Najważniejsze informacje

- Pojedyncza dawka antybiotyku prawdopodobnie ma niewielki lub żaden wpływ na ból i obrzęk, gdy jest stosowana przed leczeniem kanałowym.

- Dane naukowe są bardzo niepewne, co do wpływu antybiotyków przyjmowanych po częściowym lub całkowitym oczyszczeniu wnętrza kanału korzenia na zmniejszenie bólu lub obrzęku.

- W żadnym badaniu nie analizowano wpływu antybiotyków stosowanych osobno, bez leczenia stomatologicznego, w ramach leczenia dwóch schorzeń uznawanych najczęściej za przyczynę bólu zęba.

Jak może dojść do zapalenia przyzębia i ropnia okołowierzchołkowego?

Ból zęba jest częstym problemem i może występować, gdy na skutek próchnicy lub urazu dojdzie do obumarcia nerwu w zębie. Jeżeli wywołuje to stan zapalny w kości wokół końca chorego zęba, nazywamy to wierzchołkowym zapaleniem przyzębia. Stan ten, powodujący objawy, takie jak ból, określa się mianem objawowego zapalenia przyzębia wierzchołkowego.

Bez podjęcia odpowiedniego leczenia, bakterie mogą zainfekować ząb i spowodować gromadzenie się ropy wokół końca korzenia (tzw. ropień wierzchołkowy). Może to prowadzić do obrzęku i rozprzestrzeniania się infekcji.

Jak leczy się ból zęba wywołany zapaleniem przyzębia lub ropniem okołowierzchołkowym?

Zalecanym sposobem leczenia tych schorzeń jest usunięcie martwego nerwu i związanych z nim bakterii. Zwykle odbywa się to poprzez ekstrakcję zęba lub czyszczenie systemu kanałowego (zwane chemiczno-mechanicznym opracowaniem kanału korzeniowego zęba). Czasami pacjenci mają wypełniany kanał korzeniowy tego samego dnia (tzw. pełne leczenie kanałowe) lub mogą wrócić w późniejszym terminie w celu wypełnienia systemu kanałowego i odbudowy (wypełnienia) zęba.

Antybiotyki są zalecane tylko w przypadku ciężkiej infekcji, która rozprzestrzeniła się od korzenia zęba. W dalszym ciągu jednak niektórzy dentyści rutynowo przepisują antybiotyki osobom z powyższymi schorzeniami, u których nie stwierdza się oznak szerzenia się infekcji, lub u których nie przeprowadzono leczenia stomatologicznego celem usunięcia martwego lub zainfekowanego materiału. Stosowanie antybiotyków przyczynia się do rozwoju bakterii opornych na antybiotyki (tj. odpornych na działanie danego antybiotyku). Zatem ważne jest, aby antybiotyki były stosowane tylko wtedy, gdy ich zastosowanie niesie ze sobą korzyści dla danej osoby.

Jaki był cel tego badania?

Chcieliśmy dowiedzieć się, czy antybiotyki zmniejszają ból i obrzęk zgłaszany przez dorosłych z bólem zęba spowodowanym objawowym zapaleniem przyzębia lub ropniem wierzchołkowym. Byliśmy zainteresowani skutkami działania antybiotyków, gdy były one podawane z lub bez leczenia stomatologicznego oraz z lub bez środków przeciwbólowych.

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy badań, w których oceniano antybiotyki w porównaniu z pozorowanymi lekami (placebo) u dorosłych z tymi schorzeniami. Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań i oceniliśmy nasze zaufanie względem otrzymanych danych naukowych w oparciu o takie czynniki, jak metodyka badań i liczebność badanej grupy.

Co udało się nam ustalić?

Znaleźliśmy trzy badania (z których jedno było nowe dla tej aktualizacji). Łącznie w analizie uwzględniliśmy 134 uczestników. Wszystkie badania zostały przeprowadzone w uniwersyteckich szkołach stomatologicznych i oceniały stosowanie doustnych antybiotyków w celu zmniejszenia bólu zgłaszanego przez osoby dorosłe po całkowitym lub częściowym chemo-mechanicznym oczyszczeniu zęba w znieczuleniu miejscowym (wstrzyknięcie leku znieczulającego w dziąsło wokół chorego zęba). W jednym z badań klinicznych uczestnicy otrzymali pojedynczą dawkę antybiotyków przed zabiegiem stomatologicznym. W dwóch badaniach uczestnicy otrzymali 7-dniową kurację antybiotykową po leczeniu stomatologicznym.

W badaniu porównującym pojedynczą dawkę doustnych antybiotyków z placebo przed całkowitym leczeniem kanałowym, nie stwierdzono różnic w bólu lub w obrzęku zgłaszanym przez uczestników w obu grupach. Dane naukowe sugerują, że pojedyncza dawka antybiotyku powoduje niewielką lub żadną różnicę w bólu i obrzęku, gdy jest przyjmowana przed leczeniem kanałowym.

W dwóch badaniach porównujących kurację antybiotykową z placebo, po częściowym lub całkowitym chemo-mechanicznym oczyszczeniu rany, nie stwierdzono różnic w zakresie bólu lub obrzęku między grupami. Dane te jednak są bardzo niepewne.

W żadnym badaniu nie oceniono efektów stosowania antybiotyków bez jednoczesnego chirurgicznego leczenia stomatologicznego.

Dwa badania zgłaszały wystąpienie skutków ubocznych wśród uczestników. U jednej osoby otrzymującej placebo wystąpiła biegunka (luźne stolce). Jedna osoba, która otrzymała antybiotyki po leczeniu stomatologicznym, odczuwała zmęczenie i spadek energii po leczeniu, a inna, która otrzymała antybiotyki przed leczeniem stomatologicznym, doświadczyła zawrotów głowy.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych?

Nasze zaufanie do danych naukowych dotyczących przyjmowania pojedynczej dawki antybiotyków przed całkowitym leczeniem kanałowym jest niskie, ponieważ mamy bardzo poważne obawy, że badanie mogło nie obejmować wystarczającej liczby uczestników, aby wykryć różnicę między grupami i nie możemy wykluczyć wystąpienia potencjalnie korzystnego efektu.

Nie mamy pewności, co do wyników dotyczących wpływu kuracji antybiotykowej podjętej po częściowym lub całkowitym chemo-mechanicznym oczyszczeniu rany, ponieważ badania były zbyt małe, a w jednym z nich znaczna część uczestników zrezygnowała z udziału przed zakończeniem badania.

Jak aktualne są te dane naukowe?

Dane naukowe są aktualne do 25 listopada 2022 roku.