پیام‌های کلیدی
- رژیم‌های غذایی با شاخص پائین گلیسمی و بار پائین گلیسمی در مقایسه با رژیم‌های غذایی با شاخص یا بار بالای گلیسمی یا هر رژیم غذایی دیگر، احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در وزن ایجاد می‌کنند.
- در مورد تاثیرات این رژیم‌ها بر کیفیت زندگی افراد، عوارض جانبی و مرگ‌ومیر، بسیار نامطمئن هستیم.
رژیم غذایی با شاخص پائین گلیسمی یا بار پائین گلیسمی چیست؟
رژیم‌های غذایی با شاخص پائین گلیسمی یا بار پائین گلیسمی شامل غذاهایی هستند که اوج کمتری را در قند خون تولید کرده یا باعث تاخیر در اوج تولید قند خون می‌شوند. این ممکن است باعث شود بدن انسولین کمتری تولید کند و در نتیجه منجر به کاهش وزن شود.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
می‌خواستیم تاثیرات پیروی را از این رژیم‌ها در افراد دارای اضافه وزن یا چاق ارزیابی کنیم. تاثیرات آنها را روی وزن، کیفیت زندگی، عوارض جانبی و مرگ‌ومیر بررسی کردیم.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
به دنبال مطالعاتی بودیم که تاثیرات این رژیم‌ها را در بزرگسالان دارای اضافه وزن یا چاق با رژیم‌های دیگر، از جمله رژیم‌های غذایی با شاخص بالای گلیسمی یا بار بالای گلیسمی (رژیم‌هایی که اوج بالاتری را در قند خون تولید می‌کنند) مقایسه کردند. مطالعات می‌بایست حداقل 8 هفته دوره پیگیری داشته باشند.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 10 مطالعه را با 1210 نفر وارد کردیم (4.1% از شرکت‌کنندگان کودک و 1.9% بزرگسالان بالای 65 سال بودند). نیمی از مطالعات در ایالات متحده آمریکا انجام شدند، کشورهای استرالیا، ایران، مکزیک، نیوزیلند و اسپانیا هر یک یک مطالعه را انجام دادند.
نتایج اصلی
رژیم‌های غذایی با شاخص یا بار پائین گلیسمی در مقایسه با رژیم‌های غذایی با شاخص بالای گلیسمی یا بار بالای گلیسمی
رژیم‌های غذایی با شاخص پائین گلیسمی یا بار پائین گلیسمی احتمالا منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تغییر وزن بدن می‌شوند. نتایج نشان دادند که یک رژیم غذایی با شاخص یا بار پائین گلیسمی ممکن است خلق‌وخو را بهبود بخشد، اما تاثیر واقعی احتمالا به‌طور قابل‌توجهی با تخمین این تاثیر متفاوت است. هیچ یک از شرکت‌کنندگان دچار تاثیرات ناخواسته یا مضر نشدند. هیچ یک از مطالعات در مورد مرگ‌ومیرها گزارشی را ارائه نکردند.
رژیم‌های غذایی با شاخص یا بار پائین گلیسمی در مقایسه با دیگر رژیم‌های غذایی
رژیم‌های غذایی با شاخص پائین گلیسمی یا بار پائین گلیسمی احتمالا منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تغییر وزن بدن در مقایسه با دیگر رژیم‌های غذایی می‌شوند. شرکت‌کنندگان در مطالعات گزارش کردند که دچار تاثیرات ناخواسته‌ای از جمله اختلالات خوردن، سنگ‌های کلیه و دیورتیکولیت (عفونت یا التهاب کیسه‌هایی که ممکن است در روده ایجاد شوند؛ این کیسه‌ها دیورتیکول (diverticula) نامیده می‌شوند) شدند. این تاثیرات ممکن است توسط مداخله ایجاد شده یا ربطی به آن نداشته باشند. هیچ یک از مطالعات انجام شده برای این مقایسه، کیفیت زندگی شرکت‌کنندگان یا مرگ‌ومیر را گزارش نکردند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
در مورد یافته‌های مربوط به وزن مطمئن‌تر بودیم، اما عدم قطعیت زیادی در رابطه با نتایج دیگر وجود داشت. همه مطالعات آنچه را که در مورد کیفیت زندگی شرکت‌کنندگان و مرگ‌ومیر اتفاق افتاد، گزارش نکردند و بیشتر مطالعات حجم نمونه بسیار اندکی داشتند. هم‌چنین، شرکت‌کنندگان در بسیاری از مطالعات می‌دانستند که چه نوع رژیم‌هایی را دریافت کرده‌اند، و این امر ممکن است بر نحوه زندگی آنها در طول مطالعه و نحوه اندازه‌گیری پیامدهای مطالعه تاثیر بگذارد.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا می 2022 به‌روز است.
