Na czym polega problem?

Jakie są efekty wykonywania badań przesiewowych w kierunku cukrzycy ciężarnych (ang. gestational diabetes mellitus, GDM) u wszystkich kobiet, w porównaniu z badaniami przesiewowymi tylko u tych kobiet, które znajdują się w grupie ryzyka? Jakie są efekty wykonywania badań przesiewowych w kierunku GDM u kobiet w różnych środowiskach (np. w społeczności lokalnej vs w szpitalu)? Przegląd ten stanowi aktualizację przeglądu Cochrane opublikowanego po raz pierwszy w 2010 roku, a następnie zaktualizowanego w 2014 roku.

Dlaczego jest to ważne?

GDM jest typem cukrzycy, który może rozwinąć się w trakcie ciąży i zwiększać ryzyko powikłań u matek i ich dzieci. U kobiet z GDM stwierdza się większe prawdopodobieństwo rozwoju stanu przedrzucawkowego (wysokiego ciśnienia tętniczego i obecności białka w moczu) i częściej istnieje potrzeba przeprowadzenia u nich cesarskiego cięcia. W przypadku dzieci potencjalne problemy obejmują zbyt dużą masę ciała dziecka w stosunku do wieku ciążowego (zwiększenie powyżej normy) lub hipoglikemię (małe stężenie cukru we krwi) po urodzeniu. Mimo że GDM zazwyczaj ustępuje po porodzie, matki i ich dzieci są obciążeni ryzykiem zachorowania w przyszłości na cukrzycę typu 2.

Leczenie GDM może poprawić wyniki zdrowotne. Kobiety często nie wiedzą, że chorują na GDM. Badania przesiewowe mające na celu identyfikację i leczenie GDM u kobiet w ciąży mogą zatem poprawić wyniki. Dwa główne podejścia do badań to podejście "uniwersalne", w którym wszystkie kobiety poddawane są badaniom przesiewowym, oraz podejście "wybiórcze" lub „ z grupy ryzyka”, w którym badane są tylko te kobiety, które są "zagrożone". Czynniki ryzyka związane z GDM obejmują: niektóre grupy etniczne, wiek, nadwagę lub otyłość, urodzenie dużego dziecka w przeszłości lub GDM czy cukrzycę typu 2 w wywiadzie rodzinnym. Istnieje możliwość wykonania badań przesiewowych w kierunku GDM w różnych środowiskach, takich jak społeczność lokalna (np. w przychodni podstawowej opieki zdrowotnej) lub w szpitalu. Idealna metoda badań przesiewowych w kierunku GDM, która prowadzi do uzyskania najlepszych wyników zdrowotnych u matek i ich dzieci, pozostaje niejasna.

Jakie dane naukowe odnaleźliśmy?

Zebrane dane (styczeń 2017 r.) uwzględniały dwa badania z udziałem 4523 kobiet i ich dzieci. Oba badania przeprowadzono w Irlandii i były obciążone umiarkowanym lub dużym ryzykiem błędu systematycznego. Nie mogliśmy połączyć danych z tych badań, ponieważ dotyczyły one różnych interwencji i porównań. W jednym porównywano "uniwersalne" przesiewowe badanie z badaniami w grupie ryzyka GDM. W drugim badaniu porównano badania przesiewowe u kobiet przeprowadzone w ośrodkach lekarza podstawowej opieki zdrowotnej z badaniami przeprowadzanymi w szpitalu.

W jednym badaniu (z dostępnymi informacjami o 3152 kobietach) GDM rozpoznano u większej liczby kobiet w grupie, która uczestniczyła w „uniwersalnych” badaniach przesiewowych, niż w grupie kobiet uczestniczących w badaniach przesiewowych skierowanych do grup ryzyka (dane naukowe niskiej jakości). W badaniu nie raportowano wyników dotyczących matek, w tym: zaburzeń wynikających z wysokiego ciśnienia tętniczego w ciąży, porodu drogą cięcia cesarskiego, urazu krocza, przyrostu masy ciała w trakcie ciąży, depresji poporodowej, ani cukrzycy typu 2. W badaniu nie raportowano wyników odnoszących się do dzieci, w tym: większej masy ciała dziecka w stosunku do wieku ciążowego, zgonu (przed urodzeniem lub wkrótce po nim), zgonu lub poważnych komplikacji, hipoglikemii, nadwagi, cukrzycy typu 2 czy niepełnosprawności w dzieciństwie lub dorosłości.

W drugim badaniu (z dostępnymi informacjami o 690 kobietach), nie wykazano jednoznacznej różnicy między grupą kobiet poddanych skryningowi u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej a grupą kobiet, które były diagnozowane w szpitalu pod względem liczby kobiet z rozpoznaną GDM (dane naukowe niskiej jakości), wysokim ciśnieniem tętniczym (dane naukowe niskiej jakości), kobiet u których wystąpił stan przedrzucawkowy (dane naukowe niskiej jakości) ani pod względem liczby kobiet, które urodziły drogą cięcia cesarskiego (dane naukowe niskiej jakości). W badaniu nie raportowano urazów krocza, przyrostu masy ciała w ciąży, depresji poporodowej ani wystąpienia cukrzycy typu 2. Badania przesiewowe przeprowadzane u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, w porównaniu z badaniami w szpitalu, nie różniły się wyraźnie pod względem liczby dzieci, które urodziły się większe w stosunku do wieku ciążowego (dane naukowe niskiej jakości), liczby zgonów (przed urodzeniem lub wkrótce po nim), zgonu lub poważnych komplikacji (dane naukowe niskiej jakości) lub hipoglikemii (dane naukowe bardzo niskiej jakości). W badaniu nie raportowano wyników dotyczących otyłości dziecięcej lub w wieku dorosłym, cukrzycy typu 2 i niepełnosprawności.

Co to oznacza?

Nie ma wystarczających danych naukowych, które wskazałyby na wpływ wykonywania badań przesiewowych w kierunku GDM w zależności od grupy ryzyka lub miejsca udzielania świadczeń opieki zdrowotnej na wyniki kobiet oraz ich dzieci. Niezbędne jest przeprowadzenie w przyszłości dużych, dobrze zaprojektowanych badań z randomizacją w celu oceny ważnych krótko- i długoterminowych wyników u matek i ich dzieci.