Zamierzeniem niniejszego przeglądu Cochrane była ocena efektów zmierzających do zwiększenia liczby szczepień przyjmowanych przez młodzież. W poszukiwaniu odpowiedzi na to pytanie badacze z Cochrane przeanalizowali odpowiednie wyniki badań i znaleźli szesnaście, które dotyczyły tego problemu.

Kluczowe informacje

Wyniki przeglądu wskazują, że odsetek nastolatków przyjmujących szczepienia można zwiększyć stosując szereg różnych podejść. Obejmują one: dostęp do edukacji zdrowotnej, oferowanie prezentów i zmiany w przepisach prawa. Potrzebne są jednak dalsze badania, aby zrozumieć, które podejście jest najskuteczniejsze w krajach o niskim i średnim dochodzie.

Co badano w ramach tego przeglądu?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca szereg szczepionek do stosowania u dzieci w wieku 10-19 lat (młodzież). Niektóre szczepionki oferowane są tylko tej grupie wiekowej, jak np. szczepionka przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV; infekcja wirusowa przenoszona głównie drogą płciową, która może powodować brodawki narządów płciowych oraz nowotwory). Inne szczepionki, często nazywane uzupełniającymi, takie jak np. szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu B, szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, podawane są również młodszym dzieciom.

Znaczna część młodzieży nie otrzymuje zalecanych szczepień. Rządy i organizacje pozarządowe próbowały różnych metod zmiany tej sytuacji. Jedną z nich jest ukierunkowanie działań na młodzież, ich rodziców i otoczenie. Można to zrobić dzięki np. udzielaniu informacji o szczepieniach, przypominaniu o terminach szczepień lub wręczaniu drobnych prezentów. Innym rozwiązaniem jest dotarcie do pracowników ochrony zdrowia przez np. informacje, przypomnienia czy uwagi na temat ich pracy. Trzecim rozwiązaniem jest zwiększenie dostępności do szczepionek. Można to osiągnąć dzięki darmowym lub tanim szczepionkom, dostępowi do szczepień bliżej miejsca zamieszkania, w tym także w szkołach. Czwartym rozwiązaniem jest uchwalanie przepisów dotyczących szczepień. Przykładowo, w niektórych krajach młodzież nie może uczęszczać do szkoły bez okazania zaświadczenia o szczepieniu.

Jakie były wyniki przeglądu?

Autorzy przeglądu znaleźli 16 odpowiednich badań: 12 z nich przeprowadzono w USA. Pozostałe badania przeprowadzono w Australii, Szwecji, Tanzanii i Wielkiej Brytanii. Ich wyniki wskazują, że:

Kiedy młodzieży (w grupach złożonych z dziewcząt, chłopców lub mieszanych) i ich rodzicom udzielono informacji o szczepieniach, więcej nastolatków zaszczepiło się przeciwko HPV (dane naukowe o wysokiej pewności oszacowania).

Kiedy młodzież otrzymywała karty podarunkowe możliwe, że więcej z nich zaszczepiło się przeciw HPV (dane naukowe niskiej jakości). Nie jest pewne, czy zapewnienie młodzieży i rodzicom edukacji zdrowotnej, rozdanie pieniędzy i pakietów prezentowych przyczyniło się do zwiększenia liczby szczepień przeciwko WZW typu B (dane naukowe o bardzo niskiej pewności oszacowania).

Po uchwaleniu przepisów o obowiązkowych szczepieniach przed przyjęciem do szkoły, prawdopodobnie znacznie więcej nastolatków zaszczepiło się przeciwko WZW typu B (dane naukowe o umiarkowanej pewności oszacowania).

Przypomnienia o konieczności szczepienia przekazywane pracownikom ochrony zdrowia przy otwieraniu przez nich elektronicznej karty zdrowia pacjenta miały niewielki lub żaden wpływ na zwiększenie liczby młodzieży szczepionej przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, meningokokom, HPV i grypie (dane naukowe o umiarkowanej pewności oszacowania).

Kiedy pracownikom ochrony zdrowia zapewniono szkolenia i otrzymali uwagi na temat ich pracy możliwe, że przeciwko HPV zaszczepiono więcej nastolatków (dane naukowe o niskiej pewności oszacowania).

Kiedy pracownikom ochrony zdrowia zapewniono szkolenia, indywidualne uwagi co do pracy, częste wizyty i premie, prawdopodobnie więcej nastolatków zaszczepiono przeciwko HPV (dane naukowe o umiarkowanej pewności oszacowania).

Kiedy do pracowników ochrony zdrowia i rodziców docierano na kilka sposobów, między innymi poprzez szkolenia, telefony i informacje radiowe, być może przeciwko HPV zaszczepiono większą liczbę nastolatków (dane naukowe o niskiej pewności oszacowania).

We włączonych badaniach porównywano stosowanie różnych metod (edukacji zdrowotnej, prezentów i nagród, przepisów prawnych, przypomnień) z niestosowaniem żadnych metod.

Ponadto podczas badania przeprowadzonego w Tanzanii, uczennicom uczęszczającym do klasy szóstej, które nie były w tym samym wieku, udzielono informacji o szczepieniach. Szóstoklasistki te porównano z dziewczynkami urodzonymi w tym samym roku, ale które nie uczęszczały do tej samej klasy. Badanie wykazało, że wśród dziewczynek z tej samej klasy prawdopodobieństwo poddania się szczepieniu przeciwko HPV było nieco większe (dane naukowe o umiarkowanej pewności oszacowania).

Na ile aktualny jest ten przegląd?

Autorzy przeglądu włączyli badania opublikowane do 31 października 2018 roku.