Wprowadzenie

Palenie tytoniu jest przyczyną wielu problemów zdrowotnych, w tym nowotworów, chorób serca i chorób płuc. Pracownicy opieki zdrowotnej (np. lekarze, pielęgniarki, farmaceuci, stomatolodzy) mogą ograniczyć szkodliwe skutki palenia tytoniu, oferując palaczom pomoc w rzuceniu nałogu podczas wizyty w przychodni. Jednakże problemem dla przedstawicieli zawodów medycznych może być identyfikacja palaczy. Mogą oni również sądzić, że nie są w stanie zapewnić palaczom odpowiedniego wsparcia ze względu na ograniczenia czasowe, brak odpowiednich umiejętności, stosownych szkoleń, ograniczenia budżetowe czy braki kadrowe. Zmiany na poziomie organizacji opieki zdrowotnej mogą pomóc w zaangażowaniu przedstawicieli zawodów medycznych w zerwanie z nałogiem palenia i tym samym zwiększyć szanse palaczy na skuteczne wyjście z nałogu. Zmiany te mogą uwzględniać: wprowadzenie systemu odpytywania pacjentów o palenie tytoniu, w którym informacje o nałogu byłyby rejestrowane w dokumentacji medycznej; zapewnienie odpowiedniego przeszkolenia, zasobów i środków pozwalających personelowi medycznemu skutecznie udzielać pomocy palaczom; wyznaczenie dodatkowego personelu, który miałby za zadanie wsparcie palaczy w rzucaniu nałogu; wprowadzenie nowych zasad ograniczających możliwości palenia lub aktywności mobilizujących do rzucenia nałogu; wprowadzenie poradnictwa antynikotynowego do podstawowej opieki zdrowotnej; gratyfikacje finansowe dla pracowników opieki zdrowotnej za prowadzenie wsparcia w rzucaniu palenia. Celem niniejszego przeglądu była ocena, czy wprowadzenie wyżej wymienionych zmian organizacyjnych poprawi zaangażowanie pracowników opieki zdrowotnej w aktywności wspierające rzucanie palenia oraz pomoże palaczom skutecznie rozstać się z nałogiem. Oceniono wpływ następujących działań na zerwanie z nałogiem palenia: 1) pytanie pacjenta o palenie tytoniu; 2) rejestrowanie informacji o paleniu tytoniu w dokumentacji medycznej pacjenta; 3) zalecanie palaczom rzucenia palenia; 4) poradnictwo ukierunkowane na rzucenie palenia; 5) zapewnienie leków i wyrobów medycznych ułatwiających rzucenie palenia; 6) kierowanie palaczy do innych placówek, gdzie mogą uzyskać dodatkową pomoc (np. telefonicznych poradni pomocy palącym).

Charakterystyka badań

Poszukiwaliśmy badań opublikowanych do lutego 2016 roku.

Odnaleziono siedem badań oceniających skuteczność działań mających na celu wsparcie palaczy w rzuceniu nałogu wprowadzanych na poziomie organizacji opieki zdrowotnej. Sześć badań przeprowadzono w USA, a jedno w Hiszpanii. W dwóch badaniach oceniano zmiany wprowadzane na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej, a w kolejnych dwóch w klinikach stomatologicznych. W jednym badaniu oceniano zmiany wprowadzane w aptekach, przychodni dla weteranów wojennych oraz w przychodni pediatrycznej. Wszystkie badania były wspierane lub finansowane przez agencje rządowe.

W żadnym z badań nie wdrożono wszystkich rekomendowanych zmian i działań omówionych powyżej. W pięciu badaniach wprowadzono cztery rodzaje zmian, a w dwóch wprowadzono trzy rodzaje zmian. We wszystkich badaniach analizowano identyfikację palaczy spośród wszystkich pacjentów, szkolenia dla pracowników ochrony zdrowia oraz udzielenie poradnictwa antynikotynowego.

Główne wyniki

Spośród siedmiu odnalezionych badań, tylko w czterech oceniano wpływ zmian organizacyjnych na rzucenie palenia. W dwóch z nich stwierdzono, że wprowadzone zmiany organizacyjne były pomocne w rzuceniu palenia, jednak w pozostałych dwóch nie potwierdzono skuteczności takich działań, dlatego też brak jest podstaw dla sformułowania jednoznacznych wniosków w tym zakresie. Działania takie jak doradztwo w zakresie rzucenia palenia, rejestrowanie informacji o paleniu tytoniu w dokumentacji medycznej pacjentów i kierowanie palaczy do zewnętrznych placówek oferujących pomoc osobom uzależnionym od tytoniu poprawiły się po wprowadzeniu tych zmian. Spośród trzech badań oceniających pytanie pacjentów o palenie tytoniu oraz zalecenie rzucenia palenia, w dwóch obserwowano, że zmiany organizacyjne mogą usprawnić funkcjonowanie obu tych działań.

Jakość danych naukowych

Ogólną jakość danych naukowych oceniono jako niską, z uwagi na małą liczbę dostępnych badań oraz ich niedociągnięcia metodologiczne. Aby wypełnić tę lukę w wiedzy, potrzebne są dobrze przeprowadzone badania. Kilka badań jest obecnie w toku, ale przed włączeniem do niniejszego przeglądu muszą być szczegółowo przeanalizowane.