چرا این مطالعه مروری مهم است؟
بسیاری از افراد ساکن در عرض‌های جغرافیایی شمالی از اندوه زمستانی (winter blues) رنج می‌برند، که در واکنش به کاهش نور خورشید رخ می‌دهد. سه-چهارم این بیماران را زنان تشکیل می‌دهند. لتارژی، پُر-خوری، ولع به مصرف کربوهیدرات‌ها و خلق‌وخوی افسرده از نشانه‌های شایع آن هستند. در برخی از افراد، اندوه زمستانی تبدیل به افسردگی می‌شود، که به شدت زندگی روزانه آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تا دو-سوم این افراد دچار نشانه‌های افسردگی در هر زمستان می‌شوند.
چه افرادی به این مرور علاقه‌مند خواهند بود؟
هر فرد دچار افسردگی زمستانی، یا افرادی که اقوام و دوستان آن‌ها مبتلا به افسردگی زمستانی باشند.
هدف این مطالعه مروری پاسخ به چه سوالی است؟
با توجه به الگوی فصلی و نرخ بالای عود آن، شروع نور-درمانی در اوایل فصل پائیز، هنگامی که افراد هنوز نشانه‌های افسردگی را نشان نداده‌اند، می‌تواند از بروز خلق‌وخوی افسرده پیشگیری کند. هدف از این مرور آن بود که بدانیم نور-درمانی می‌تواند از بروز افسردگی در زمستان، که در افراد سالم با سابقه افسردگی زمستانی استفاده می‌شود، پیشگیری کند، و اینکه این روش بی‌خطر است یا خیر. این سوال تا به امروز به صورت سیستماتیک بررسی نشده، اما برای افرادی که دچار افسردگی زمستانی شده‌اند حائز اهمیت است.
چه مطالعاتی وارد این مرور شدند؟
برای یافتن مطالعات انجام‌شده در زمینه نور-درمانی برای پیشگیری از بروز افسردگی زمستانی، تا 19 جون 2018 در بانک‌های اطلاعاتی جست‌وجو کردیم. میان 3745 رکورد، یک مطالعه تصادفی‌سازی و کنترل شده را شامل 46 نفر پیدا کردیم که نور-درمانی دریافت کرده یا اصلا درمان نشدند. همه افراد در این مطالعات سابقه افسردگی زمستانی داشتند.
شواهد حاصل از این مرور چه یافته‌ای را نشان می‌دهند؟
کیفیت شواهد برای همه پیامدها بسیار پائین بود، بنابراین نمی‌توانیم نتیجه‌گیری کنیم که نور-درمانی در پیشگیری از بروز افسردگی زمستانی موثر است یا خیر. مطالعه وارد شده، اطلاعاتی را در مورد عوارض جانبی نور-درمانی گزارش نکرد.
پزشکان باید با بیمارانی که درمان پیشگیرانه را در نظر می‌گیرند، در مورد مزایا و معایب نور-درمانی و دیگر درمان‌های بالقوه پیشگیرانه برای افسردگی زمستانی، مانند درمان‌های دارویی، درمان‌های روان‌شناختی یا مداخلات سبک زندگی، بحث و گفت‌وگو کنند. از آنجایی که مطالعه موجود این درمان‌ها را مقایسه نکرد، انتخاب درمان باید قویا بر اساس ترجیحات بیمار باشد.
در گام بعدی باید چه اقدامی صورت گیرد؟
نویسندگان مرور توصیه می‌کنند که مطالعات آینده باید مستقیما نور-درمانی را با دیگر درمان‌ها، مانند درمان‌های دارویی، درمان‌های روان‌شناختی یا مداخلات سبک زندگی مقایسه کنند تا بهترین درمان برای پیشگیری از افسردگی زمستانی تعیین شود.
