موضوع چیست؟
افراد مبتلا به بیماریهای کلیه میتوانند مشکلات خواب شدید مرتبط با استفاده از داروها، افسردگی، اضطراب، درد، و خارش داشته باشند که بر کیفیت خواب آنها، از جمله زمان لازم برای به خواب رفتن، زمان سپری شده در خواب و کل زمان خواب، تاثیر میگذارد. بیماریهای کلیه با اختلال تنفس در خواب که میتواند کیفیت خواب را کاهش دهد، مرتبط است. ما بررسی کردیم که درمان میتواند به بهبود کیفیت خواب افراد مبتلا به بیماریهای کلیه کمک کند یا خیر. ما به دنبال مطالعاتی بودیم که شامل کودکان و بزرگسالان مبتلا به بیماریهای کلیه، از جمله افرادی بودند که تحت درمان با دیالیز یا پیوند کلیه قرار گرفتند.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
ما بانکهای اطلاعاتی الکترونیکی را برای یافتن مطالعات پژوهشی مربوط به هر نوع درمانی که برای کمک به مشکلات خواب طراحی شده بودند، بررسی کردیم. مطالعات باید تصادفیسازی شده بودند (به عبارت دیگر، بیماران برای اینکه ممکن است یکی از درمانها را در این مطالعه دریافت کنند، نیاز به شانس برابر داشتند). ما اطلاعات را از مطالعات گردآوری کردیم و این اطلاعات را برای تشخیص اینکه درمان مفید بوده یا خیر یا اینکه عوارض جانبی مهم بودند یا خیر، ترکیب کردیم. ما براساس اینکه مطالعات چقدر خوب انجام شدند (کیفیت)، بررسی کردیم که چقدر میتوانیم مطمئن باشیم این درمانها تاثیری داشتند یا خیر. اطلاعات این مرور تا اکتبر 2018 بهروز است.
ما چه چیزی را یافتیم؟
ما 67 مطالعه را یافتیم که شامل 3427 بزرگسال بودند. هیچ مطالعهای را در مورد کودکان نیافتیم. درمانهای خواب شامل آرامسازی، ورزش، داروها، آموزش، حمایت روحی، طب سوزنی، موسیقی، آروماتراپی و ماساژ بودند. بهطور کلی، مطالعات کوچک بوده و بیشتر آنها درباره مزایا و ایمنی درمانها چیزی به ما نگفتند. اطلاعات خوبی را در مورد آرامسازی، ورزش، یا داروها نیافتیم. ما دریافتیم که طب سوزنی ممکن است مقدار زمان لازم را برای به خواب رفتن کاهش داده و زمان خواب را افزایش دهد. اما این تاثیرات بر خواب، هنگام مقایسه طب سوزنی در برابر طب سوزنی «ظاهری» یا «ساختگی»، مشاهده نشد. اطلاعات کافی برای یادگیری درباره عوارض جانبی درمانها یا در مورد درمانهایی که برای کمک به بهبود تنفس در هنگام خواب طراحی شدهاند، وجود نداشت.
نتیجهگیریها
اطلاعات مربوط به راههای کمک به بهبود خواب در افراد مبتلا به بیماریهای کلیه برای کمک مستقیم به بیماران آماده نیست. پژوهش جدید به احتمال زیاد، دانش ما را در مورد درمانهای خواب میان افراد مبتلا به بیماریهای کلیه تغییر میدهند.
اساس شواهد مربوط به بهبود کیفیت خواب و پیامدهای مرتبط با آن در بزرگسالان و کودکان مبتلا به CKD اندک است. تکنیکهای آرامسازی و ورزش، تاثیر نامشخصی بر پیامدهای خواب داشتند. طب سوزنی ممکن است تاخیر و مدت زمان خواب را بهبود ببخشد، اگر چه این یافتهها بر اساس مطالعات اندکی است. تاثیرات طب سوزنی در مطالعاتی که در آنها طب سوزنی ساختگی به عنوان کنترل کننده مورد استفاده قرار گرفت، تایید نشد. با توجه به شواهد با قطعیت بسیار پائین، تحقیقات آینده به احتمال زیاد، اساس شواهد را تغییر خواهند داد. بر اساس اهمیت مدیریت نشانههای بیماران، مراقبین و متخصصان بالینی، مداخلات خواب در میان افراد مبتلا به CKD، در مطالعات آینده باید یک اولویت باشد.
