Pytanie badawcze

Czy wykonywanie ćwiczeń fizycznych może zastąpić stosowanie innych metod oczyszczania dróg oddechowych u chorych na mukowiscydozę?

Wprowadzenie

Mukowiscydoza wpływa na wiele układów w organizmie, głównie na układ oddechowy. Powoduje gromadzenie się w płucach gęstego, lepkiego śluzu, który powoduje podrażnienie i uszkodzenie wyściółki dróg oddechowych. Leczenie obejmuje fizjoterapię klatki piersiowej, zwaną również oczyszczaniem dróg oddechowych, w której wykorzystuje się szereg urządzeń lub technik, aby pozbyć się tego śluzu. Zasugerowano, że wykonywanie ćwiczeń fizycznych może mieć podobny efekt. Ćwiczenia powodują, że człowiek nabiera oddechy o różnej objętości i głębokości. Prowadzi to do zmian ciśnienia i sił w obrębie dróg oddechowych, które to przesuwają wydzielinę z płuc. Porównaliśmy wpływ wykonywania ćwiczeń fizycznych na funkcjonowanie płuc z innymi technikami, aby sprawdzić, czy ćwiczenia są odpowiednią alternatywą dla chorych na mukowiscydozę. Chcieliśmy odpowiedzieć na nasze pytanie badawcze, aby potencjalnie zmniejszyć obciążenie leczeniem w tej grupie pacjentów.

Okres wyszukiwania danych

Dane są aktualne do 15 lutego 2022 roku.

Charakterystyka badań

Przeszukano literaturę naukową w poszukiwaniu badań, w których uczestnicy otrzymali co najmniej dwie sesje lecznicze ćwiczeń albo inne techniki oczyszczania dróg oddechowych, do przeglądu włączono 4 badania obejmujące 86 chorych na mukowiscydozę. Osoby biorące udział w badaniach miały od 7 do 41 lat oraz różny stopień zaawansowania choroby. Trzy badania obejmowały chorych, którzy byli w dobrym stanie zdrowia, a jedno badanie obejmowało osoby przyjęte do szpitala z powodu zakażenia w obrębie klatki piersiowej. Badania trwały od 4 dni do 6 miesięcy i porównywano w nich wykonywanie ćwiczeń fizycznych (samych lub w połączeniu z inną techniką oczyszczania dróg oddechowych) z innymi technikami. W 2 badaniach porównano ćwiczenia z drenażem ułożeniowym wzmacnianym oklepywaniem klatki piersiowej (ang. postural drainage and percussion, PD&P), w 1 badaniu – ćwiczenia z techniką aktywnego cyklu oddechowego (ang. active cycle of breathing technique, ACBT) oraz w 1 badaniu – ćwiczenia z wykorzystaniem techniki podwyższonego ciśnienia wydechowego (ang. underwater positive expiratory pressure, uPEP; ćwiczenia polegają na dmuchaniu w rurkę umieszczoną w wodzie i robieniu „bąbelków” – przyp. tłum.), znanym również jako „bąbelkowe” PEP. Trzy badania otrzymały wsparcie finansowe od instytucji finansujących, takich jak Cystic Fibrosis Trust, Buffalo Foundation oraz Romanian National Council for Scientific Research in Higher Education.

Kluczowe wnioski

Nie znaleziono wystarczających danych naukowych, aby stwierdzić, czy ćwiczenia fizyczne mogą zastąpić inne metody oczyszczania dróg oddechowych. Nie znaleziono żadnych danych sugerujących, że ćwiczenia były lepsze lub gorsze niż inne metody poprawy funkcji płuc lub oczyszczania dróg oddechowych ze śluzu, jednak wykonywanie ćwiczeń poprawiło zdolność wysiłkową chorych i było preferowanym wyborem leczenia w jednym badaniu. W żadnym z badań nie odnotowano negatywnych skutków terapii wysiłkowej. W żadnym z badań nie oceniano jakości życia, ani konieczności stosowania dodatkowej antybiotykoterapii. Wyniki jednego z badań sugerują, że same ćwiczenia były mniej skuteczne w odkrztuszaniu plwociny niż ACBT.

Ćwiczenia fizyczne vs ACBT

W jednym badaniu (18 uczestników) stwierdzono, że funkcjonowanie płuc chwilowo (do 30 minut) poprawiło się tylko w grupie ćwiczącej, w pozostałych przypadkach nie odnotowano różnicy między ACBT i grupą ćwiczeń fizycznych. Nie odnotowano żadnych zdarzeń niepożądanych i nie jest pewne, czy ACBT uważano za skuteczniejsze lub czy było ono preferowane. Grupa ćwicząca produkowała mniej plwociny niż grupa ACBT. W badaniu nie informowano o zdolności wysiłkowej, jakości życia, przestrzeganiu zaleceń, konieczności hospitalizacji i stosowania dodatkowych antybiotyków.

Ćwiczenia fizyczne + PD&P vs sam PD&P

W 2 badaniach (55 uczestników) porównano wykonywanie ćwiczeń fizycznych łącznie z PD&P, w porównaniu z samym PD&P. Po 2 tygodniach, w jednym badaniu opisano większą poprawę w zakresie czynności płuc przy zastosowaniu samego PD&P, natomiast po 6 miesiącach w drugim badaniu odnotowano większą poprawę w tym zakresie w grupie chorych, którzy stosowali łącznie ćwiczenia fizyczne i PD&P (ale nie przedstawiono danych dla grupy PD&P). W jednym z badań nie odnotowano żadnych skutków ubocznych, a także nie stwierdzono różnicy między grupami w zakresie zdolności wysiłkowej (maksymalnego tempa pracy), objętości plwociny lub średniej długości czasu spędzonego w szpitalu. Z kolei w drugim badaniu odnotowano mniejszą liczbę hospitalizacji z powodu zaostrzenia objawów choroby w grupie chorych, którzy ćwiczyli i otrzymywali PD&P. W żadnym z badań nie informowano o jakości życia, preferencjach i konieczności stosowania antybiotyków.

Ćwiczenia fizyczne vs uPEP

W 1 badaniu (13 uczestników) porównano wykonywanie ćwiczeń fizycznych z uPEP („bąbelkowym” PEP). Nie odnotowano żadnych zdarzeń niepożądanych w żadnej z grup, a badacze poinformowali, że osoby biorące udział w badaniu uważały, że choć ćwiczenia fizyczne były bardziej męczące, były też przyjemniejsze niż uPEP. Nie stwierdzono różnic pod względem całkowitej masy plwociny zebranej podczas sesji leczenia. W badaniu nie raportowano wyników dotyczących funkcjonowania płuc, jakości życia, zdolności wysiłkowej, przestrzegania zaleceń, potrzeby stosowania antybiotyków lub hospitalizacji.

Jakość danych naukowych

Ogólnie, wiarygodność danych naukowych jest bardzo niska, ponieważ wszystkie 4 badania obejmowały niewielu uczestników, a w 2 badaniach przedstawiono wyniki jedynie w formie skróconego raportu wygłoszonego na konferencji.

Nie sądzimy, aby fakt, że badani i osoby oceniające wyniki wiedziały, jakie leczenie otrzymywali badani, wpłynął na wyniki takie jak funkcjonowanie płuc i masa plwociny. Uważamy, że fakt, że te badania były sponsorowane, nie powinien wpływać na interpretację wyników tego przeglądu.