پیامهای کلیدی
عدم قطعیت در شواهدی که شناسایی کردیم، به این معنی است که ما نمیدانیم پانسمانها یا عوامل موضعی (از جمله کرمها، لوسیونها و روغنهای مختلف) تفاوتی را در تعداد زخمهای فشاری ایجاد شده در افراد در معرض خطر، ایجاد میکنند یا خیر.
زخم فشاری چیست؟
زخمهای فشاری که به عنوان آسیبهای فشاری (pressure injuries)، زخم بستر (bed sores) یا زخمهای فشاری (pressure sores) نیز شناخته میشوند، زمانی اتفاق میافتند که پوست یا بافت زیر آن به دلیل فشار طولانیمدت روی نواحی استخوانی بدن آسیب ببیند. آنها میان افراد مسن و افراد کمتحرک رایج هستند. درمان آنها میتواند چالشبرانگیز و پرهزینه باشد.
چگونه میتوان از بروز زخم فشاری پیشگیری کرد؟
گزینههای پیشگیری از ایجاد زخم فشاری عبارتند از: حرکت و تغییر موقعیت در حالت خوابیده یا نشسته؛ استفاده از نوع مناسب سطح برای دراز کشیدن و نشستن؛ و مصرف خوب مواد غذایی و مایعات مغذی. اخیرا از پانسمانها و کرمهای مختلف نیز برای پیشگیری از ایجاد زخم فشاری استفاده میشود.
ما به دنبال چه یافتهای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که پانسمانها یا کرمهای خاصی میتوانند از ایجاد زخمهای فشاری در افراد در معرض خطر بهطور موثری پیشگیری کنند یا خیر. علاوه بر این، هدف ما ارزیابی عواملی مانند درد، کیفیت زندگی و هزینههای درمان هنگام استفاده از این پانسمانها و کرمها بود.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
ما این مرور را از سال 2018 بهروز کردیم، و اکنون شامل 51 مطالعه است. این مطالعات دربرگیرنده 13,303 فرد در معرض خطر بودند. مطالعات، محصولاتی را مانند اسیدهای چرب و کرمها، و پانسمانهای ساخته شده را از مواد مختلف، مورد آزمایش قرار دادند.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
به دلیل روشهای تحقیقاتی ناکافی بهکار رفته در مطالعاتی که بررسی کردیم، ما نمیتوانیم مطمئن باشیم که پانسمانها یا کرمها تفاوتی را در پیشگیری از ایجاد زخمهای فشاری یا در پیشگیری از عوارض جانبی ایجاد کردهاند. در نتیجه، اعتماد ما به این نتایج محدود است.
نتایج اصلی
ما در مجموع 20 مقایسه مختلف مربوط به پانسمانها و کرمها را انجام دادیم. این بدان معناست که به نحوه عملکرد انواع پانسمانها و کرمها در موقعیتهای مختلف برای پیشگیری از ایجاد زخم فشاری نگاه کردیم. عدم قطعیت زیادی در شواهد درون مطالعاتی که وارد کردیم، وجود دارد. بنابراین، ما نمیدانیم که پانسمانها یا کرمهای موجود در این مرور، تاثیری بر پیشگیری از زخمهای فشاری جدید یا جلوگیری از ایجاد عوارض جانبی دارند یا خیر. شواهد محدودی هم در مورد هزینه درمان و هم در مورد اینکه افراد شرکتکننده در این مطالعات دچار درد شدند یا خیر، وجود داشت. فقط یک مطالعه در مورد کیفیت زندگی شرکتکنندگان گزارش کرد.
محدودیتهای شواهد چه هستند؟
ما به سه دلیل اصلی به شواهد اطمینان نداریم. نخست آنکه، ممکن است افراد حاضر در این مطالعات از نوع درمانی که دریافت کردند، آگاه بوده باشند. دوم آنکه، نتایج در طول مطالعات مختلف، بسیار متناقض بودند. در نهایت، برخی از مطالعات بسیار کوچک بودند.
این شواهد تا چه زمانی بهروز است؟
ما جستوجوی خود را برای یافتن مطالعات تا نوامبر 2022 انجام دادیم، تا اطمینان حاصل کنیم که این مرور شامل جدیدترین تحقیقات موجود است.
مطالعات واردشده طیف گستردهای را از پانسمانها و عوامل موضعی آزمایش کردند. شواهد برای همه مداخلات نامشخص یا بسیار نامشخص است؛ بنابراین، مشخص نیست که هر یک از پانسمانها یا عوامل موضعی مورد مطالعه تفاوتی را در ایجاد زخم فشاری ایجاد میکنند یا خیر. مطالعات آتی باید برای تعیین مداخلات اولویتدار، با ذینفعان تعامل داشته باشند.
