Najważniejsze informacje

Interwencje psychologiczne mają na celu pomoc w zmianie myślenia, nastawienia i zachowań.

Uważamy, że interwencje psychologiczne są prawdopodobnie skuteczniejsze niż standardowa opieka w zakresie pomocy chorym na mukowiscydozę w stosowaniu leczenia wziewnego, a negatywne skutki interwencji (np. lęk lub depresja) mogą być niewielkie lub nie występować w ogóle w okresie od 6 do 12 miesięcy po zastosowaniu leczenia.

Nie mamy pewności, czy rozmowy motywacyjne (MI) były lepsze czy gorsze niż edukacja i rozwiązywanie problemów (EPS) w pomaganiu chorym na mukowiscydozę w przyjmowaniu leków wziewnych.

Wprowadzenie

Mukowiscydoza jest przewlekłą chorobą genetyczną, zwykle diagnozowaną po urodzeniu poprzez badania przesiewowe noworodków. Chorzy na mukowiscydozę doświadczają nawracających zakażeń dróg oddechowych z powodu gromadzenia się gęstego, lepkiego śluzu (lub plwociny) w płucach i w układzie pokarmowym. Leczenie wziewne zwykle przepisuje się, aby rozrzedzić wydzielinę (co ułatwia jej odkrztuszanie) lub w celu zwalczania i kontroli rozwoju bakterii w płucach (aby zmniejszyć częstotliwość występowania zakażeń).

Pacjenci cierpiący na choroby przewlekłe, w tym na mukowiscydozę, często mają problem ze stosowaniem się do przepisanego im leczenia wziewnego.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Czy interwencje psychologiczne mogą pomóc chorym na mukowiscydozę w przyjmowaniu leków wziewnych i czy istnieją jakiekolwiek szkodliwe lub niepożądane skutki tych interwencji (np. lęk lub depresja)?

Które techniki (np. wyznaczanie celów, rozwiązywanie problemów) najlepiej pomagają chorym na mukowiscydozę w przyjmowaniu leków wziewnych?

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy badań porównujących różne rodzaje interwencji psychologicznych między sobą lub porównujących interwencje ze zwykłą opieką, aby pomóc chorym na mukowiscydozę w każdym wieku w przyjmowaniu leków wziewnych.

Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki, a także oceniliśmy nasze zaufanie do dostępnych danych naukowych z uwzględnieniem m.in. wykorzystanych metod badawczych.

Czego się dowiedzieliśmy?

Uwzględniliśmy 10 badań z udziałem 1642 chorych na mukowiscydozę (około 54,3% kobiet). 4 badania obejmowały dzieci i młodzież; 5 badań obejmowało dorosłych; a 1 badanie obejmowało obie te grupy. W 9 badaniach porównywano interwencję psychologiczną ze standardową opieką, a w 1 badaniu porównywano dwie interwencje psychologiczne (MI vs EPS). Osoby (lub w przypadku jednego z badań – ośrodki leczenia mukowiscydozy) były losowo przyporządkowywane do jednej lub drugiej grupy. Obserwacja uczestników trwała od 6 do 8 tygodni lub nawet 23 miesiące.

Interwencje psychologiczne miały szeroki zakres. Obejmowały one interwencję, która łączyła technologię cyfrową (stronę internetową lub aplikację) ze wsparciem ze strony wyszkolonych pracowników służby zdrowia. W interwencjach wykorzystywano szereg technik, przy czym najczęściej stosowano rozwiązywanie problemów i udzielanie instrukcji dotyczących sposobu podejmowania leczenia.

Kluczowe wnioski

Interwencje psychologiczne są prawdopodobnie skuteczniejsze niż standardowa opieka w pomaganiu chorym na mukowiscydozę w przyjmowaniu leków wziewnych, a negatywne skutki interwencji (np. lęk lub depresja) mogą być niewielkie lub nie występować w ogóle, w okresie od 6 do 12 miesięcy po zastosowaniu leczenia. Interwencje psychologiczne mogą również poprawić postrzegane obciążenie związane z leczeniem (mierzone za pomocą kwestionariusza jakości życia). Nie odnaleziono dowodów na różnicę między grupami w zakresie czynności płuc (miara tego, jak dobrze pracują płuca), liczby zakażeń dróg oddechowych lub odczuwanych objawów w klatce piersiowej (ponownie mierzonych za pomocą kwestionariusza QoL).

Nie ma pewności, czy MI był lepszą czy gorszą procedurą niż EPS pomagającą chorym na mukowiscydozę w stosowaniu leczenia wziewnego, poprawie czynności płuc czy jakości życia lub zmniejszeniu częstotliwości zakażeń dróg oddechowych. We włączonym badaniu nie sprawdzano, czy MI lub EPS spowodowały szkody (np. lęk lub depresję).

Zastrzeżenia wobec prezentowanych danych naukowych

Nasze zaufanie do danych naukowych wskazujących na to, że interwencje psychologiczne są lepsze lub gorsze niż standardowa opieka, waha się od niskiego do umiarkowanego. Największe uwzględnione badanie interwencji psychologicznych (które uwzględniało wyniki od 6 do 12 miesięcy po rozpoczęciu leczenia) koncentrowało się na dorosłych chorych na mukowiscydozę (w wieku ≥16 lat), podczas gdy pytanie, na które chcieliśmy odpowiedzieć, było szersze (tj. nie możemy być pewni, czy wyniki byłyby takie same u dzieci). Potrzebne są szeroko zakrojone badania z dłuższym okresem obserwacji (np. 12 miesięcy) u dzieci cierpiących na mukowiscydozę. Możliwe, że ponieważ osoby oceniające wystąpienie punktów końcowych znały przynależność do grup leczenia, może mieć to wpływ na wyniki dotyczące jakości życia, lęku i depresji.

Nie jesteśmy pewni danych naukowych porównujących MI i EPS. Jedyne przeprowadzone badanie obejmowało małą liczbę dorosłych, więc nie ma pewności, czy wyniki byłyby takie same u dzieci lub w przypadku większej grupy uczestników. Nie ma pewności, czy uczestnicy badania rzeczywiście zostali umieszczeni w różnych grupach losowo, więc różnice między grupami mogą wynikać z różnic między ludźmi, a nie z leczenia. Nie jesteśmy również pewni co do osób rezygnujących z udziału w badaniu przed jego zakończeniem i tego, jaki może mieć to wpływ na jego wyniki. Uważamy również, że ponieważ osoby uzupełniające dane dotyczące punktów końcowych wiedziały, w której grupie się znajdują, może to wpływać na wyniki dotyczące jakości życia.

Obecnie nie ma wystarczających dowodów na to, które techniki (np. wyznaczanie celów, rozwiązywanie problemów) najlepiej sprawdzają się w pomaganiu chorym na mukowiscydozę w stosowaniu leczenia. Przyszłe badania powinny dostarczyć więcej szczegółów na temat technik stosowanych w interwencjach.

Jak aktualne są przedstawione dane naukowe?

Dane naukowe są aktualne do 7 sierpnia 2022 r.