Pytanie badawcze
Czy podawanie antybiotyków dzieciom poniżej 5 roku życia, chorującym na ostre zakażenie górnych dróg oddechowych, zapobiega wystąpieniu poważniejszych infekcji?

Wprowadzenie
Powszechnie spotykane ostre zakażenia górnych dróg oddechowych to duża grupa różnych zakażeń. Zakażenia mogą rozwijać się w każdej części górnych dróg oddechowych przez okres do siedmiu dni, a ich przyczyny mogą być zróżnicowane. Zakażenia te mogą prowadzić do powikłań, takich jak zapalenie ucha, gardła, czy też zatok. Zakażenia górnych dróg oddechowych są wyjątkowo częste u dzieci w wieku przedszkolnym, stąd też to właśnie one stanowią najczęstszą przyczynę, dla której rodzice zgłaszają się po pomoc medyczną. Co więcej, 75% wszystkich antybiotyków stosowanych w krajach o wysokim dochodzie, przepisywane jest właśnie w związku z rozpoznaniem zakażenia górnych dróg oddechowych. Uzasadnieniem dla wypisywania przez lekarzy antybiotyków jest chęć zapobiegnięcia powikłaniom bakteryjnym.

Metody
W przeglądzie skupiliśmy się na antybiotykach stosowanych w celu zapobiegnięcia powikłaniom bakteryjnym u dzieci do lat 5, chorujących na powszechne nieswoiste zakażenia górnych dróg oddechowych. Problem ten był już wcześniej analizowany w 2014 roku i przegląd ten stanowi jego aktualizację. Dane naukowe, na których jest oparte jest nasze opracowanie przedstawiają aktualny stan wiedzy na dzień przeprowadzenia analizy (sierpień 2015 r.). Poszukując danych naukowych do opracowania aktualizacji, natrafiliśmy na 616 nowych badań, ale żadne z nich nie spełniło określonych przez nas kryteriów pozwalających na włączenie go do przeglądu.

Charakterystyka badań
W przeglądzie przeanalizowaliśmy wyniki czterech badań, w których łącznie udział brało 1314 dzieci. W trzech badaniach analizowano stosowanie antybiotyków (amoksycyliny/kwasu klawulanowego), w zapobieganiu zapaleniu ucha środkowego. W badaniach tych łącznie udział wzięło 414 dzieci, które poddawano 7-dniowej obserwacji. Ponadto do przeglądu włączono jedno badanie (889 dzieci, dwutygodniowa obserwacja), w którym badano stosowanie innego antybiotyku (ampicyliny) w zapobieganiu zapaleniu płuc. Tylko w jednym badaniu oceniano ewentualne szkody zdrowotne związane ze stosowaną metodą leczenia. Jednak w związku z tym, że dane te były wyrażone w procentach, a nie w wartościach bezwzględnych, nie mogliśmy poddać ich analizie. Nie znaleźliśmy natomiast żadnego badania, w którym oceniano by ryzyko wystąpienia innych ciężkich powikłań (zapalenia wyrostka sutkowatego, anginy, ropnia, zapalenia opon mózgowych), hospitalizacji lub zgonu.

Wyniki

Na ten moment nie istnieją dane naukowe uzasadniające podawanie dzieciom do piątego roku życia, chorującym na powszechne ostre zakażenia górnych dróg oddechowych, antybiotyków jako metody zapobiegania rozwojowi zapalenia ucha środkowego oraz zapalenia płuc.

Jakość danych naukowych
Jakość danych naukowych w badaniach dotyczących zapalenia ucha środkowego, można określić jako umiarkowaną, jako że nie sprecyzowano jakich metod użyli ich autorzy w celu uniknięcia błędu systematycznego. Ponadto, w jednym z badań, syrop podawany jako placebo uczestnikom badania, przygotowany został przez firmę farmaceutyczną.

W badaniu dotyczącym zapalenia płuc, możemy określić jakość danych jako umiarkowaną, jako że członkowie rodzin wiedzieli z wyprzedzeniem, czy ich dzieci otrzymują antybiotyki czy też nie. Również w tym badaniu zabrakło szczegółowych informacji na temat metod zastosowanych w celu uniknięcia błędu systematycznego.

W celu określenia, czy stosowanie antybiotyków w tej grupie wiekowej jest efektywne, niezbędne jest przeprowadzenie dalszych, dobrych jakościowo badań.