Jaki jest cel tego przeglądu?

Osoby cierpiące na zespół przewlekłego zmęczenia często zgłaszają długotrwałe zmęczenie, bóle stawów, bóle głowy, zaburzenia snu, koncentracji i pamięci krótkotrwałej. Objawy te są przyczyną istotnej niepełnosprawności i niepokoju. Celem przeglądu była ocena, czy ćwiczenia fizyczne mogą pomóc ludziom z zespołem przewlekłego zmęczenia (znanym również jako encefalopatia mialgiczna).

Kluczowe informacje

Chorzy, którzy wykonują ćwiczenia fizyczne prawdopodobnie odczuwają mniejszy poziom zmęczenia pod koniec leczenia niż ci, którzy stosują bardziej pasywne terapie. Nie jest jasne, czy osiągnięta poprawa będzie również utrzymywała się w dłuższej perspektywie czasu. Nie ma również pewności co do ryzyka wystąpienia poważnych skutków ubocznych terapii ruchowej.

Co oceniano w ramach tego przeglądu?

Dokonano oceny, czy wykonywanie ćwiczeń fizycznych prowadzi do zmniejszenia objawów zespołu przewlekłego zmęczenia. Szukano badań porównujących efekty ćwiczeń fizycznych z leczeniem standardowym lub innymi rodzajami terapii.

Jakie są najważniejsze wnioski wynikające z tego przeglądu?

Znaleziono 8 badań obejmujących łącznie 1518 uczestników. W badaniach porównywano pacjentów wykonujących ćwiczenia fizyczne z pacjentami, którzy otrzymywali takie samo lub bardziej aktywne leczenie niż do tej pory, np. terapię poznawczo-behawioralną.

Ćwiczenia fizyczne trwały przez 12 do 26 tygodni. W badaniach mierzono efekt terapii pod koniec leczenia, a także długoterminowo, po 50. lub 72. tygodniach. Uczestnicy ćwiczyli na różnych poziomach intensywności stosując różne rodzaje ćwiczeń aerobowych, takich jak spacer, pływanie czy jazda na rowerze.

Ćwiczenia fizyczne versus terapia standardowa lub relaksacyjna

Uczestnicy wykonujący ćwiczenia fizyczne prawdopodobnie odczuwają mniejsze zmęczenie po zakończeniu leczenia i mogą prezentować umiarkowanie wyższy poziom funkcjonowania fizycznego. Ze względu na brak pewności w stosunku do danych naukowych, nie można stwierdzić, czy poprawa utrzymuje się w dłuższej perspektywie czasu.

Uczestnicy wykonujący ćwiczenia fizyczne mogą mieć nieco lepszą jakość snu, zarówno pod koniec leczenia, jak i w dłuższej perspektywie czasu.

Nie mamy pewności co do ryzyka wystąpienia ciężkich zdarzeń niepożądanych i wpływu ćwiczeń fizycznych na ból, jakość życia i objawy depresji. Wynika to z braku danych naukowych lub braku pewności w stosunku do odnalezionych danych.

Ćwiczenia fizyczne versus terapia poznawczo-behawioralną

Ćwiczenia fizyczne mogą wiązać się z niewielką zmianą, lub jej brakiem, w zakresie zmęczenia po zakończeniu leczenia lub w dłuższej perspektywie czasu. Ćwiczenia fizyczne mogą wiązać się z niewielką zmianą, lub jej brakiem, w zakresie sprawności fizycznej po zakończeniu leczenia, ale nie ma pewności co do efektów długoterminowych

W żadnym badaniu nie analizowano wpływu ćwiczeń fizycznych na objawy depresji po zakończeniu leczenia, ale prawdopodobnie w dłuższej perspektywie czasu ich wpływ jest niewielki lub nie ma go wcale .

Nie ma pewności co do ryzyka wystąpienia zdarzeń niepożądanych. Nie ma również pewności co do ich wpływu na ból, jakość życia lub sen. Wynika to z braku danych naukowych lub braku pewności w stosunku do odnalezionych danych.

Ćwiczenia fizyczne versus APT (ang. adaptive pacing therapy; życie we własnym tempie)

Chorzy wykonujący ćwiczenia fizyczne mogą odczuwać nieco mniejszy poziom zmęczenia oraz mniejsze nasilenie objawów depresji, a także nieco wyższy poziom sprawności fizycznej i jakości snu pod koniec leczenia oraz w dłuższej perspektywie czasu niż osoby korzystające z APT.

Nie ma pewności co do ryzyka wystąpienia zdarzeń niepożądanych. Nie mamy również pewności co do wpływu na jakość życia lub ból. Wynika to z braku danych naukowych lub braku pewności w stosunku do odnalezionych danych.

Ćwiczenia fizyczne versus leki przeciwdepresyjne

Nie ma pewności, czy wykonywanie ćwiczeń fizycznych jest skuteczniejsze niż przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych w zakresie zmniejszania objawów zmęczenia. Nie ma również pewności co do ich skuteczności w odniesieniu do objawów depresji, działań niepożądanych, bólu, sprawności fizycznej, jakości życia czy snu. Wynika to z braku danych naukowych lub braku pewności w stosunku do odnalezionych danych.

Dlaczego ten przegląd jest ważny?

Ćwiczenia fizyczne są zalecane przez wytyczne praktyki klinicznej i często są stosowane w terapii osób z zespołem przewlekłego zmęczenia. Osoby cierpiące na zespół przewlekłego zmęczenia powinny mieć możliwość podejmowania świadomych decyzji dotyczących własnej opieki i leczenia w oparciu o rzetelne dane naukowe oraz to, czy wykonywanie ćwiczeń fizycznych jest skuteczne, zarówno jako samodzielna interwencja oraz jako część planu leczenia.

Należy zwrócić uwagę, że dane naukowe w tym przeglądzie pochodzą od osób zdiagnozowanych na podstawie kryteriów Centers for Disease Control and Prevention z 1994 r. lub kryteriów oksfordzkich. Osoby zdiagnozowane na podstawie innych kryteriów mogą uzyskiwać inne efekty.