شواهد در مورد نور-درمانی به عنوان درمان پیشگیرانه برای افرادی با سابقه SAD محدود است. محدودیت‌های روش‌شناسی و حجم نمونه کوچک تنها مطالعه موجود مانع از نتیجه‌گیری نویسنده مرور درباره تاثیرات نور-درمانی برای SAD شده‌اند. با توجه به اینکه شواهد مقایسه‌ای برای نور-درمانی در مقابل دیگر گزینه‌های پیشگیرانه محدود است، تصمیم موافق یا مخالف شروع درمان پیشگیرانه SAD و درمان انتخاب شده باید قویا بر اساس ترجیحات بیمار باشد.
اختلال عاطفی فصلی (seasonal affective disorder; SAD) عبارت است از یک الگوی فصلی از بروز اپیزودهای عودکننده افسردگی ماژور که بیشتر در پائیز و زمستان رخ داده و در بهار بهتر می‌شود. شیوع SAD، بسته به عرض جغرافیایی، بین 1.5% و 9% متغیر است. جنبه قابل پیش‌بینی فصلی SAD فرصتی امیدوارکننده را برای پیشگیری از رخداد آن در اختیار ما قرار می‌دهد. این مطالعه مروری - یکی از چهار مرور انجام‌شده در زمینه بررسی اثربخشی و بی‌خطری (safety) مداخلات در جهت پیشگیری از بروز SAD - بر نور-درمانی به عنوان یک مداخله پیشگیرانه تمرکز دارد. نور-درمانی یک درمان غیر-دارویی است که افراد را در معرض نور مصنوعی قرار می‌دهد. نحوه ارائه و شکل نور متفاوت است.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری نور-درمانی (در مقایسه با عدم-درمان، دیگر انواع نور-درمانی، داروهای ضد-افسردگی نسل دوم، ملاتونین (melatonin)، آگوملاتین (agomelatine)، درمان‌های روان‌شناختی، یا مداخلات سبک زندگی) در پیشگیری از بروز SAD و بهبود پیامدهای بیمار-محور میان بزرگسالان با سابقه قبلی ابتلا به SAD.
ما Ovid MEDLINE (1950‐ )؛ Embase (1974‐)؛ PsycINFO (1967‐) و پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL) را تا 19 جون 2018 جست‌وجو کردیم. جست‌وجوی قبلی در این بانک‌های اطلاعاتی از طریق پایگاه ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده گروه اختلالات شایع روانی در کاکرین (CCMD‐CTR) (همه سال‌ها تا 11 آگوست 2015) انجام شد. علاوه بر این، Cumulative Index to Nursing and Allied Health Literature؛ Web of Science؛ کتابخانه کاکرین، بانک اطلاعاتی طب مکمل و وابسته و پایگاه‌های ثبت بین‌المللی کارآزمایی (تا 19 جون 2018) را جست‌وجو کردیم. هم‌چنین منابع علمی خاکستری را جست‌وجو کرده و فهرست منابع همه مطالعات وارد شده و مقالات مروری مربوطه را به صورت دستی بررسی کردیم.
برای بررسی اثربخشی، کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را با حضور بزرگسالان با تاریخچه‌ای از SAD نوع زمستانی وارد کردیم که در ابتدای مطالعه بدون نشانه بودند. برای ارزیابی عوارض جانبی، تصمیم گرفته شد که مطالعات تصادفی‌سازی نشده نیز انتخاب شوند. قصد داشتیم مطالعاتی را در نظر بگیریم که هر نوع نور-درمانی (مثلا ارائه نور سفید روشن، توسط ویزورها (visor) یا جعبه‌های نور، نور مادون-قرمز، تحریک سپیده‌دم) را با عدم-درمان/دارونما (placebo)، داروهای ضد-افسردگی نسل دوم، درمان‌های روان‌شناختی، ملاتونین، آگوملاتین، تغییرات سبک زندگی، مولّدهای یون منفی یا یکی دیگر از نور-درمانی‌های فوق‌الذکر مقایسه کردند. هم‌چنین برنامه‌ریزی کردیم تا مطالعاتی را وارد کنیم که نور-درمانی را در ترکیب با هر مداخله مقایسه‌کننده بررسی کردند.
