پیام‌های کلیدی

- تست‌هایی که سطح فریتین را در خون اندازه‌گیری می‌کنند ممکن است برای تشخیص فقر آهن (سطوح پائین آهن) در افراد زیر نسبتا دقیق باشند:

- افرادی که به دنبال مراقبت‌های پزشکی هستند؛ و

- افرادی که از نظر پزشکان مشکوک به فقر آهن هستند.

- افرادی که دقت تست‌های فریتین خون برای تشخیص اضافه-بار آهن (سطوح بالای آهن) در آنها به دلیل کمبود شواهد قوی مشخص نیست.

- برای تقویت شواهد به انجام مطالعات بیشتری نیاز داریم که:

- طیف وسیع‌تری را از جمعیت‌ها بررسی کنند؛ و

- سطوح فریتین را در خون شناسایی کنند که بهترین شاخص‌های فقر آهن و اضافه-بار آهن هستند.

چرا تشخیص فقر آهن و اضافه-بار آهن مهم است؟

آهن یک ماده معدنی ضروری است که در هر سلولی از بدن یافت می‌شود. این عامل از غذاهای غنی از آهن مانند گوشت قرمز، لوبیا و غلات غنی شده (که آهن به‌طور مصنوعی به آنها افزوده شده)، یا از مکمل‌ها (قرص‌های آهن، پودرهای ریز-مغذی، قطره‌ها یا شربت‌ها) به دست می‌آید. بدن برای ساختن مواد زیر به آهن نیاز دارد:

- سلول‌های قرمز خون؛ و

- هموگلوبین، پروتئینی در خون که اکسیژن را از ریه‌ها به بقیه اندام‌های بدن می‌رساند.

تست آهن می‌تواند نشان دهد که سطح آهن خون یک فرد بسیار پائین (فقر آهن) است یا بسیار بالا (اضافه-بار آهن). بررسی سطوح آهن مهم است زیرا:

- فقر آهن باعث کم-خونی (سطوح پائین گلبول‌های قرمز خون یا هموگلوبین)، خستگی و ضعف می‌شود. این وضعیت می‌تواند علامتی باشد از اینکه یک فرد با مشکلات جدی سلامت مانند خونریزی داخلی روبه‌رو است یا خیر؛ در حالی که

- اضافه-بار آهن می‌تواند آسیب دائمی به کبد، قلب و سایر اندام‌ها وارد کند.

از چه تست‌هایی می‌توان برای تشخیص فقر آهن و اضافه-بار آهن استفاده کرد؟

چندین تست مختلف برای بررسی سطح آهن در بدن وجود دارد. دقیق‌ترین تست‌ها از یک سوزن برای جمع‌آوری یک نمونه کوچک از:

- مایع مغز استخوان (برای تشخیص فقر آهن)؛ یا

- بافت کبد (برای تشخیص اضافه-بار آهن) استفاده می‌کنند.

با این حال، این تست‌ها گران بوده و می‌توانند برای افرادی که از سلامت خوبی برخوردار نیستند، خطرناک باشند.

یک تست ساده‌تر شامل اندازه‌گیری سطح فریتین (پروتئینی که آهن را در خود ذخیره می‌کند) در خون، برای تخمین میزان آهن در بدن است.

ما می‌خواستیم چه چیزی را پیدا کنیم؟

ما می‌خواستیم دریابیم که تست‌های فریتین خون، فقر آهن و اضافه-بار آهن را به درستی تشخیص می‌دهند یا خیر.

ما چه کاری را انجام دادیم؟

به جست‌وجوی مطالعاتی پرداختیم که تست‌های فریتین خون را با:

- تست‌های سطوح آهن در مغز استخوان، برای تشخیص فقر آهن؛ و

- تست‌های سطوح آهن در کبد، برای تشخیص اضافه-بار آهن، مقایسه کردند.

نتایج این مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اعتماد خود را نسبت به این شواهد بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعات، رتبه‌بندی کردیم.

ما چه‌ چیزی را یافتیم؟

72 مطالعه را با حضور 6059 فرد وارد کردیم که به بررسی توانایی تست‌های فریتین خون برای تشخیص:

- فقر آهن در افرادی که به دنبال مراقبت‌های پزشکی هستند و پزشک، آنها را مشکوک به فقر آهن تشخیص داده است (70 مطالعه، 5709 نفر)؛

- فقر آهن در افرادی بدون هیچ علامتی از وجود بیماری (پنج مطالعه، 350 نفر)؛ و

- مشکوک به اضافه-بار آهن از نظر پزشک (36 مطالعه، 1927 نفر) پرداختند.

شواهد نشان می‌دهد که تست‌های فریتین خون ممکن است برای تشخیص فقر آهن در افرادی که به دنبال مراقبت‌های پزشکی هستند، نسبتا دقیق باشند. به عنوان مثال، در مطالعاتی که افراد با سطح فریتین خون کمتر از 30 میکروگرم/لیتر مبتلا به فقر آهن تشخیص داده شدند، تست‌های فریتین خون:

- فقر آهن را در هر چهار فرد از پنج فردی که فقر آهن دارند؛ و

- نبود فقر آهن را در 19 فرد از 20 فردی که سطوح طبیعی آهن داشتند، به درستی شناسایی کرده‌اند.

شواهد به اندازه کافی قوی نبودند تا بتوان تعیین کرد که تست‌های فریتین خون:

- فقر آهن را در افرادی بدون هیچ علامتی از وجود بیماری؛ یا

- مشکوک به اضافه-بار آهن را از نظر پزشک به درستی تشخیص داده‌اند یا خیر.

محدودیت‌های شواهد چه هستند؟

همه مطالعات:

- کوچک بودند؛

- با روش‌هایی انجام شدند که ممکن است منجر به مطرح شدن خطاهایی در نتایج آنها شوند؛ و

- بر جمعیت‌های خاص (مانند کودکان، جوانان و زنان باردار) متمرکز شدند.

با توجه به همین دلایل، اطمینان ما به شواهد محدود است.

این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟

شواهد تا جون 2020 ‌به‌روز است.