Pytanie badawcze W tym przeglądzie przyjrzeliśmy się danym naukowym dotyczącym interwencji (sposobom leczenia) stosowanych u osób po zatruciu paracetamolem (acetaminofenem). Przede wszystkim staraliśmy się ocenić, w jaki sposób interwencje medyczne wpływają na liczbę zgonów oraz konieczność przeszczepu wątroby.

Wprowadzenie: Paracetamol jest jednym z najczęściej przedawkowywanych leków. Celowe bądź przypadkowe zatrucie paracetamolem jest częstą przyczyną uszkodzenia wątroby.

Data wyszukiwania: Dane naukowe są aktualne do stycznia 2017 roku.

Charakterystyka badań: Badania kliniczne z randomizacją (pacjenci są losowo przydzieleni do jednej z dwóch lub więcej grup), w których uczestnicy otrzymali pomoc medyczną w wyniku celowego lub przypadkowego przedawkowania paracetamolu, niezależnie od wielkości przyjętej dawki, wieku pacjenta, płci lub innych schorzeń.

Jest wiele różnych interwencji, które można podjąć w leczeniu osób po przedawkowaniu paracetamolu. Interwencje te obejmują zmniejszenie wchłaniania (z przewodu pokarmowego; przyp.tłum.) spożytego paracetamolu i tym samym obniżenie ilości leku wchłoniętego do krwiobiegu. Do tych sposobów zaliczamy użycie węgla aktywowanego (wiąże paracetamol znajdujący się w żołądku), płukanie żołądka (mechaniczne usunięcie możliwie największej ilości paracetamolu) lub podanie wymiotnicy prawdziwej (w postaci syropu), która wywołuje wymioty. Po wchłonięciu do krwiobiegu paracetamol trafia do wątroby, gdzie większa jego część przekształca się do nieszkodliwych produktów. Jednak niewielka ilość leku jest przekształcana w toksyczny produkt, z którym w normalnych warunkach wątroba jest sobie w stanie poradzić, jednak w przypadku przyjęcia większych dawek paracetamolu wątroba jest przeładowana tym produktem przemiany. W konsekwencji ta szkodliwa substancja może uszkodzić wątrobę prowadząc do jej niewydolności, także niewydolności nerek, a w niektórych przypadkach do śmierci. Innym rodzajem interwencji w leczeniu zatrucia paracetamolem jest użycie leków (antidotum), które zmniejszają ilość toksycznych produktów (takim lekiem jest cymetydyną) lub rozkładających toksyczne metabolity (metionina, cysteamina, dimerkaprol lub acetylocysteina). Ostatecznie, możliwe jest usunięcie paracetamolu i jego toksycznych produktów z krwiobiegu poprzez użycie specjalnego urządzenia oczyszczającego krew. Wszystkie z tych zabiegów zostały zbadane.

Znaleźliśmy 11 randomizowanych badań klinicznych obejmujących 700 uczestników. Większość z nich oceniała różne interwencje.

Główne wyniki: Węgiel aktywowany, płukanie żołądka oraz wymiotnica prawdziwa mogą zmniejszyć wchłanianie paracetamolu, o ile zostaną podane do dwóch godzin po jego spożyciu, jednak kliniczne korzyści były niejednoznaczne. Węgiel aktywowany wydawał się być najlepszym wyborem dla osób, które były w stanie go przyjąć. Pacjenci mogą nie być w stanie przyjąć węgla aktywnego, jeśli są senne lub gdy nie tolerują jego smaku i/lub konsystencji.

Wydaje się, że spośród metod usuwających toksyczne metabolity paracetamolu acetylocysteina zmniejsza odsetek uszkodzenia wątroby wynikający z zatrucia. Ponadto wykazuje ona mniej działań niepożądanych w stosunku do innych odtrutek (dimerkaprol, cysteamina), jednak jej przewaga nad metioniną jest niejasna. Acetylocysteinę należy podać pacjentom po zatruciu paracetamolem, gdy występuje ryzyko uszkodzenia wątroby, ryzyko to jest determinowane poprzez wielkość przyjętego leku, czas od jego przyjęcia oraz wywiad lekarski.

W bardziej aktualnych badaniach oceniano sposoby zmniejszenia działań niepożądanych związanych z podaniem dożylnym acetylocysteiny, zmieniając sposób podawania. Te badania wykazały, że zastosowanie wolniejszego wlewu dożylnego z mniejszą dawką początkową acetylocysteiny może zmniejszyć odsetek działań niepożądanych, takich jak: nudności, wymioty i rekacje alergiczne (zła reakcja organizmu na lek, na przykład wysypka).

Jakość danych naukowych: W tym przeglądzie danych naukowych na temat stosowania interwencji w zatruciu paracetamolem znaleziono zaskakująco mało randomizowanych badań klinicznych dotyczących tego bardzo częstego schorzenia. Ponadto większość badań miała małą liczbę uczestników i duże ryzyko błędu systematycznego. Dlatego też jakość danych naukowych została określona jako niska lub bardzo niska.