زخمهای فشاری (pressure ulcers; PU) زمانی ایجاد میشوند که افراد نمیتوانند برای کاهش فشار روی برجستگیهای استخوانی، وضعیت خود را تغییر دهند. درمان این وضعیت دشوار و هزینهبر بوده، و کیفیت زندگی را کاهش میدهد. پانسمانها و عوامل موضعی (لوسیونها، کرمها و روغنها) برای پیشگیری از زخم فشاری بهطور گستردهای استفاده میشوند. با این حال، اثربخشی آنها نامشخص است. این سومین نسخه بهروز شده از این مرور است.
ارزیابی تاثیرات عوامل موضعی و پانسمانها بر پیشگیری از بروز زخم فشاری، در افرادی در هر سنی، بدون وجود زخمهای فشاری، اما در معرض خطر ابتلا به آنها، در هر شرایط مراقبت سلامت.
ما از پایگاه ثبت تخصصی گروه زخمها در کاکرین، CENTRAL؛ MEDLINE؛ دو بانک اطلاعاتی دیگر، و دو پایگاه ثبت کارآزمایی، همراه با بررسی منابع، جستوجو در استنادات، و تماس با نویسندگان مطالعه برای یافتن مطالعاتی که در مرور وارد شدند، استفاده کردیم. آخرین جستوجو در نوامبر 2022 انجام شد. ما هیچ محدودیتی را برای زبان، تاریخ انتشار، یا شرایط انجام مطالعه، اعمال نکردیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشدهای را وارد کردیم که افراد در معرض خطر ابتلا به زخمهای فشاری را وارد کردند.
از فرایندهای استاندارد روششناسی (methodology) کاکرین استفاده کردیم.
در این بهروزرسانی، ما 33 مطالعه جدید را اضافه کردیم، که در مجموع 51 کارآزمایی (13,303 شرکتکننده) وارد این مرور شدند. از این میان، 31 مطالعه شامل پانسمان، 16 مورد شامل عوامل موضعی، و چهار مطالعه شامل هم پانسمان و هم عوامل موضعی بودند. تمام کارآزماییها پیامد اولیه بروز زخم فشاری را گزارش دادند.
پانسمانها
بروز زخم فشاری
ما در مجموع 13 مقایسه را با 9027 شرکتکننده انجام دادیم. ما هفت مقایسه اولویتدار را در جدول خلاصهای از یافتهها (summary of findings; SoF) به شرح زیر ارایه میکنیم: پانسمان فوم سیلیکون (silicone foam) در مقابل عدم استفاده از پانسمان (18 کارآزمایی، 5903 شرکتکننده؛ خطر نسبی (RR): 0.50؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.33 تا 0.77)؛ پانسمان فوم در مقابل پانسمان فیلم (film) (3 کارآزمایی، 569 شرکتکننده؛ RR: 0.72؛ 95% CI؛ 0.20 تا 2.67)؛ پانسمان فوم هیدروسلولار (hydrocellular foam) در مقابل پانسمان هیدروکلوئید (hydrocolloid) (1 کارآزمایی، 80 شرکتکننده؛ RR قابل تخمین نیست)؛ پانسمان فوم سیلیکون نوع 1 در مقابل پانسمان فوم سیلیکون نوع 2 (2 کارآزمایی، 376 شرکتکننده؛ RR: 0.80؛ 95% CI؛ 0.56 تا 1.15)؛ پانسمان فوم در مقابل اسید چرب (2 کارآزمایی، 300 شرکتکننده؛ RR: 1.67؛ 95% CI؛ 0.49 تا 5.72)؛ فیلم پلیاورتان (polyurethane film) در مقابل پانسمان هیدروکلوئید (1 کارآزمایی، 160 شرکتکننده؛ RR: 0.58؛ 95% CI؛ 0.24 تا 1.41)؛ و پانسمان هیدروکلوئیدی در مقابل عدم استفاده از پانسمان (2 کارآزمایی، 230 شرکتکننده؛ RR: 0.60؛ 95% CI؛ 0.46 تا 0.78). همه شواهد با قطعیت پائین یا بسیار پائین بودند. شواهد در مورد تاثیر پانسمان بر ایجاد زخم فشاری بسیار نامشخص است.