شواهد کنونی نشان می‌دهد که میان رژیم‌های غذایی با GI/GL پائین در برابر رژیم‌های غذایی با GI/GL بالاتر یا هر رژیم غذایی دیگر، ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت برای همه پیامدهای اصلی وجود داشته باشد. اطلاعات کافی برای نتیجه‌گیری قطعی در مورد تاثیر رژیم‌های غذایی با GI/GL پائین بر افراد دارای اضافه وزن یا چاق وجود ندارد. اکثر مطالعات دارای حجم نمونه کوچکی بودند، و در هر گروه مقایسه فقط تعداد کمی شرکت‌کننده حضور داشتند. سطح قطعیت شواهد را از متوسط تا بسیار پائین رتبه‌بندی کردیم. انجام مطالعاتی که به خوبی طراحی شده و دارای توان کافی باشند، مورد نیاز است. آنها باید از یک پروتکل مداخله استاندارد پیروی کنند، اندازه‌گیری پیامد عینی را اتخاذ کنند، زیرا انجام کورسازی (blinding) ممکن است دشوار باشد، و تلاش کنند تا روند از دست رفتن بیماران را در دوره پیگیری به حداقل برسانند. علاوه بر این، انجام مطالعاتی روی افرادی از طیف گسترده‌ای از قومیت‌ها و با طیف گسترده‌ای از عادات غذایی، هم‌چنین انجام مطالعاتی در کشورهایی با سطح درآمد پائین و متوسط مورد نیاز است.
شیوع چاقی در سراسر جهان در حال افزایش است، اما مدیریت تغذیه هم‌چنان بحث‌برانگیز باقی می‌ماند. نشان داده شده که رژیم‌های غذایی با شاخص پائین گلیسمی (glycaemic index; GI) یا بار پائین گلیسمی (glycaemic load; GL) ممکن است باعث کاهش وزن بیشتری نسبت به رژیم‌های غذایی با GI/GL بالاتر یا دیگر رژیم‌های کاهش وزن شوند. نسخه‌های پیشین این مرور، که در سال 2007 منتشر شدند، عمدتا مطالعات مداخله‌ای کوتاه‌مدت را یافتند. از آن زمان، کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) با پیگیری طولانی‌مدت‌تر در دسترس قرار گرفته‌اند، که به‌روز بودن این مرور را تضمین می‌کنند.
ارزیابی تاثیرات رژیم‌های غذایی با شاخص پائین گلیسمی یا بار پائین گلیسمی بر کاهش وزن در افراد دارای اضافه وزن یا چاق.
CENTRAL؛ MEDLINE، یک بانک اطلاعاتی دیگر، و دو پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی را از زمان شروع به کار آنها تا 25 می 2022 جست‌وجو کردیم. هیچ محدودیتی را از نظر زبان نگارش مقاله اعمال نکردیم.
RCTهایی را با حداقل دوره هشت هفته در نظر گرفتیم که رژیم‌های غذایی را با GI/GL پائین با رژیم‌های غذایی با GI/GL بالاتر یا هر رژیم غذایی دیگر در افراد دارای اضافه وزن یا چاق مقایسه کردند.
از روش‌های استاندارد کاکرین بهره بردیم. دو مقایسه اصلی را انجام دادیم: رژیم‌های غذایی با GI/GL پائین در برابر رژیم‌های غذایی با GI/GL بالاتر و رژیم‌های غذایی با GI/GL پائین در برابر هر رژیم غذایی دیگر. پیامدهای اصلی شامل تغییر در وزن بدن و شاخص توده بدنی، عوارض جانبی، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت و مورتالیتی بودند. برای ارزیابی قطعیت شواهد برای هر پیامد، از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) استفاده کردیم.
در این مرور به‌روز شده، 10 مطالعه (1210 شرکت‌کننده) را گنجاندیم؛ نه مطالعه به تازگی شناسایی شدند. فقط یک مطالعه را از نسخه قبلی این مرور، پس از بازبینی معیارهای ورود، گنجاندیم. پنج مطالعه را تحت عنوان «در انتظار طبقه‌بندی» و یک مطالعه را تحت عنوان «در حال انجام» فهرست کردیم. از 10 مطالعه وارد شده، هفت مطالعه رژیم‌های غذایی را با GI/GL پائین (233 شرکت‌کننده) با رژیم‌های غذایی با GI/GL بالاتر (222 شرکت‌کننده) و سه مطالعه رژیم‌های غذایی را با GI/GL پائین (379 شرکت‌کننده) با هر رژیم غذایی دیگری (376 شرکت‌کننده) مقایسه کردند. یک مطالعه شامل کودکان (50 شرکت‌کننده)؛ یک مطالعه شامل بزرگسالان بالای 65 سال (24 شرکت‌کننده) بودند؛ مطالعات باقی‌مانده بزرگسالان را وارد کردند (1136 شرکت‌کننده). طول دوره مداخلات از هشت هفته تا 18 ماه متغیر بود. تمامی کارآزمایی‌ها در چندین حوزه با خطر نامشخص یا بالای سوگیری (bias) مواجه بودند.
