukania jamy ustnej z fluorem są często stosowane pod nadzorem w szkolnych programach profilaktyki próchnicy zębów. Stosowanie płynów do płukania jamy ustnej z fluorem pod nadzorem (w zależności od wieku dzieci) lub bez nadzoru powinno być regularne, aby przynosiło efekt. Zaleca się płukanie jamy ustnej od minuty do dwóch dziennie roztworem o mniejszej zawartości fluoru lub raz na tydzień lub co dwa tygodnie roztworem o większej zawartości fluoru. Płyny do płukania jamy ustnej zawierające fluor nie są zalecane dla dzieci poniżej szóstego roku życia ze względu na ryzyko połknięcia płynu.

Niniejszy przegląd jest aktualizacją przeglądu Cochrane dotyczącego stosowania płynów do płukania jamy ustnej z fluorem w profilaktyce próchnicy zębów u dzieci i młodzieży, który był opublikowany po raz pierwszy w 2003 r. Oceniliśmy istniejące badania w Grupie Cochrane Zdrowie Jamy Ustnej (Cochrane Oral Health),dane są aktualne na dzień 22 kwietnia 2016 r.

Charakterystyka badań

Włączyliśmy 37 badań obejmujących łącznie ponad 15 000 dzieci (w wieku od 6 do 14 lat) stosujących płyn do płukania jamy ustnej z fluorem lub placebo (płyn do płukania jamy ustnej bez aktywnego składnika) lub nie stosujących żadnej interwencji. W wszystkich badaniach oceniano stosowanie płynów do płukania jamy ustnej z fluorem pod nadzorem w szkołach, oraz dwa badania dodatkowo oceniały stosowanie płynów w domu. Większość dzieci otrzymywała roztwór fluorku sodu (NaF), w stężeniu 230 ppm (ppm F) codziennie lub w stężeniu wyższym wynoszącym 900 ppm F cotygodniowo lub co dwa tygodnie. Badania trwały od roku do trzech lat. Badania opublikowano w okresie od 1965 r. do 2005 r. i przeprowadzono je w kilku krajach

Kluczowe wyniki

Niniejsza aktualizacja przeglądu potwierdziła, że regularne stosowanie płynów do płukania jamy ustnej z fluorem pod nadzorem może zmniejszać próchnicę zębów u dzieci i młodzieży. Wyniki 35 badań wykazały, że w grupie stosującej płyn do płukania jamy ustnej z fluorem o 27% zmniejszyła się powierzchnia zębów z ubytkami próchnicowymi i usuniętych oraz wypełnionych powierzchni zębów stałych w porównaniu z placebo lub niestosowaniem płynu do płukania. Korzyść ta może dotyczyć również dzieci stosujących pasty do zębów z fluorem lub mieszkających na obszarach gdzie woda jest fluorowana. Łączne wyniki 13 badań wskazują, że stosowanie płynu do płukania jamy ustnej z fluorem prowadziło do ok. 23% zmniejszenia liczby zębów z ubytkami próchnicowymi oraz usuniętych i wypełnionych zębów stałych w porównaniu do placebo lub braku stosowania płynu do płukania. W żadnym z badań nie oceniano efektów stosowania płynów z fluorem na zęby dzieci. Nie odnaleźliśmy wielu informacji na temat efektów ubocznych oraz jak dzieci radziły sobie ze stosowaniem płynów do płukania jamy ustnej.

Wnioski

Regularne stosowanie płynów do płukania jamy ustnej z fluorem pod nadzorem prowadzi do dużego zmniejszenia nasilenia próchnicy zębów stałych u dzieci. Odnaleźliśmy niewiele informacji dotyczących potencjalnych negatywnych skutków stosowania płynów z fluorem przez dzieci.

Jakość danych

Dostępne dane dotyczące zębów stałych są umiarkowanej jakości. Oznacza to, że nasza pewność co do rzetelności tego oszacowania jest umiarkowana. Bardzo niewiele danych istnieje, aby ocenić negatywne skutki.