مرحله زخم فشاری
سه مقایسه مرحله زخم فشاری (PU) را گزارش کردند. پانسمان فوم سیلیکون در مقابل عدم استفاده از پانسمان: PU مرحله 1 (8 کارآزمایی، 1823 شرکتکننده؛ RR: 0.32؛ 95% CI؛ 0.13 تا 0.79)؛ PU مرحله 2 (10 کارآزمایی، 2873 شرکتکننده؛ RR: 0.47؛ 95% CI؛ 0.30 تا 0.73)؛ PU مرحله 3 (3 کارآزمایی، 718 شرکتکننده؛ RR: 0.45؛ 95% CI؛ 0.06 تا 3.21)؛ PU مرحله 4 (2 کارآزمایی، 610 شرکتکننده؛ RR: 0.21؛ 95% CI؛ 0.02 تا 1.77)؛ PU غیر قابل مرحلهبندی (1 کارآزمایی، 366 شرکتکننده؛ RR: 0.20؛ 95% CI؛ 0.01 تا 4.09)؛ آسیب عمقی بافت (3 کارآزمایی، 840 شرکتکننده؛ RR: 0.32؛ 95% CI؛ 0.09 تا 1.08). پانسمان فوم در مقابل پانسمان فیلم: PU مرحله 1 (1 کارآزمایی، 270 شرکتکننده؛ RR: 0.56؛ 95% CI؛ 0.39 تا 0.80)؛ PU مرحله 2 (1 کارآزمایی، 270 شرکتکننده؛ RR: 1.00؛ 95% CI؛ 0.06 تا 15.82)؛ آسیب عمقی بافت (1 کارآزمایی، 270 شرکتکننده؛ RR: 0.67؛ 95% CI؛ 0.11 تا 3.93). پانسمان هیدروکلوئید در مقابل عدم استفاده از پانسمان: PU مرحله 1 (1 کارآزمایی، 108 شرکتکننده؛ RR: 0.54؛ 95% CI؛ 0.31 تا 0.94)؛ PU مرحله 2 (1 کارآزمایی، 108 شرکتکننده؛ RR: 0.86؛ 95% CI؛ 0.28 تا 2.66). همه شواهد با قطعیت پائین یا بسیار پائین بودند. شواهد در مورد تاثیر پانسمان بر مراحل مختلف ایجاد زخم فشاری بسیار نامشخص است.
عوارض جانبی
یک مقایسه عوارض جانبی را گزارش کرد: پانسمان با فوم سیلیکون در مقابل عدم استفاده از پانسمان (3 کارآزمایی، 2317 شرکتکننده؛ RR قابل تخمین نیست؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). پانسمانهای فوم سیلیکون ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر بروز عوارض جانبی داشته باشند، اما شواهد بسیار نامشخص است.
عوامل موضعی
بروز زخم فشاری
ما هفت مقایسه را با 4276 شرکتکننده ارزیابی کردیم. ما پنج مقایسه اولویتدار را در جداول SoF به شرح زیر ارایه میکنیم: اسید چرب در مقابل دارونما (6 کارآزمایی، 2201 شرکتکننده؛ RR: 0.86؛ 95% CI؛ 0.54 تا 1.36)؛ اسید چرب در مقابل مراقبت معمول (7 کارآزمایی، 1058 شرکتکننده؛ RR: 0.64؛ 95% CI؛ 0.46 تا 0.84)؛ کرم در مقابل اسید چرب (1 کارآزمایی، 120 شرکتکننده؛ RR: 3.00؛ 95% CI؛ 0.32 تا 28.03)؛ کرم در مقابل دارونما (placebo) (3 کارآزمایی، 513 شرکتکننده؛ RR: 1.18؛ 95% CI؛ 0.59 تا 2.36)؛ و کرم در مقابل مراقبت معمول (1 کارآزمایی، 47 شرکتکننده؛ RR: 1.60؛ 95% CI؛ 0.84 تا 3.04). همه شواهد با قطعیت بسیار پائین بودند. مشخص نیست که آنها تفاوتی را در ایجاد PU ایجاد میکنند یا خیر.
مرحله زخم فشاری
دو مقایسه مرحله PU را گزارش کردند. اسید چرب در مقابل مراقبتهای معمول: PU مرحله 1 (2 کارآزمایی، 180 شرکتکننده؛ RR: 1.00؛ 95% CI؛ 0.49 تا 2.03)؛ PU مرحله 2 (2 کارآزمایی، 180 شرکتکننده؛ RR: 0.19؛ 95% CI؛ 0.07 تا 0.53). کرم در مقابل دارونما: PU مرحله 3 (1 کارآزمایی، 258 شرکتکننده؛ RR: 1.25؛ 95% CI؛ 0.34 تا 4.55)؛ PU مرحله 4 (1 کارآزمایی، 258 شرکتکننده؛ RR: 0.33؛ 95% CI؛ 0.01 تا 8.11). هر دو شواهدی با قطعیت پائین یا بسیار پائین داشتند. مشخص نیست که آنها تفاوتی را در مرحله ایجاد PU برجای میگذارند یا خیر.
عوارض جانبی
یک مقایسه عوارض جانبی را گزارش کرد: اسید چرب در مقابل دارونما (3 کارآزمایی، 967 شرکتکننده؛ RR: 4.38؛ 95% CI؛ 0.50 تا 38.30؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). اسید چرب در مقایسه با دارونما ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر بروز عوارض جانبی داشته باشد، اما شواهد بسیار نامشخص است.
وجود خطر سوگیری (bias) و عدم دقت (imprecision) دلایل اصلی کاهش سطح قطعیت شواهد بودند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.