رژیم‌های غذایی با GI/GL پائین در برابر رژیم‌های غذایی با GI/GL بالاتر
رژیم‌های غذایی با GI/GL پائین در مقایسه با رژیم‌های غذایی با GI/GL بالاتر احتمالا باعث تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تغییر وزن بدن می‌شوند (تفاوت میانگین (MD): 0.82- کیلوگرم؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.92- تا 0.28؛ I 2 = 52%؛ 7 مطالعه، 403 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط). شواهد حاصل از چهار مطالعه که تغییر را در شاخص توده بدنی (body mass index; BMI) گزارش کردند، نشان می‌دهند که رژیم‌های غذایی با GI/GL پائین در مقایسه با رژیم‌های غذایی با GI/GL بالاتر ممکن است باعث تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تغییر در BMI (MD؛ 0.45- کیلوگرم/متر مربع (kg/m 2 )؛ 95% CI؛ 1.02- تا 0.12؛ I 2 = 22%؛ 186 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) در پایان دوره‌های مطالعه شوند. یک مطالعه که خلق‌وخوی شرکت‌کنندگان را ارزیابی کرد، نشان داد که رژیم‌های غذایی با GI/GL پائین در مقایسه با رژیم‌های غذایی با GI/GL بالاتر ممکن است باعث بهبود خلق‌وخو شوند، اما شواهد بسیار نامطمئن است (MD: -3.5؛ 95% CI؛ 9.33- تا 2.33؛ 42 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین). دو مطالعه که به ارزیابی عوارض جانبی پرداختند، بروز هیچ موردی را از عارضه جانبی گزارش نکردند؛ این پیامد شواهدی با قطعیت بسیار پائین دارد. هیچ مطالعه‌ای مورتالیتی به هر علتی (all-cause mortality) را گزارش نکرد.
برای پیامدهای ثانویه، رژیم‌های غذایی با GI/GL پائین در مقایسه با رژیم‌های غذایی با GI/GL بالاتر، ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در توده چربی ایجاد کنند (MD؛ 0.86- کیلوگرم؛ 95% CI؛ 1.52- تا 0.20-؛ I 2 = 6%؛ 6 مطالعه، 295 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). به‌طور مشابه، رژیم‌های غذایی با GI/GL پائین ممکن است در مقایسه با رژیم‌های غذایی با GI/GL بالاتر، تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در سطح قند خون ناشتا ایجاد کنند (MD؛ 0.12 میلی‌مول/لیتر؛ 95% CI؛ 0.03 تا 0.21؛ I 2 = 0%؛ 6 مطالعه، 344 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین).
رژیم‌های غذایی با GI/GL پائین در برابر هر رژیم غذایی دیگر
رژیم‌های غذایی با GI/GL پائین در مقایسه با دیگر رژیم‌ها احتمالا منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تغییر وزن بدن می‌شوند (MD؛ 1.24- کیلوگرم؛ 95% CI؛ 2.82- تا 0.34؛ I 2 = 70%؛ 3 مطالعه، 723 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت متوسط). شواهد نشان می‌دهد که رژیم‌های غذایی با GI/GL پائین در مقایسه با دیگر رژیم‌ها احتمالا منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تغییر BMI می‌شوند (MD؛ 0.30- کیلوگرم به نفع رژیم‌های غذایی با GI/GL پائین؛ 95% CI؛ 0.59- تا 0.01؛ I 2 = 0%؛ 2 مطالعه، 650 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت متوسط). دو عارضه جانبی در یک مطالعه گزارش شدند: یکی به مداخله مرتبط نبود و دیگری، اختلال خوردن، ممکن است به مداخله مرتبط باشد. مطالعه دیگر وقوع 11 عارضه جانبی را از جمله هیپوگلیسمی به دنبال تست تحمل گلوکز خوراکی گزارش کرد. همان مطالعه هفت عارضه جانبی جدی را از جمله سنگ کلیه و دیورتیکولیت گزارش کرد. این پیامد شواهدی با قطعیت پائین دارد. هیچ مطالعه‌ای به گزارش‌دهی در مورد کیفیت زندگی مرتبط با سلامت یا مورتالیتی به هر علتی نپرداخت.
برای پیامدهای ثانویه، هیچ یک از مطالعات در مورد توده چربی گزارشی را ارائه ندادند. رژیم‌های غذایی با GI/GL پائین در مقایسه با دیگر رژیم‌ها احتمالا سطح گلوکز خون ناشتا را کاهش نمی‌دهند (MD؛ 0.03 میلی‌مول/لیتر؛ 95% CI؛ 0.05- تا 0.12؛ I 2 = 0%؛ 3 مطالعه، 732 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.