سوال مطالعه مروری
آیا اورسودئوکسی‌کولیک اسید باعث بهبود معیارهای عملکرد کبد، کاهش خطر ابتلا به بیماری مزمن کبدی و بهبود کلی پیامدها در افراد مبتلا به فیبروز سیستیک می‌شود؟
پیشینه
مشکلات ناشی از قوام (غلظت) صفرا و چگونگی جریان آن، منجر به بروز بیماری کبد تا 20% جوانان مبتلا به فیبروز سیستیک می‌شود. مجاری صفراوی ممکن است مسدود شده و باعث بروز سیروز در یک یا چند قسمت از کبد شود. اورسودئوکسی‌کولیک اسید یک اسید صفراوی طبیعی است که به صورت یک قرص یا مایع، در تلاش برای پیشگیری از بروز بیماری کبدی در افراد مبتلا به فیبروز سیستیک تجویز می‌شود. به نظر می‌رسد بهترین پاسخ با مجموع دوز 20 میلی‌گرم/کیلوگرم/روز در دو تا سه دوز جداگانه و در آغاز برای چندین ماه، اما احتمالا به‌طور نامحدود، به‌دست می‌آید. این اسید در اصل برای درمان سنگ‌های صفراوی مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما طی چند سال گذشته برای درمان و پیشگیری از پیشرفت بیماری کبدی مرتبط با فیبروز سیستیک مورد استفاده قرار گرفته است. این یک نسخه به‌روز شده از مرور است.
تاریخ جست‌وجو
آخرین بار در تاریخ 09 اپریل 2017 برای یافتن شواهد جست‌وجو کردیم.
ویژگی‌های مطالعه
ما به دنبال کارآزمایی‌های اورسودئوکسی‌کولیک اسید بودیم که به مدت حداقل سه ماه طول کشیدند و توانستیم چهار کارآزمایی را پیدا کنیم، اما داده‌ها فقط از سه کارآزمایی برای تجزیهوتحلیل در دسترس بودند. در این مرور داده‌های مربوط به 118 شرکت‌کننده در سنین بین چهار و 32 سال وجود داشت. دوز داروی تجویز شده در سه کارآزمایی از 10 تا 20 میلی‌گرم/کیلوگرم/روز متغیر بود. دو مورد از این کارآزمایی‌ها اورسودئوکسی‌کولیک اسید را با قرص‌های حاوی هیچ ماده دارویی (دارونما (placebo)) مقایسه کرده و در کارآزمایی سوم، اورسودئوکسی‌کولیک اسید با «درمان معمول» مقایسه شد. طراحی پیچیده دو کارآزمایی به این معنا بود که داده‌ها برای همه شرکت‌کنندگان قابل تحلیل نبود. کارآزمایی‌ها تا 12 ماه، اما نه بیشتر، به طول انجامیدند؛ با این حال، یک کارآزمایی برخی از داده‌های پیگیری را پس از نه سال گزارش کرد.
نتایج کلیدی
معدودی از پیامدهایی که در مرور فهرست کردیم، ارزیابی شدند: فقط افزایش وزن، ضخامت چین‌های پوستی و ترشح صفراوی. هیچ تفاوت واقعی بین درمان‌ها برای هر یک از این پیامدها وجود نداشت. پیامدهای طولانی-مدتی که فکر می‌کنیم مهم هستند، مانند مرگ‌ومیر یا نیاز به پیوند کبد، فقط در پیگیری یک کارآزمایی گزارش شدند و اطلاعات به ما نگفتند افرادی که فوت کردند یا نیاز به پیوند کبد داشتند، اورسودئوکسی‌کولیک اسید یا دارونما دریافت کرده بودند یا خیر.
تحقیقات کنونی نشان می‌دهد عوارض جانبی این درمان نادر هستند، اما اطلاعات کافی در مورد استفاده از آن در دراز-مدت برای توجیه تجویز معمول آن برای افراد مبتلا به فیبروز سیستیک وجود ندارد. از آن‌جایی که درمان دیگری برای پیشگیری از بروز بیماری کبدی وجود ندارد، انجام تحقیقات بیشتر در مورد اورسودئوکسی‌کولیک اسید مورد نیاز است.