اختلالات خواب معمولا افراد مبتلا به بیماریهای مزمن کلیه (chronic kidney disease; CKD) را درگیر میکند. رویکردهای متعددی برای بهبود کیفیت خواب در طبابت بالینی استفاده میشوند از جمله تکنیکهای آرامسازی، ورزش، طب سوزنی (acupressure) و دارو.
ارزیابی اثربخشی و حوادث جانبی مرتبط با مداخلات طراحی شده برای بهبود کیفیت خواب در میان بزرگسالان و کودکان مبتلا به CKD شامل افراد مبتلا به بیماریهای مرحله نهایی کلیه (end-stage kidney disease; ESKD) تحت درمان با دیالیز یا پیوند کلیه.
با کمک متخصص اطلاعات، به جستوجو در پایگاه ثبت مطالعات گروه کلیه و پیوند در کاکرین تا 8 اکتبر 2018 با استفاده از اصطلاحات جستوجوی مرتبط با این مرور پرداختیم. مطالعات پایگاههای ثبت از طریق جستوجوها در CENTRAL؛ MEDLINE؛ و EMBASE؛ مجموعه مقالات کنفرانس؛ پورتال جستوجوی پایگاه ثبت بینالمللی کارآزماییهای بالینی (ICTRP) و ClinicalTrials.gov شناسایی میشوند.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) یا RCTهای شبه-تصادفیسازی شده را مربوط به هر نوع مداخلهای که در آن محققان، تاثیرات مداخله را بر کیفیت خواب گزارش کردند، وارد کردیم. دو نویسنده بهطور مستقل از هم عناوین و چکیده مقالات رکوردهای شناسایی شده را غربالگری کردند.
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم، دادهها را استخراج و خطر سوگیری (bias) مطالعات وارد شده را ارزیابی کردند. پیامدهای اولیه عبارت بودند از کیفیت خواب، تاخیر در شروع خواب، طول مدت خواب، وقفه در خواب و کارآیی خواب. خطرات سوگیری با استفاده از ابزار کاکرین مورد ارزیابی قرار گرفتند. قطعیت شواهد با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی شدند. تخمینهای درمان را به صورت خطرات نسبی (RR) برای پیامدهای دو حالتی یا تفاوت میانگین (MD) یا MD استاندارد شده (SMD) را برای پیامدهای پیوسته محاسبه کردیم تا ناهمگونی را در اندازهگیریهای کیفیت خواب لحاظ کنیم.
شصتوهفت مطالعه شامل 3427 شرکتکننده معیارهای واجد شرایط بودن را داشتند. سیوشش مطالعه شامل 2239 شرکتکننده در متاآنالیز (meta‐analyse) وارد شدند. زمان پیگیری برای پیامدهای بالینی بین 0.3 تا 52.8 هفته (میانه 5 هفته) متغیر بود. مداخلات عبارت بودند از تکنیکهای آرامسازی، ورزش، طب سوزنی، درمان شناختی-رفتاری (cognitive-behavioural therapy; CBT)، مداخلات آموزشی، درمان با بنزودیازپین (benzodiazepine)، آگونیستهای دوپامینرژیک (dopaminergic agonists)، حمایت تلفنی، ملاتونین (melatonin)، رفلکسولوژی (reflexology)، نور-درمانی، انواع مختلف دیالیز صفاقی، موسیقی، آروماتراپی (aromatherapy)، و ماساژ. گزارشدهی ناقص از جزئیات کلیدی روششناسی در بسیاری از مطالعات منجر به بروز خطرات نامشخص سوگیری (bias) شد.