دو نویسنده، چکیده و متن کامل مقالات را غربالگری کرده، به‌طور جداگانه داده‌ها را خلاصه کرده و خطر سوگیری (bias) مطالعات وارد شده را ارزیابی کردند.
پس از حذف نتایج تکراری، 3745 استناد را شناسایی کردیم. تعداد 3619 مورد را با استفاده از بررسی عنوان و چکیده مقاله خارج کردیم. تعداد 126 متن کامل مقاله را با برای ورود در این مرور ارزیابی کردیم، اما فقط یک مطالعه که داده‌های 46 نفر را ارائه داد، معیارهای واجد شرایط را داشت. RCT مذکور محدودیت‌های روش‌شناسی (methodology) داشت، به همین دلیل آن را با خطر بالای سوگیری عملکرد و تشخیص به دلیل عدم انجام کورسازی، و با خطر بالای سوگیری ریزش نمونه (attrition) ارزیابی کردیم، زیرا نویسندگان مطالعه دلایل ترک مطالعه را گزارش نکرده و داده‌های خروج بیماران را از مطالعه در آنالیز ادغام نکردند.
RCT وارد شده استفاده پیشگیرانه را از نور سفید روشن (2500 لوکس (lux) از طریق ویزور)، نور مادون-قرمز (0.18 لوکس از طریق ویزور) و عدم استفاده از نور-درمانی با هم مقایسه کرد. به‌طور کلی، نور سفید و نور مادون-قرمز در مقایسه با عدم درمان با نور، بروز SAD را به صورت عددی کاهش داد. در مجموع، 43% (6/14) از شرکت‌کنندگان در گروه نور روشن، 33% (5/15) در گروه نور مادون-قرمز و 67% (6/9) در گروه عدم-درمان دچار SAD شدند. درمان با نور روشن خطر بروز SAD را تا 36% کاهش داد؛ با این حال، 95% فاصله اطمینان (CI) بسیار گسترده و شامل هر دو اندازه تاثیرگذاری احتمالی به نفع درمان با نور روشن و عدم استفاده از نور-درمانی بود (خطر نسبی (RR): 0.64؛ 95% CI؛ 0.30 تا 1.38؛ 23 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت بسیار پائین). نور مادون-قرمز خطر در مقایسه با عدم درمان با نور ابتلا به SAD را تا 50% کاهش داد، اما CI نیز برای تخمین دقیق اندازه تاثیرگذاری بسیار گسترده بود (RR: 0.50؛ 95% CI؛ 0.21 تا 1.17؛ 24 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت بسیار پائین). مقایسه هر دو شکل از نور-درمانی پیشگیرانه در مقابل یکدیگر نرخ‌های مشابهی را از بروز دوره‌های افسردگی در هر دو گروه به همراه داشت (RR: 1.29؛ 95% CI؛ 0.50 تا 3.28؛ 29 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت بسیار پائین). دلایل کاهش کیفیت شواهد، خطر بالای سوگیری در مطالعه وارد شده، عدم-دقت و دیگر محدودیت‌ها، مانند خود-رتبه‌بندی پیامدها، عدم بررسی تبعیت از درمان در طول مدت مطالعه و گزارش‌دهی ناکافی از ویژگی‌های شرکت‌کننده بود.
محققان هیچ اطلاعاتی را در مورد عوارض جانبی ارائه ندادند. ما نتوانستیم هیچ مطالعه‌ای را بیابیم که نور-درمانی را با دیگر مداخلات مورد نظر مانند داروهای ضد-افسردگی نسل دوم، درمان‌های روان‌شناختی، ملاتونین یا آگوملاتین مقایسه کرده باشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.