کیفیت شواهد
به نظر می‌رسید که کارآزمایی‌ها به خوبی سازمان یافته و به‌خوبی اجرا شدند، اما اطلاعات کافی برای قضاوت صحیح آن‌ها وجود نداشت. در حالی که، در مجموع، فکر نمی‌کنیم عوامل مرتبط با نحوه اجرای کارآزمایی‌ها بتوانند نتایج را به شدت تحت تاثیر قرار دهند، نگرانی‌هایی داشتیم که در یک کارآزمایی، گروه مصرف کننده اورسودئوکسی‌کولیک اسید به‌طور کلی در آغاز کارآزمایی به اندازه گروه مصرف کننده دارونما سلامت نبودند. همچنین، در یک کارآزمایی دیگر، برخی از افرادی که از مطالعه کناره‌گیری کردند، در تجزیهوتحلیل نهایی گنجانده نشدند، اما هیچ دلیلی برای این موضوع ارائه نشد. در کل، سطح کیفیت شواهدی را که یافتیم، پائین یا بسیار پائین بود.
کارآزمایی‌های معدودی وجود دارند که اثربخشی اورسودئوکسی‌کولیک اسید را ارزیابی کردند. سطح کیفیت شواهد تشخیص داده شده از پائین تا بسیار پائین متغیر بود. در حال حاضر شواهد کافی برای توجیه استفاده معمول از این دارو در مدیریت درمانی فیبروز سیستیک وجود ندارد.
ترشح غیر-طبیعی صفراوی منجر به ضخیم شدن صفرا و شکل‌گیری پلاگین‌ها (plug) در مجاری صفراوی می‌شود؛ انسداد ناشی از آن و جریان غیر -طبیعی صفرا در نهایت منجر به ایجاد بیماری کبدی مرتبط با فیبروز سیستیک می‌شود. این وضعیت در دوران نوجوانی اوج می‌گیرد و تا بیش از 20% از نوجوانان مبتلا به فیبروز سیستیک، دچار بیماری مزمن کبدی می‌شوند. تغییرات اولیه در کبد ممکن است در نهایت به بیماری کبدی مرحله آخر بی‌انجامد و بیماران نیازمند پیوند کبد شوند. یکی از گزینه‌های های درمانی که در حال حاضر استفاده می‌شود، اورسودئوکسی‌کولیک اسید (ursodeoxycholic acid) است. این یک به‌روزرسانی از مرور قبلی است.
تحلیل شواهدی که اورسودئوکسی‌کولیک اسید باعث بهبود شاخص‌های عملکرد کبدی، کاهش خطر ابتلا به بیماری مزمن کبدی و بهبود کلی پیامدها در فیبروز سیستیک می‌شود یا خیر.
پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه فیبروز سیستیک و اختلالات ژنتیکی را جست‌وجو کردیم که حاوی منابع شناسایی شده از جست‌وجوهای جامع در بانک‌های اطلاعاتی، جست‌وجوی دستی در مجلات مرتبط و خلاصه مقالات کنفرانس‌ها بود. همچنین با شرکت‌های دارویی تماس گرفته و پایگاه‌های ثبت آنلاین کارآزمایی‌ها را جست‌وجو کردیم.
تاریخ آخرین جست‌وجو در پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه: 09 اپریل 2017.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده که استفاده از اورسودئوکسی‌کولیک اسید را به مدت حداقل سه ماه با دارونما (placebo) یا عدم درمان بیشتر در افراد مبتلا به فیبروز سیستیک مقایسه کردند.
دو نویسنده به‌طور مستقل از هم واجد شرایط بودن و کیفیت کارآزمایی‌ها را ارزیابی کردند. نویسندگان از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) برای ارزیابی کیفیت شواهد استفاده کردند.
دوازده کارآزمایی شناسایی شدند، که از میان آن‌ها چهار کارآزمایی شامل137 شرکت‌کننده در مرور گنجانده شدند؛ داده‌ها فقط از سه کارآزمایی (118 شرکت‌کننده) در دسترس بودند، زیرا یک کارآزمایی متقاطع داده‌های مناسبی را گزارش نکرد. دوز تجویز شده اورسودئوکسی‌کولیک اسید بین 10 تا 20 میلی‌گرم/کیلوگرم/روز تا 12 ماه بود. طراحی پیچیده در دو کارآزمایی، به این معنی بود که داده‌ها فقط برای زیرمجموعه‌هایی از شرکت‌کنندگان مورد تحلیل قرار گرفتند. بر اساس داده‌های 30 شرکت‌کننده از دو کارآزمایی، تفاوت معنی‌داری در تغییر وزن به دست نیامد، تفاوت میانگین (MD): 0.90- کیلوگرم (95% فاصله اطمینان: 1.94- تا 0.14). بهبود در ترشح مجاری صفراوی فقط در یک کارآزمایی گزارش شد و تغییرات قابل توجهی پس از درمان نشان داده نشد. داده‌ای برای تجزیهوتحلیل پیامدهای طولانی-مدت از قبیل مرگ‌ومیر یا نیاز به پیوند کبد در دسترس نبود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.