بر اساس شواهد با قطعیت بسیار پائین، تکنیکهای آرامسازی، تاثیرات نامطمئنی بر کیفیت و مدت زمان خواب، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (health-related quality of life; HRQoL)، افسردگی، اضطراب، و خستگی داشت. مطالعات برای ارزیابی تاثیرات آرامسازی بر تاخیر خواب یا بستری شدن در بیمارستان طراحی نشدند. ورزش تاثیرات نامطمئنی بر کیفیت خواب داشت (SMD: -1.10؛ 95% CI؛ 2.26- تا 0.05؛ I2 = 90%؛ 5 مطالعه؛ 165 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). ورزش احتمالا افسردگی (MD: -9.05؛ 95% CI؛ 13.72- تا 4.39-؛ I2 = 0%؛ 2 مطالعه؛ 46 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) و خستگی (SMD: -0.68؛ 95% CI؛ 1.07- تا 0.29-؛ I2 = 0%؛ 2 مطالعه؛ 107 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) را کاهش داد. طب سوزنی در مقایسه با عدم استفاده از آن، تاثیر نامطمئنی بر کیفیت خواب داشت (مقیاس شاخص کیفیت خواب پیتزبورگ (Pittsburgh Sleep Quality Index; PSQI) 0 – 21) (MD: -1.27؛ 95% CI؛ 2.13- تا 0.40-؛ I2 = 89%؛ 6 مطالعه؛ 367 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). طب سوزنی احتمالا تاخیر در خواب رفتن (مقیاس 0 – 3) (MD: -0.59؛ 95% CI؛ 0.92- تا 0.27-؛ I2 = 0%؛ 3 مطالعه؛ 173 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) و طول مدت خواب (مقیاس 0 – 3) (MD: -0.60؛ 95% CI؛ 1.12- تا 0.09-؛ I2 = 68%؛ 3 مطالعه؛ 173 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) را اندکی بهبود میبخشد، اگرچه تاثیرات بر اختلال خواب نامشخص بود، زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین بود (مقیاس 0 – 3) (MD: -0.49؛ 95% CI؛ 1.16- تا 0.19؛ I2 = 97%). بر اساس شواهد با قطعیت متوسط، طب سوزنی احتمالا خستگی را کاهش میدهد (MD: -1.07؛ 95% CI؛ 1.67- تا 0.48-؛ I2 = 0%؛ 2 مطالعه؛ 137 شرکتکننده). طب سوزنی، تاثیرات نامشخصی بر افسردگی داشت (MD: -3.65؛ 95% CI؛ 7.63- تا 0.33؛ I2 = 27%؛ 2 مطالعه؛ 137 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) در حالیکه مطالعات برای ارزیابی تاثیر طب سوزنی بر HRQoL، اضطراب، یا بستری شدن در بیمارستان طراحی نشده بودند. مشخص نیست که طب سوزنی در مقایسه با طب سوزنی ساختگی، کیفیت خواب را بهبود میبخشد یا خیر (مقیاس PSQI: 0 تا 21) زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین بود (MD: -2.25؛ 95% CI؛ 6.33- تا 1.82؛ I2 = 96%؛ 2 مطالعه؛ 129 شرکتکننده)، اما ممکن است کل مدت زمان خواب بهبود یافته باشد (SMD: -0.34؛ 95% CI؛ 0.73- تا 0.04؛ I2 = 0%؛ 2 مطالعه؛ 107 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت پائین). 2 =2 = هیچ مطالعهای برای بررسی مستقیم و/یا اثربخشی مرتبط با هر مداخله با هدف بهبود خواب که ممکن بود برای طیف وسیعی از اختلالات تنفس در خواب انجام شده باشد، طراحی نشد. هیچ مطالعهای، تاثیرات درمان را برای کودکان گزارش نکرد. عوارض جانبی درمانها بسیار نامشخص بود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.