Najważniejsze informacje

- Stosowanie metyloksantyn prawdopodobnie zmniejsza liczbę epizodów bezdechu (przerw w oddychaniu) u wcześniaków, prawdopodobnie zmniejsza potrzebę stosowania u nich wentylacji mechanicznej i zmniejsza uszkodzenie płuc, w porównaniu z niestosowaniem leczenia lub z placebo.
- Metyloksantyny prawdopodobnie mają niewielki lub żaden wpływ na ryzyko zgonu wcześniaków przed opuszczeniem szpitala. Istnieje niewiele danych naukowych dotyczących skutków ubocznych stosowania metyloksantyn.
- Potrzebne są dalsze badania nad długoterminowymi skutkami stosowania tych leków.

Co to jest bezdech wcześniaczy?
Bezdech wcześniaczy występuje, gdy dzieci urodzone zbyt wcześnie (wcześniaki) przestają oddychać podczas snu na 20 sekund lub dłużej. Ponad połowa niemowląt urodzonych przed terminem ma bezdech. Epizody bezdechu mogą skutkować małą częstotliwością rytmu serca i małym wysyceniem krwi tlenem, co wiąże się z koniecznością wspomagania oddychania (wentylacji mechanicznej). Wcześniaki, zwłaszcza te urodzone przed 28. tygodniem ciąży, są bardziej narażone na zgon, choroby płuc, upośledzenie mózgu, czy utratę wzroku lub słuchu niż te urodzone w terminie lub w okolicy terminu porodu.

Jak leczy się bezdech u wcześniaków?
Jest on powszechnie leczony metyloksantynami – substancjami znajdującymi się w herbacie, kawie i czekoladzie. Trzy rodzaje metyloksantyn to kofeina, aminofilina i teofilina. Działają one jak łagodne stymulanty przyspieszając pracę układów ciała i ułatwiając oddychanie. Metyloksantyny podaje się dzieciom z 3 głównych przyczyn: (1) aby zapobiegać epizodom bezdechu; (2) aby leczyć bezdech lub ograniczać liczbę epizodów, a tym samym uniknąć konieczności wentylacji mechanicznej; oraz (3) w celu zwiększania szansy, by dzieci podpięte do respiratora skutecznie „odzwyczaiły się” od wspomagania oddychania lub mogły zostać od niego odłączone (tzn. mogły zostać poddane ekstubacji) rozpoczynając samodzielne oddychanie. W każdym przypadku ma to na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia u niemowląt powyżej opisanych problemów zdrowotnych.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?
Chcieliśmy dowiedzieć się, czy podawanie metyloksantyn z dowolnej z powyższych przyczyn ogranicza epizody bezdechu i zmniejsza ryzyko zgonu wcześniaków, a także czy poprawia ich długoterminowy rozwój.

Co zrobiliśmy?
Szukaliśmy badań, w których wcześniakom z bezdechem lub obciążonych ryzykiem wystąpienia bezdechu podawano metyloksantyny. Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań oraz oceniliśmy wiarygodność danych naukowych na podstawie takich czynników jak metodologia i wielkość badań.

Czego się dowiedzieliśmy?
Znaleźliśmy 18 badań, które obejmowały 2705 wcześniaków z bezdechem lub obciążonych ryzykiem wystąpienia bezdechu. Największe i najdłużej trwające badanie objęło 2006 dzieci z 9 krajów obserwowanych przez 5 lat, a w przypadku niektórych dzieci zawierało raporty z wynikami aż do wieku nastoletniego. Pozostałe 17 badań było znacznie mniejszych; każde obejmowało od 18 do 86 niemowląt; badania te przeprowadzono w USA (6 badań), Wielkiej Brytanii (3 badania), Kanadzie, Iranie (po 2 badania w każdym z krajów), Australii, Francji, Hiszpanii i Szwajcarii (po 1 badaniu). W większości badań koncentrowano się na natychmiastowych i krótkoterminowych efektach i nie analizowało długoterminowego rozwoju dzieci. 14 spośród 18 badań przeprowadzono w latach 80. i 90. XX wieku.

Metyloksantyny podawano z różnych przyczyn: 6 badań dotyczyło zapobiegania bezdechowi; 5 dotyczyło leczenia bezdechu; w 6 badaniach wykorzystywano metyloksantynę w celu odstawienia od respiratora (ekstubacji); a w 1 badaniu (największym) metyloksantynę podawano ze wszystkich 3 powodów.

Głównie wyniki
Stosowanie metyloksantyn z dowolnej przyczyny vs niestosowanie leczenia lub placebo (leczenie nieaktywne):

- prawdopodobnie zmniejsza ryzyko wystąpienia epizodów bezdechu;
- prawdopodobnie zwiększa liczbę dzieci z mniejszą liczbą epizodów bezdechu po 2–7 dniach;
- prawdopodobnie zmniejsza potrzebę stosowania wentylacji mechanicznej po rozpoczęciu leczenia;
- zmniejsza ryzyko dysplazji oskrzelowo-płucnej, formy uszkodzenia płuc.

Pojedyncze duże badanie wykazało, że podawanie metyloksantyn (w szczególności kofeiny) poprawia rozwój dzieci w wieku od 18 do 24 miesięcy.

Jakie są ograniczenia zgromadzonych danych naukowych?
Nasze zaufanie do wyników badań jest ograniczone. Metodyka największego z badań charakteryzowała się dużą rzetelnością: losowo przydzielono w nim dzieci do grup leczenia i zaślepiono badaczy zbierających informacje o wynikach, co oznacza, że nie znali oni przydziału dzieci do grup. Metody te mają tendencję do generowania wysokiej jakości danych naukowych. Badanie to zdominowało przegląd i dostarczyło jedynych danych naukowych na temat rozwoju mózgu niemowląt w okresie niemowlęcym i dziecięcym. Metody zastosowane w pozostałych badaniach były zróżnicowanej jakości. W wielu z nich nie zaślepiano badaczy, a w większości raportowano wyniki, które nie są kluczowe dla długoterminowego rozwoju dzieci. Nie było jednak podstaw, aby sądzić, że w badaniach tych zatajano dane lub ujawniano tylko korzystne wyniki, mimo że nie podawano w nich informacji na temat efektów długoterminowych, takich jak np. zgon.

Jak aktualne są przedstawione dane naukowe?
Dane naukowe są aktualne do listopada 2022 r.