Kogo może zainteresować ten przegląd?

Osoby dotknięte zespołem przewlekłego zmęczenia, ich rodziny i przyjaciele.

• Specjalistów zajmujących się leczeniem zespołu przewlekłego zmęczenia.

• Specjalistów zajmujących się prowadzeniem ćwiczeń leczniczych.

• Lekarzy rodzinnych.

Dlaczego ten przegląd jest ważny?

Zespół przewlekłego zmęczenia (chronic fatigue syndrome - CFS), nazywany jest także jako bólowe zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego ( myalgic encepholomyelitis - ME). Dane szacunkowe mówią, że od 2 na 1000 do 2 na 100 osób w Stanach Zjednoczonych może być dotknięte CFS. Osoby cierpiące na CFS zgłaszają często długotrwałe zmęczenie, bóle stawowe, bóle głowy, problemy ze snem, koncentracją i pamięcią krótkotrwałą. Objawy te są przyczyną istotnej niepełnosprawności i niepokoju u osób dotkniętych CSF. Nie ma jednoznacznej medycznej przyczyny CFS, często więc osoby chore spotykają się z niezrozumieniem ich schorzenia ze strony rodziny, znajomych czy pracowników ochrony zdrowia. Wytyczne brytyjskiego Narodowego Instytutu Doskonalenia Zdrowia i Opieki (National Institute for Health and Care Excellence, NICE) zalecają terapię ruchową osobom z CFS, a w poprzednim przeglądzie badań sugerowano, że leczenie to stanowi obiecujące podejście terapeutyczne. Uważa się, że terapia ruchowa może wspomóc przy radzeniu sobie z objawami CFS przez stopniowe ponowne wprowadzenie aktywności fizycznej do codziennego życia.

Niniejszy przegląd stanowi aktualizację wcześniejszego przeglądu Cochrane z 2004 r., w którym wskazano, że ćwiczenia fizyczne są obiecującą metodą leczenia u dorosłych osób z CFS. Od czasu opublikowania poprzedniego przeglądu pojawiły się nowe badania oceniające skuteczność i bezpieczeństwo wykonywania ćwiczeń fizycznych u osób z CFS.

Na jakie pytania odpowiada przegląd?

Czy terapia ruchowa jest bardziej skuteczna niż "bierne" postępowanie (n.p. wpisanie na listę oczekujących, zwykłe leczenie, techniki relaksacyjne, przystosowanie się)?

Czy terapia ruchowa jest bardziej skuteczna niż inne "aktywne" terapie (n.p. terapia kognitywno-behawioralna (cognitive-behavioural therapy - CBT, terapia dostosowania rytmu do życia [ang. pacing], leki)?

Czy terapia ruchowa jest bardziej skuteczna w połączeniu z innym leczeniem niż stosowana sama?

Czy terapia ruchowa jest bezpieczniejsza niż inne rodzaje leczenia?

Jakie badania włączono do tego przeglądu?

Przeszukaliśmy bazy danych celem odnalezienia wysokiej jakości badań dotyczących terapii ruchowej w CFS opublikowanych do maja 2014 roku. Aby znaleźć się w tym przeglądzie, badania musiały być z randomizacją i obejmować dorosłe osoby powyżej 18 roku życia, spośród których ponad 90% miała pewne rozpoznanie CFS. Do przeglądu włączyliśmy 8 badań, w których wzięło udział w sumie 1518 osób. W 7 z nich stosowano ćwiczenia tlenowe (aerobowe), takie jak spacer, pływanie, jazda na rowerze lub taniec; w 1 badaniu stosowano trening beztlenowy (anaerobowy). W większości badań proszono uczestników o wykonywanie ćwiczeń w domu, trzy do pięciu razy w tygodniu, z docelowym czasem trwania ćwiczenia pomiędzy 5 a 15 minut przy użyciu różnych metod stopniowego zwiększania wysiłku.

O czym mówią wyniki tego przeglądu?

Dane naukowe umiarkowanej jakości wskazują, że terapia ruchowa była bardziej skuteczna w zmniejszeniu nasilenia zmęczenia w porównaniu z leczeniem "biernym" lub niestosowaniem leczenia. Terapia ruchowa miała pozytywny wpływ na codzienne funkcjonowanie, sen i samoocenę ogólnego stanu zdrowia.

Wyniki jednego badania sugerują, że ćwiczenia fizyczne są skuteczniejsze niż strategie oparte na stymulacji, służące do zmniejszenia nasilenia zmęczenia. Jednakże wykonywanie ćwiczeń fizycznych nie było skuteczniejsze niż CBT.

Terapia ruchowa nie nasiliła objawów u osób z CFS. Poważne skutki uboczne były rzadkie we wszystkich grupach, ale ograniczone dane uniemożliwiają wyciągnięcie jednoznacznych wniosków na temat bezpieczeństwa terapii ruchowej.

Nie było wystarczających danych, aby wykazać wpływ terapii ruchowej na natężenie bólu, korzystanie z innych usług opieki zdrowotnej lub określić odsetek osób, które zrezygnowały z programu ćwiczeń ruchowych.

Jaki powinien być następny krok?

Badacze sugerują potrzebę przeprowadzenia nowych badań, aby wykazać jaki rodzaj ćwiczeń jest najkorzystniejszy dla osób z CFS i jaki stopień intensywności najlepszy, a także aby ocenić optymalny czas trwania oraz najbardziej korzystny sposób dostarczania ćwiczeń.